Melkorka - 01.10.1951, Blaðsíða 15

3. mynd.
um. Margur mun kannski hugsa: til hvers er að liafa
þessar mjög sveigðu lappir? Það er síður en svo, að þær
séu þannig mótaðar til þess eins að vera frábrugðnar
öðrum löppum. Þær liafa sínu ákveðna hlutverki að
gegna. Hin mikla sveigja gerir það að verkum, að lapp-
irnar verða mjög fjaðurmagnaðar, til þess að þær geti
samlagazt ójöfnum gólffleti. Stóllinn var notaður jafnt
úti sem inni. Með gufubeygingu var liægt að ná þessari
rniklu sveigju, án þess að rvra styrkleika viðarins.
Næst taka Rómverjar við, en hjá þeim gætir engrar
nýsköpunar, vegna þess, að vald þeirra byggðist cin-
göngu á lögum, verkfræði og hernaði. í list og fínna
handverki voru þeir mjög ósjálfstæðir. Skraut- og list-
munir voru fluttir heim, sem herfang, frá þeim lönd-
um, sent Rómvcrjar herjuðu. Til Grikkja var sérlega
mikið að sækja. En í eftirlíkingum Rómverja af ráns-
fengnum hvarf alveg hin einfalda og konstruktiva feg-
urð, sem felst í hinni hreinu línu og eðlilega formi, sem
voru einkennandi fyrir grískan listiðnað. Rótnverjar
gerðu muni, sem voru yfirhlaðnir af alls konar skratui
og útflúri — greinilegt dæmi um óhófslifnað þeirra. Og
áhrifa þaðan liefur því miður gætt, livað eftir annað,
öld fram af öld. Eftir fall rómverska ríkisins um 500,
J^cgar hinir miklu Jijóðflutningar áttu sér stað, kemur
timabil. sem heimildir eru mjög óljósar um. Sífelld
stríð geisuðu um Evrópu. A þessu tímabili myndaðist
sterkt vald, Jrar sem var hin rómversk-kaþólska kirkja,
en áhrifa hennar gætir Jjó ekki að verulegu leyti fyrr en
um 1000. Með henni skapaðist rómanski stíllinn, og síð-
an liefur þróuninni miðað óslitið áfram í Evrópu.
Rómanski stíllinn breiddist út um alla Evrópu, með
kirkjuvaldinu, alla leið norður til íslands. Á 5. mynd
sjáum við kistu frá tólftu öld. Skreytingin er einkenn-
andi fyrir rómanska tímabilið, Jrar sein hin rómanska
kirkjuhvelfing var hið allsráðandi mótív, Með rómanska
tímabilinu fara kröfurnar um geymzlupláss fyrir klæðn-
að og annað að sýna sig greinilegar, og eru rómönsku
kisturnar upphafið á skápum og skúffum, sem við ger-
um kröfu til nú á tímum. Á 6. mynd er stóll, smíðaður
og skorinn af Benedikt Narfasyni, um 1550, og er úr
Grundarkirkju í Eyjafirði, nú á Þjóðminjasafni Dana.
Maður sér greinilega rómanska stílinn í skreytingu
hans, Jrar sem allt er bogamyndað. Þó sjást áhrif frá
víkingaöldinni, drekamynstrið. sem var einkennandi
fyrir Norðurlandabúa.
Á seinni hluta tólftu aldar kemur fram algjörlega
nýr byggingarmáti í Norðui-Frakklandi. Með honum
skapast gotneski stíllinn. Orðið gotneskur var upphaf-
iega skammaryrði, sem Norður-ítalir mynduðu, því að
þeir viðurkenndu aldrei gotneska stílinn. í þeirra aug-
um voru þjóðir norðan Alpanna barbarar eða gotar.
Þessi stíll varð til í Norður-Frakklandi, eins og áður
segir, og Jrví er langt frá að Gotar séu upphafsmenn
hans. Þar gildir hið sania og um rómanska stílinn, allt
vald og öll menning kom frá kirkjunni og Jress vegna
var kirkjubyggingin tekin til fyrirmyndar, þegar hand-
verksmaðurinn smlðaði og skreytti Jrá hluti, sem frá
honum komu. Á 7. mynd sjáum við sérlega gott dæmi
um gotneska stílinn. Gotneska kirkjuhvelfingin er alltaf
aðaluppistaðan í skreytingunni.
Um 1150 hefst mikil gullöld á Norður-Ítalíu. Það
tímabil er kallað renessance, sem þýðir endurfæðing.
Norður-ítalir höfðu mjög víðtæk viðskipti, aðallega við
Litlu-Asiu. Borgara- og verzlunarstéttin losuðu sig
smám saman undan oki kirkjuvaldsins, urðu sjálfstæð-
ari í skoðunum og gcrðu meiri kröfur til hins daglega
lífs. Það setti sinn sterka svip á heimilin, húsgögnin
urðu íburðarmeiri. Með auknum kröfum verður liand-
verksmaðurinn að leggja sig meira fram. ítalir fóru að
veita rómversku fornleifunum meiri athygli, og það
sýnir sig glöggt í allri byggingu húsgagna frá því tfma-
bili. Á S. mynd er ítalskur skápur, smíðaður h. u. b.
1550. Maður sér glöggt áhrif gömlu rómversktt bygging-
arlistarinnar. Renessancinn breiddist ört út um Evróptt
og varð alls ráðandi. En hvert land út af fyrir sig mót-
aði sinn sérstaka stíl — innan renessancins.
Kringum 1600 er ríkidæmi valdastéttanna á Norður-
Ítalíu orðið gífurlegt. Þær lcitast við að gera húsgögn
og innanstokksmuni skrautlegri og ílnirðarmeiri og
taka upp það
óhóf í skreytingu,
sem var einkenni
seinni tíma Róma-
ríkisins. Þar skap-
aðist sá stíll, sem
nefndist barok.
Orðið barok var í
fyrstu háðsyrði,
vegna Jress að öll-
um almenningi
Jrótti nóg um
skrautið. Baroks-
stíllinn breiddist
einnig út um Ev-
rópu og mótaðist
eftir getu og kröf-
4. mynd.
MELKORKA
41