Dýraverndarinn - 01.05.1979, Síða 5

Fuglarnir okkar
SPÓINN
(Numenius phœopus (L))
Spóinn, hygg ég, að sé öllum
kunnur hverju manns barni og að
góðu einu. Mun hann vart eiga
marga óvildarmenn, enda þótt ein-
staka mönnum þyki nóg um „vell-
ið" í honum. En svo fer um flest
það, sem menn eiga við að búa að
staðaldri, að það verður „hversdags-
legt" og sumum leiðinlegt. Þó við-
urkenna allir, að skarð er orðið og
allt tómlegra seinni part sumars-
ins, þegar spóinn er farinn. Hann
er mýra- og votlendisfugl að því
leyti, að hann helst verpur á þeim
slóðum, en hann er líka þar, sem
þurrlendara er, í móum og á harð-
velli, því að hann étur mestmegnis
ánamaðka, snígla, ýmis skordýr
(t.d. grasmaðk) og orma, sem hann
finnur á þessum slóðum. Með nef-
inu hans langa rótar hann í leðju-
pollum í mýrunum og á leirum i
fjörunum bæði á vorin fyrst og á
haustin, áður en hann fer héðan
fyrir alvöru. Hann étur einnig
nokkura jurtafæðu, t.d. ber, kræki-
ber og bláber.
Hann er farfugl, sem kemur
hingað í seinna lagi á vorin og fer
fremur tímanlega á haustin (venju-
iega um miðjan september), enda
a hann langa leið fyrir höndum.
Vetrarheimkynni hans eru suður
Ul_n alla Afríku og víðar. Erlendis
a hann heima víða um norðlæg
fönd, á Færeyjum, Orkneyjum og
Hjaltlandi og sums staðar í Suður-
eyjum, en annars staðar ekki á
dýraverndarinn
Bretlandseyjum, á Norðurlöndum
o. v. allt austur í Vestur-Síberíu;
austar eru aðrar skyldar tegundir
af spóum og eins í Norður-Ame-
ríku. Spóanum fer alls staðar fækk-
andi, og er aðalorsökin morðfýsn
veiðimanna um allan heim og
eggjarán.
Varptími spóans er frá byrjun
júnímánaðar og fram yfir miðjan
mánuðinn eða lengur, ef eitthvað
hefur komið fyrir eða eyðilagt
fyrsta varpið. Eggin eru 3—4.
Hreiðrin eru oftasr á bersvæði,
þar sem þurrast er í mýrunum, eða
í móajöðrum. Þau eru mógul með
dekkri dröfnum og allstór. Útung-
unartími er talinn vera 3—3 Vj
vika, en nákvæmari athuganir
vantar. Bæði hjónin skiptast á um
að liggja á eggjunum, verja hreiðr-
ið og gæta unganna. Spóinn er
gæfur framan af sumrinu og hirð-
ir lítt um nágrenni við mannabú-
staði, enda þótt honum verði oft
hált á því. Síðari hluta sumarsins,
þegar ungarnir eru orðnir fleygir
og ferðahugur er kominn í þá,
gerast þeir styggir og varir um
sig. Eru þeir þá oftast í stórum
hópum, sem færa sig smám sam-
an suður á bóginn, uns þeir fara
alfarnir af landi burt. Spóarnir
héðan leggja flestir leið sína um
Bretlandseyjar, en að öðru leyti vit-
um við lítið um ferðir þeirra
ennþá.
Einkenni. Stór, fremur grann-
vaxinn, hálslangur, háfættur,
vængjalangur og neflangur bjúg-
nefur. Er því ekki um að villast
meðal íslenskra fugla. Liturinn er
mógrádröfnóttur. Aftasti hluti
baksins og efri stélþökurnar eru
hvítar, með dökkmóleitum blett-
um, stélið mógrátt með ljósari
þverrákum. Ofan á kollinum er
hann dökkmóleitur með áberandi,
gulhvítri rák eftir endilöngu, svo
að álengdar sjást tvær dökkar rák-
ir ofan á höfðinu, en ljósari rák í
miðju. Er þetta besta einkennið og