Stúdentablaðið - 01.02.2010, Blaðsíða 31

RANNSOKNARVERKEFNI
í HÁSKÓLA?
Háskóla á ekki að vera neitt mannlegt óviðkomandi
samanber hið latneska heiti hans.
f íslensku háskólaumhverfi hafa lifað og starfað
fræðimenn á sviði heimspeki og siðfræði sem
hafa stundað margs konar rannsóknir á sérsviði
sínu. Sem áhugamaður um umferðarmál hér á
landi hefur mér dottið í hug að hegðun (slendinga
í umferðinni gæti verið verðugt og nytsamt
rannsóknarverkefni þar sem leitað yrði orsaka
fyrir hinni sérkennilegu og óskynsamlega hegðun
fslendinga í umferðinni. Með því að greina þær
mætti ef til vill I framhaldinu finna leiðir til úrbóta.
Byrja mætti svona rannsókn með þvl að
sundurgreina nokkra þætti hinnar sérstöku íslensku
hegðunar. Ég skal nefna nokkur dæmi. Þegar ekið
er á samhliða akreinum og ökumaður á annarri
akreininni þarf að komast yfir á hina, til dæmis
vegna þess að vegur þrengist, gildir sú óskráða
regla í öðrum löndum að billinn renni Ijúflega inn í
umferðina fyrir framan þann bíl á hinni akreininni
sem er aðeins aftar. Hér á landi er þetta hins vegar
oft heilmikið mál þvi að i staðinn fyrir að draga
örlitið úr ferðinni og gefa þeim sem þarf að beygja
rými til að skipta um akrein er jafnvel gefið i og
hraðinn aukinn til þess að koma í veg fyrir það!
Erlendis blandast umferð af tveimur akreinum, sem
fer inn á eina, áreynslulaust eftir aðferð sem kalla
má tannhjólsaðferðina. En hér á landi verður þessi
einfalda aðgerð að hættuspili því að ökumenn
hvorki kunna þessa aðferð, sem þó liggur í augum
uppi, né heldur vilja þeir neitt með hana hafa.
Afleiðingin verður oft sú að umferðin á þeirri akrein
þar sem aka þarf af yfir á hina stöðvast nær alveg
eða truflast stórlega.
Þá kemur oft fyrir að einhver á beinu akreininni
tekur það upp hjá sjálfum sér að „gefa séns" eins
og það er kallað, hægir á sér og byrjar að hleypa
bflum inn á akreinina. Útilokað er að lesa hugsanir
þess sem „gefur séns", hversu mörgum bílum
honum þóknast að hleypa inn á og verður oft úr
þessu illviðráðanlegt og hættulegt óvissuástand.
Hliðstætt dæmi er þegar bíll staðnæmist við
gatnamót og ætlar að beygja til vinstri eða halda
beint áfram yfir gatnamótin. Það getur verið
tafsamt vegna þess að hann þarf að fara þvert fyrir
umferð úr báðum áttum. Ævinlega stöðva íslenskir
ökumenn sem lenda í þessum aðstæðum bílinn
hægra megin á akreininni svo að engin leið er fyrir
þá sem á eftir koma til að beygja fram hjá honum
til hægri. Eðli málsins samkvæmt er hægri beygja
miklu auðveldari en vinstri beygja en ég hef oft séð
dæmi um að bílar sem ætluðu til hægri og hefðu
átt mjög auðvelt með það gátu það ekki vegna
þess að bíll eða bílar sem ætluðu til vinstri eða
áfram stóðu kyrrir og komu (veg fyrir það.
Skylt þessu er sú hegðun að gefa ekki stefnuljós
til að sýna fyrirætlun ökumanns. Með þessu er
iðulega komið I veg fyrir að aðrir ökumenn geti
séð hvað í vændum er og komist leiðar sinnar f
STÚDENTABLAÐIÐ
samræmi við það. Sjá má gott dæmi um þetta á
gatnamótum Grensásvegar og Fellsmúla þar sem
bílar sem koma neðan úr Skeifunni komast ekki
til vinstri til að aka suður Grensásveg vegna þess
að ekkert stefnujós er gefið á bílum sem koma á
móti þeim og ætla líka að beygja í sömu átt. Ef þeir
gæfu stefnuljós gætu þeir sem koma úr Skeifunni
haldið áfram og tekið beygjuna. En vegna þess að
þeir sem koma ofan úr Fellsmúla gefa f skyn að þeir
ætli beint áfram með því að gefa ekket stefnuljós
koma þeir algerlega að óþörfu í veg fyrir eðlilegt
flæði um gatnamótin.
