Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 34

Dómari þarf að vera fær um að beita margvíslegu mati, eins og rakið er í
kaflanum hér á undan, þar sem almennar viðmiðanir eru lagðar til grundvallar
en ekki einstaklingsbundnar. Þess vegna ættu þeir sem fara með dómstörf að
hafa þannig bakgrunn að hann nýtist við hið margvíslega mat sem á reynir við
dómsúrlausnir. Fjölbreytilegur bakgrunnur dómara ætti að endurspegla enn
betur en ella þær almennu viðmiðanir sem ætlast er til að dómendur beiti við
mat á því sem skiptir máli við úrlausnir dómsmála. Konur geta t.d. haft ólíka
sýn á slíkt matsatriði en karlar.40 Ef beitt væri við úrlausnir dómstóla við-
miðunum sem aðeins annað kynið almennt notar eru þær viðnriðanir augljós-
lega miklu þrengri og síður almennar en þær almennu viðmiðanir sem bæði
kynin nota samanlagt. Þess vegna skiptir miklu máli að dómstólar nútímans séu
skipaðir báðum kynjum, helst að jöfnu, eftir því sem frekast er unnt. Til þess að
því verði komið til leiðar þarf að gæta þess sérstaklega að hæfni og reynsla
kvenna verði ekki vanmetin við val á dómara í embætti. Með þessu er ekki átt
við að hæfni dómaraefna verði metin út frá kynferði, eða að kynjum verði á
nokkurn hátt misntunað í slíku mati, heldur er átt hér við að ekki verði gert lítið
úr hæfileikunt, sem konur hafa umfram karla, eða að hæfileikar karla verði ekki
ofmetnir á kostnað hæfileika kvenumsækjenda, eins og stundum hefur verið
bent á að gerst hafi þrátt fyrir að ástæður fyrir því séu óljósar og lítt útskýran-
legar.41 Þar sem dómstólarnir nota oft viðmiðanir sem þeir hafa sjálfir mótað er
auk þess mjög mikilvægt, réttaröryggisins vegna, að konur eigi jafnan þátt og
karlar í að móta þær viðmiðanir. Það verður ekki gert nema konur gegni
dómarastörfum á sambærilegan hátt og karlar. Slíkt fyrirkomulag styrkir dóm-
stólana og ætti að efla traustið til þeirra.
Því verður að treysta að bæði Hæstiréttur og dómnefndin samkvæmt 3.
mgr. 12. gr. laga um dómstóla geti beitt faglegu mati í umsögn um hæfni
umsækjanda um dómarastöður, en þessir umsagnaraðilar ættu að hafa öðrum
fremur viðeigandi þekkingu til að skilgreina hæfileika og meta fræðilega þekk-
ingu og hæfni umsækjenda um dómarastarf til að gegna slíku starfi. Mikilvægt
er að umsagnaraðili beiti almennum viðmiðunum við matið en ekki einstak-
40 Hér er átt við ólík viðhorf en ekki að konur og karlar hafi ólíka hæfileika til dómarastarfa eða
að tilefni sé til að flokka hæfileikana eftir kynjum.
41 I grein Gunnars Hersveins „Jafnréttisbaráttan 2004“ er því haldið fram að sérstökum aðgerðum
hafi verið beitt til að bola konum burt til að tryggja völd karlmanna. I greininni eru meðal annars
rakin dæmi sem höfundur telur að sýni þetta. A bls. 6 segir um kynjahlutfall í Hæstarétti: „Gengið
var fram hjá konu árið 2003 og 2004 við skipun í Hæstarétt, því hvorki hæfnisnefnd Hæstaréttar
sjálfs né Bjöm Bjamason dómsmálaráðherra eða Geir H. Haarde töldu það ómaksins vert að jafna
hlut kynjanna í Hæstarétti með því að meta starfskrafta Hjördísar Hákonardóttur hrl., sem sótti um
embættið, að verðleikum. Miklar umræður spunnust um þetta mál á árinu og gerðu bæði umboðs-
maður Alþingis og kærunefnd jafnréttismála alvarlegar athugasemdir við skipunina 2003“.
492