Árbók Háskóla Íslands - 31.12.1998, Síða 134

þá snýst allt um tækin sjálf en tilgangurinn með notkun þeirra verður aukaatriði.
Hjá börnum verða leikföngin aðalatriðið. ekki leikurinn sjálfur.
Vandinn og lausn hans
í hnotskum er vandinn þessi: Við erum svo upptekin af því sem við höldum okkur
þurfa til að lifa að lífið sjálft sem lifað er verður innihaldslítið. Af þessu sprettur
andleg örbirgð nútímans og rótleysið sem öllu ógnar.
Hvernig á að bregðast við? Ég sé aðeins eina leið og hún er sú að gjörbylta af-
stöðu okkar til menntunar og skólagöngu. Ríkjandi afstaða er öllum kunn: Við
göngum í skóla til að mennta okkur fyrir lífið og lífsbaráttuna. Samkvæmt þessu
er menntunin tæki sem á að nýtast til að lifa. Sú menntun er góð sem kemur að
notum þegar út í lífið er komið.
Tilgangurinn helgar meðalið
í stað ríkjandi viðhorfs ber okkur að segja: Tilgangur lífsins er sá að menntast og
þroskast, við eigum að lifa til að læra. öðlast aukinn skilning á heiminum og
breyta tífinu þannig að það verði auðugra af þeim gæðum sem gera það sannar-
lega þess virði að Ufa því. Byltingin felst ekki í því að hafna hagnýtu gildi mennt-
unar, heldur að sjá menntunina sem markmið sem gefur lífinu gitdi og stefnu til
aukins þroska. Þetta er sú menntahugsjón sem ein getur fært okkur þá fram-
tíðarsýn sem við þörfnumst öltu öðru fremur til að breyta samfélaginu til betri
vegar. Þá verður andlegur og siðferðilegur þroski það sem altt snýst um en ekki
veraldteg velgengni einvörðungu. Og þá fyrst fær líf okkar eiginlegt gitdi og
innihatd. Við lifum þá til þess að njóta þess að vera tit. virkja lífsöflin og löngunina
til að hvessa skilninginn. bæta handverkið og finna hjartað slá í takt við hjörtu
annarra. svo að ég vitni óbeint til orða Stephans G. Stephanssonar.
Þetta er sú hugsjón sem ég bið ykkur að hugleiða. Það á að vera köllun Háskóla
(stands að vinna að því að hún nái fram að ganga í samfélagi okkar og það verði
sannkallað mennta- og menningarsamfétag.
Námi ykkar, ágætir kandídatar. er fjarri því að vera lokið. Hafi menntahugsjón
Háskólans náð að skjóta rótum í huga ykkar. eins og ég er sannfærður um. þá er
þetta ekki kveðjustund. heldur miklu fremur fyrstu skref ykkar í stærra og
voldugra samfélagi þar sem lífið snýst um að breyta lífinu í tjósi þekkingar og
skilnings. Ég leyfi mér að bjóða ykkur hjartanlega velkomin í hóp þeirra sem
hetga sig baráttunni fyrir endursköpun íslenskrar menningar og samfétags fyrir
titstuðlan vísinda og fræða.
Efla vísindin alla dáð?
Ræða 17. júní 1998
Forseti íslands og frú. menntamálaráðherra og frú. biskup íslands og frú,
kandídatar. aðrir góðir gestir.
Verið ölt hjartanlega velkomin til þessarar hátíðar. Og einkum þið, ágætu kandí-
datar, sem nú munuð taka við skírteinum til staðfestingar þeirri lærdómsgráðu
sem þið hljótið eftir nám um árabil í Háskóla íslands. Ég árna ykkur og fjöl-
skyldum ykkar allra heitla með þennan áfanga í lífi ykkar. Ég óska líka íslensku
þjóðinni til hamingju með ykkur. Þekking sú sem þið hafið öðlast mun hafa meiri
áhrif á íslenskt manntíf en ykkur kann að gruna. Ástæðan til þess er ofureinföld:
Þekking skiptir sköpum um þróun og þroska þess manntega máttarsem í okkur
býr. Þess vegna er framtíð ístands ötlu öðru fremur fótgin í hugum og verkum
þeirra sem hetga líf sitt þekkingarteit og vitja nýta hana til að bæta heiminn.
Skilningur. kunnátta, viska
Hver einasta manneskja er undraverk, einstök í sinni röð. Hún býryfir mætti til
afreksverka sem enginn veit hver verða. Flest slík verk eru unnin í kyrrþey, án
þess að vera blásin út á opinberum vettvangi. Tilviljun og tíska ráða trúlega
mestu um það hvaða afrek verða á allra vitorði. En afreksverk unnin í leynum
kunna að skipta meira máli. Lífið - þetta vitum við öll - er óútreiknanlegt ævintýri.
Enginn hefur heildarsýn yfir sviðið - að minnsta kosti ekki á okkar mannlega
vettvangi. Vera má að alsjáandi auga Guðs fytgist með öltu en vitneskju okkar þar
að lútandi eru takmörk sett. Þaðan af síður eru vísindi okkar alsjáandi: þau eru
hverful eins og öll mannanna verk. Samt eru vonir okkar og væntingar öðru
130