Ég hef oftar en einu sinni komið að bílum sem
ófatlað fólk hefur lagt beint f stæði fatlaðra. Þegar
ég hef spurt af hverju það gerir það fæ ég svarið:
„Það er enginn fatlaður á ferð hérna núna og ég
ætla að vera stutta stund inni." Þegar ég spyr á
móti hvernig fatlaður maður, sem komi þarna að,
eigi að vita þetta kemur svarið: „Þér kemur þetta
ekkert við."
Enn fremur er algengt að sjá bíla sem lagt er
þannig að þeir taka svæði sem tveir bílar gætu
annars verið í. Af því að ég ek é minnstu bílum
íslands tekst mér oft að leggja í þessi hálfu stæði
með þvf að vera þétt upp við bílinn sem lagt var
ólöglega. Þá verður maður að vera viðbúinn mikilli
reiði þeirra sem koma að og sjá að ekki er hægt
að komast inn ( bílinn nema öðrum megin. Skiptir
yfirleitt engu þótt ég bendi á að mínum bíl sé lagt
löglega í stæði en þeirra ekki og svarið er oftast
nær þetta: „Ég kom hérna á undan þér."
Ég þekki dæmi um (slending sem kom fyrstur á
stórt stæði við verslun í Bandaríkjunum og lagði bíl
sínum skakkt. Þá renndi upp að honum lögreglubíll
og út snöruðust lögreglumenn sem hótuðu
honum sekt og að bíllinn yrði fjarlægður með
krana á kostnað eiganda léti hann sér ekki segjast.
(slendingurinn sagði að hann hefði komið þarna
fyrstur og að það væri enginn annar bíll kominn
enn þá. Við þau orð tók lögreglan upp handjárn
og spurði (slendinginn hvort hann ætlaði að halda
þessu til streitu.
Eitt sinn ók stór amerískur bíll aftan á minn bíl á
60 km hraða. Minn bíll hentist 15 metra áfram og
ég kengbeygði stýrið með höndunum, svo mikið
var höggið. Bílstjórasætið brotnaði og ég mátti
þakka fyrir að stórslasast ekki. Ég hafði neyðst til
að stansa alveg á aðrein að Miklubrautinni vegna
þess að enginn vildi hleypa mér inn í umferðina.
Konan sem kom á ameríska kagganum skömmu
síðar eftir aðreininni (sömu átt gaf stefnuljós til
vinstri og þegar það hafði engin áhrif hélt hún að
stefnuljósin væru biluð og fór að veifa hendi út
um bílstjóragluggann. Það bar engan árangur og
þegar enginn vildi hleypa henni inn í umferðina
lenti hún aftan á mér á fullri ferð af þvf að f þessum
vandræðum öllum hafði hún ekki séð mig. Hún
sagði eftir á að hún væri nýkomin til landsins eftir
áralanga dvöl í Bandaríkjunum og hefði ekki dottið
annað f hug en að hún fengi að renna bíl sfnum
átakalaust inn í umferðina eins og alls staðar væri
venja erlendis. Það væri líka ástæðan fyrir því að
hún hefði ekki séð mig því að hvergi erlendis þyrftu
menn að stöðva bíla sína af þessum sökum.
Það fyndna við þessa hegðun (slendinga er það að
allir tapa á henni. Sá sem einn daginn verður til
þess að skapa óöryggi, hættu og tafir lendir næsta
dag f því að aðrir valdi honum töfum og skapi
óöryggi. Vegna þess að þetta hegðunarmynstur
Islendinga hafði eitt sinn næstum kostað mig
örkuml heiti ég á háskólasamfélagið að rannsaka
þetta gullfiskaminni ökumanna og hegðun alla
og hika ekki við að fara 1100 ár aftur í tfmann til
að skoða hvort þetta liggi í genunum hjá okkur,
allar götur frá því að forfeður okkar vildu ekki una
boðum og bönnum Haraldar hárfagra.
Einnig mætti athuga ástæðuna fyrir þvf að einn
vinsælasti baráttusöngur sem sunginn hefur verið
á (slandi er með þessa dásamlegu setningu: „Á
(slandi við getum verið kóngar allir hreint! / Og
látum engan yfir okkur ráða / þótt ýmsir vilji stjórna
okkur bæði Ijóst og leynt."
Ómar Ragnarsson, fréttamaður og fjölfræðingur