Ægir - 01.02.1996, Blaðsíða 20

Fyrirtækin lenda á milli ráðuneyta
Baldur lýsti þeirri skoöun sinni aö fyr-
irtækin lentu stundum á gráu svæöi þeg-
ar skilgreina þyrfti hvar valdsviö eins
ráöuneytis endaði og annaö tæki við.
Þannig heyrði allt heilbrigöiseftirlit undir
umhverfisráðuneyti en Fiskistofa undir
sjávarútvegsráðuneyti. Stofnanir afsöluöu
sér ógjarna völdum sem sæist best á því
að þó samkvæmt lagaákvæðum ætti að
umbuna þeim fyrirtækjum sem hafa ISO
staðal með því að þau væru undanþegin
þeirri skyldu að hafa samning viö skoð-
unarstofur, þá væri það þannig í fram-
kvæmd að Fiskistofa annaðist það eftirlit
sjálf. Fyrir það eftirlit væri enn ekki greitt
en breyting á því lægi í loftinu.
Stöðugur þrýstingur á stofnanir ríkis-
flókinn
Eftirlit Fiskistofu með fiskvinnslu-
fyrirtækjum er einkum fólgið í
tvennu. Annað er að hafa umsjón
með skoðunarstofukerfinu, veita
fyrirtækjum vinnsluleyfi og leggja
þeim til rammann sem þær starfa
innan. Auk þess rækir Fiskistofa
eftirlit sem lítur eftir því sem ekki
beinlínis heyrir undir eftirlit skoð-
unarstofa, t.d. aflameðferð og fisk-
flutningum.
„Skoðunarstofum er gert aö halda
gæðakerfi og við lítum eftir því að það sé
skilvirkt, meðal annars með því að gera
úttektir hjá þeirra viöskiptavinum,"
sagði Þórður Víkingur Friðgeirsson, yfir-
maður gæðastjórnunarsviðs Fiskistofu, í
samtali við Ægi.
Er eftirlit þetta að einhverju leyti
tekjulind fyrir Fiskistofu?
„Fyrirtækin borga fyrir vinnsluleyfin í
upphafi en þaö er eingreiðsla. Eftirlit
Fiskistofu er greitt úr ríkissjóði. Skoðun-
arstofurnar hafa aldrei greitt Fiskistofu
neitt. Hvorki fyrir starfsleyfin sem viö
ins um aö afla sér sértekna kæmi enn-
fremur niöur á fyrirtækjunum því fyrir
öll starfsleyfi og allt eftirlit þyrfti að
greiða.
„Fyrirtæki í matvælaiðnaði eru í erf-
iðri aðstööu í þessu máli eins og sést í ný-
legri reglugerð um heilbrigðiseftirlit
Reykjavíkurborgar þar sem heimild er til
þess að taka gjald af fyrirtækjum fyrir eft-
irlit, óháð því hvort eftirlitið fer fram eða
ekki.
Menn mega ekki skilja orð mín svo að
ég sé andvígur eftirliti sem ég tel nauð-
synlegt. En það verður líka að vera skil-
virkt og eins ódýrt og kostur er og ég sé
engin rök fyrir því að ríkið sé að vasast í
eftirliti sem einkaaðilar gætu sinnt jafn-
vel," sagði Baldur að lokum.-
veitum þeim né fyrir þá vinnu sem lögö
var í að byggja upp það kerfi sem þær
vinna eftir."
Þóröur Friðgeirsson yfirmaöur gœðastjómun-
arsviðs Fiskistofu telur eftirlitsiðnaðinn bæði
dýran og flókinn.
Auðvelt að margþætta eftirlitsstörf
Margir hafa orðið til þess að gagnrýna
umfang eftirlitsiðnaðarins sem menn
telja hafa vaxið á undanfömum ámm og
kostnað fyrirtækja af því aukist. Enn-
fremur gagnrýna menn tvíverknað og
tímaeyðslu sem felst í margföldu eftirliti.
Er þetta réttmæt gagnrýni?
„Þetta er réttmæt gagnrýni. Upphaf-
lega hugmyndin með stofnun skoðunar-
stofa var einmitt að sporna við þessari út-
þenslu eftiriitsiðnaðarins. Venjulegt fisk-
vinnslufyrirtæki þarf að sæta margvíslegu
eftirliti sem nú er í höndum fjölmargra
eftirlitsaðila. Fæst þessara starfa eru það
flókin eða vandasöm að þau réttlæti að
um þau þurfi að halda sérstakar stofnanir
með fjölda eftirlitsmanna. Auðveldlega
mætti þjálfa einn og sama manninn til
þeirra. Hér hjá Fiskistofu vinnur fámenn-
ur harður kjarni eftirlitsmanna sem feng-
ið hafa bestu fáanlega þjálfun til slíks eft-
irlits á tæknilegum grundvelli. Eitt af því
sem við höfum saknað er meira frum-
kvæði og ný hugsun hjá þeim sem starfa
hjá skoöunarstofunum."
Þurfum ekki meiri völd
Nú er því haldið fram að erlendum
mörkuðum þyki skorta á opinbert eftir-
lit og vilji auka það. Er þetta knýjandi
nauðsyn eöa er Fiskistofa að seilast eftir
frekari völdum?
„í þessu sambandi er rétt að átta sig á
því að opinbert eftirlit snýst ekki um
gæði vörunnar heldur um ákveðin lág-
marksskilyrði við framleiðsluna sem allir
skulu uppfylla. Markaðurinn getur alveg
séð um að gæðin séu næg en samkvæmt
samningi um evrópskt efnahagssvæði
heyrum við undir eftirlitsstofnun EFTA,
ESA. Hingað koma eftirlitsmenn frá þeim
og taka út okkar eftirlitskerfi og þetta er í
rauninni eitt af því fáa sem þeim þykir
gagnrýni vert. Stærstu skoðunarstofurnar
eru nátengdar stærstu sölusamtökunum
og í eigu þeirra og því nátengdar mark-
aðnum en það er ekki það í sjálfu sér sem
þykir gagnrýni vert heldur hitt aö það
skuli eiga að teljast opinbert eftirlit.
Það að Fiskistofa sé með þessum hug-
myndum að seilast eftir auknum völd-
um og vilji endurreisa Ríkismat sjávar-
afurða er af og frá. Við höfum öll þau
völd sem við þurfum og það má ekki
skilja það sem útþenslustefnu Fiskistofu
þó viö teljum rétt að bregðast við á-
bendingum sem við höfum fengið og
viljum læra af þeirri reynslu sem við
höfum öðlast." □
Þórður Víkingur Friðgeirsson yfirmaður Gæðastjórnunarsviðs Fiskistofu:
Eftirlitsiðnaðurinn of dýr og
20 ÆGIR