Melkorka - 01.10.1951, Blaðsíða 18

Seize-stílnum til
Empire-stílsins,
má nefna listmál-
arann David.
Hann og hús-
gagnameistarinn
George Jacob
höfðu með sér
samvinnu. Seinna
tóku tveir synir
Jacolrs við fyrir-
tækinu og 1804
gerðist yngri son-
urinn einkaeig-
andi. A Empire-
tímabilinu var
hann aðalfram-
leiðandi fyrir
11. mynd. flestar hirðir á
meginlandinu og
um tíma hafði hann um 900 manns i þjónustu sinni.
Empire-stíllinn breiddist út um allt meginlandið, aðal-
lega þó innan konungshirðanna og valdastéttanna. En
samhliða Empire-stílnum þróaðist hjá almúganum stíll,
sem hafði mikið notagikli, og voru ensku húsgögnin
höfð til fyrirmyndar.
Seinni hluta 18. aldar eru Englendingar mjög fram-
arlega í húsgagnaframleiðslunni. Þar má nefna menn
eins og Robert Adams, Heppelwith og Thomas Scher-
raton, sem allir tóku upp þá stefnu, sem Chippendale
hafði markað. Og þá náði enska húsgagnaframleiðslan
hámarki sínu, en hefur hrakað og er nú ekki fjölskrúð-
ug-
Því verður maður að gera sér grein fyrir, að þau
stíltímabil, sem ég hef rakið hér, og húsgögnin, sem
voru einkennandi fyrir þessar aldir, voru aðeins eign fá-
mennra stétta, sem reyndu að skapa sér fburðarmikið
umhverfi til þess að gefa í skyn, að þær væru yfir al-
múgann hafnar. Húsgögnin, sem við sjáum hér á mynd-
unum, voru ekki eign fjöldans. Sökum þess að alinúgan-
um var haldið niðri, gátu valdastéttirnar veitt sér þenn-
an íburð, og það er fyrst á okkar tfmum, að maðurinn
er farinn að líta á húsgögnin frá þjóðfélagslegu sjónar-
miði.
1 upphafi hvers nýs stíltímabils hefur Jjað alltaf verið
föst regla, að fylgjendur þess hafa ráðizt á hið fyrra.
En ekkert tímabil hefur orðið fyrir heiptarlegri árásum
og meiri fyrirlitningu en það, er hófst kringum 1820.
Maður gæti kallað það stílruglingstímabilið. Frumor-
sök þess var að húsgögnin urðu meira en áður almenn-
ingseign. Eftirspurnin varð meiri, framleiðslan örari og
framleiðslumátinn breyttist. í upphafi 19. aldar tóku
verksmiðjurnar og vélarnar meira og meira við a£ hand-
verksmanninum. Hin síaukna tækni jók sambandið við
umheiminn og það hafði líka mikil áhrif. Nýr heimur
opnaðist fjiildanum, hann varð fyrir áhrifum frá mörg-
um, fjarlægum löndum, svo að ekki var að undra þó að
allt ruglaðist í einn hrærigraut. Framan af var tekið að
líkja eftir sumuni undangengnum stíltímabilum, gotn-
eskum stíl og rokoko blandað saman við Empire. Og
kringum 1853 er renessansinn og barokinn líka tekinn
upp. Að lokum var öllu þessu blandað saman, með svo-
litlum austurlenzkum, einkum kfnverskum áhrifum. Ut-
koman varð skelfileg. Þetta var hinn svokallaði klunku-
stíll.
Sterkustu einkenni klunkutfmabilsins var „nipsið".
Það þótti ekki sómasamlegt heimili, sem ekki var yfir-
hlaðið af postulínsfígúrum, hundum, hjarðmeyjum,
kúm og kálfum og mörgu fleira, helzt tvennu af hvoru.
Og þeir sem höfðu ekki efni á að kaupa hið dýra postu-
lín, höfðu málaðar gipsfígúrur, eða jafnvel hertan papp-
ír. Til frekari prýði og aukins rúms fyrir meira pírum-
pár (krims krams) var fundið upp húsgagn, hinn svo-
kallaði étagére (sjá 14. mynd). Og til þess að auka áhrif-
in af krims-kramsinu var stundum settur spegill í þenn-
an étagére, svo að maður sá allt tvöfalt. Heima fyrir
gekk húsbóndinn með tyrkneskt höfuðfat, „fez“, og
reykti persneska pípu; legubekkir og „chaisalongar"
voru tímanna tákn. Allir veggir voru Jjaktir ljósmynd-
um af ættingjum, í öllum miigulegum og ómögulegum
stellingum og gerfum. Kögri og dúskum var komið fyr-
ir á húsgögnunum, þar sem hægt var. Áklæðið var yfir-
leitt rautt eða grænt flos. Dýrðin var alveg takmarka-
laus. Því miður á Jietta tímabil mjög djúpar rætur hér
á landi.
Meðan klunkustfllinn var í algleymingi í Evrópu, voru
Jjar til menn, sem reyndu að streitast á móti þessum
fram úr hófi smekklausa tíðaranda. Ofan á allt annað
bættist svo annað einkenni hans; léleg vinna. Einn Jjess-
ara manna var Englendingurinn William Morris, upp-
haflega skáld, en helgaði sig alveg listiðnaði. Margir
andans menn á Bretlandi fylgdu honum. Framleiðslan,
12. mynd.
44
MELKORKA