Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Blaðsíða 31

dómarar með mismunandi lögfræðilegan starfsferil. Með 43. gr. a er mælt fyrir
um umsagnarráð „Dommerudnævnelsesrád" sem skuli gera tillögu til ráðherra
um skipun í dómarastöðu. Tillaga ráðsins skal vera rökstudd. Þetta fyrirkomu-
lag þótti við lagabreytinguna tryggja best þá hagsmuni sem í húfi eru þegar
skipað er í dómarastöðu. Með umsagnarráðinu þótti meðal annars hlutleysið
betur tryggt en væri ákvörðunarvald um skipan dómara í höndum dómstólanna
sjálfra eða þjóðþingsins, sem af eðlilegum ástæðum gæti ekki tryggt hlutleysið
á sama hátt og umsagnarráðið.35
Sömu sjónarmið komu fram við breytingar á dómstólalögunum í Noregi,
„Lov om domstolene“ (domstolloven). Við undirbúningsvinnu að lagabreyt-
ingunum lágu fyrir ýmsir valmöguleikar á aðferðum við að meta hæfni um-
sækjenda til að gegna dómarastöðum. Samkvæmt breytingum á norsku dóm-
stólalögunum með lögum nr. 62 frá 15. júní 2001, sem gengu í gildi 7. maí
2002, gerir sérstakt ráð „Innstillingsrádet“ tillögu til konungs áður en skipað er
í dómarastöðu. Lögð var meðal annars áhersla á að þeir sem sætu í ráðinu hefðu
innsæi í stöðu dómstólanna í stjórnskipaninni og þekkingu á störfum þeirra og
verkefnum, svo og þeim kröfum sem beri að gera til dómara.36
í báðum löndum, þ.e. Danmörku og Noregi, var með þessum lagabreyt-
ingum lögð áhersla á að ferlið við að skipa í dómarastöðu væri opið og gegn-
sætt. Slfkt fyrirkomulag veldur síður tortryggni í garð dómstólanna.37 Viðhorfið
sem felst í því að tryggja þurfi sem best að dónrstólarnir njóti trausts sem
hlutlausar stofnanir, þar sem leyst er úr málum af þeim sem besta faglega þekk-
ingu hafa á því sem um ræðir, er eðlilegt þegar haft er í huga hverjum tilgangi
dómstólarnir þjóna í réttarríkinu. Slíkt viðhorf virðist hafa skipt mjög miklu
máli þegar núverandi fyrirkomulag um val á dómara í embætti var lögfest í
Danmörku og Noregi. Sama ætti að gilda hér á landi enda eru hagsmunimir á
allan hátt þeir sömu.
Af öllu þessu verður að álykta að mestu máli skipti að tryggja að faglegt
mat á hæfni dómara til að gegna dómarastöðu fari fram af hlutlausum aðila sem
hefur næga þekkingu á störfum dómstólanna þannig að hann sé fær um að
35 „Domstolsudvalgets betænkning", bls. 242-244. Ein ástæðan fyrir því að ekki þótti rétt að
þjóðþingið kæmi að þessu ferli var sú að það myndi veikja traustið til dómstólanna. Um það segir
á bls. 243: „At lade sádanne partipolitiske hensyn influere pá dommerudnævnelseme ville ikke
alene betyde et afgórende brud med den ordning, som har været gældende siden junigrundloven af
1849, men ville indebære en alvorlig risiko for, at domstolenes stilling som en uafhængig og
partipolitisk neutral statsmagt ville blive draget i tvivl og befolkningens tillid til domstolene
dermed svækket“.
36 „Domstolene i samfundet", bls. 195.
37 Sjá sömu heimild, bls. 191: „Etter kommisjonens vurdering er dommerutnevnelsene et af de
viktigste omrádene for borgemes tillit til domstolene. Mistanke om at man utnevner dommer som
ikke fullt ut har den faglige og personlige integritet som skal til for á komme med upartiske
avgjprelser, vil være blant det som i sterkest grad er egnet til á svekke borgemes tillit til domstolene
og de dpmmende avgjprelsene. Reglene om dommerutnevnelser má være utformet og praksis má
utvikles pá en slik máte at folk flest fár tillit til at dommerene hprer med til landets beste fagfolk,
og at de er uavhengige og upartiske i sine avgjprelser".
489