Bjarmi - 01.07.2008, Blaðsíða 25

66
NOTKUN PERSÓNUGERVINGA
í DAVÍÐSSÁLMUM ER STÍLBRAGÐ SEM
Á TVÍMÆLALAUST SINN ÞÁTT
í LÆSILEIKA ÞEIRRA OG VINSÆLDA
99
sálmasafns Gamla testamentisins eru
hymnar eða lofsöngvar og þar taka
náttúrufyrirbærin eða sköpunarverkið
á sig persónulega mynd og syngur
Drottni lof einum munni, eins og best
er lýst í Sálmi 148 (v. 3-9):
Lofíð hann, sól og tungl,
lofíð hann, allar lýsandi stjörnur,
lofíð hann, himnanna himnar,
og vötnin himni ofar.
Lofí þau nafn Drottins
því að þau voru sköpuð að boði hans.
Hann fékk þeim stað um aldur og ævi,
setti þeim lög sem þau fá ekki brotið.
Lofíð Drottin frá jörðu,
þér stóru sjávardýr og öll djúp hafsins,
8eldur og hagl, snjór og þoka,
þú stormur, sem framfylgir boði hans,
þér fjöll og allar hæðir,
ávaxtatrén og öll sedrustré
HEIMFÆRSLA
PERSÓNUGERVINGA
í SÁLMUM
SR. VALDIMARS BRIEM
Ekkert íslenskt sálmaskáld hefur ort
eins mikið út af Biblíunni og sálma-
skáldið góðakunna frá Stóra-Núpi,
sr. Valdimar Briem (1848-1930). Víða
má sjá skemmtileg dæmi um hvernig
hann heimfærirhiðbiblíulegaefni upp
á íslenskar aðstæður, íslenska nátt-
úru. Valdimar hefur, sem kunnugt er,
ort út af öllum 150 sálmum Saltarans.
Eftirfarandi tvö vers eru meðal þeirra
sem hann yrkir út af 148. sálmi og ekki
leynir það sér að hin persónugerðu
náttúrufyrirbæri hafa í meðförum
hans tekið á sig íslenska mynd:
Lofíð drottin, þú land og sjór,
lofíð drottin, þú hagl og snjór;
leiftur og þrumur, lofíð hann,
lofíð þér, stormar, skaparann.
Sé drottni dýrð!
Lofíð drottin, þér fjöll og fell,
fossar, elfír og jökulsvell,
dalir og hlíðar, gil og grund,
grösin á engi, blóm í lund.
Sé drottni dýrð!'4
LOKAORÐ
Notkun persónugervinga í Dav-
íðssálmum er stílbragð sem á tví-
mælalaust sinn þátt í læsileika þeirra
og vinsælda. Með þessu stílbragði
kvikna óeiginleg hugtök og náttúru-
fyrirbæri til lífs. Það er eftirtektarvert
að þersónugervingarnar koma mjög
gjarnan við sögu í harmsálmunum og
sömuleiðis vekur það athygli hversu
oft það eru kvenkyns nafnorð sem
notuð eru þegar óhlutstæð fyrirbæri
eru persónugerð. Þegar eiginleikar
Guðs eru persónugerðir eru það und-
antekningalítið hinir jákvæðu eig-
inleikar hans sem verið er að lýsa. En
dauðanum og dauðraríkinu er einnig
lýst sem persónu. Víða taka náttúru-
fyrirbæri svo sem himinn, sól og tungl,
á sig mynd persónu þegar kemur að
því að lofa Drottin og má segja að þar
verði notkun persónugervinga hvað
stórbrotnust. íslensk sálmaskáld hafa
notfært sér hina biblíulegu persónu-
gervinga og heimfært upp á íslenskar
aðstæður.
1. Alonso Schökel 1988: A Manual of Hebrew
Poetics, s. 95. f bók Schökels er að finna
örstuttan kafla um notkun persónugervinga
í Gamla testamentinu. Annars hefur furðulítið
verið skrifað um það efni. Nýverið hafa hins
vegar verið skrifaðar tvær vandaðar og afar
áhugaverðar kjörsviðsritgerðir í gamlatesta-
mentisfræðum við guðfræðideild Háskóla
Islands þar sem myndmál kemur við sögu:
Ninna Sif Svavarsdóttir 2006: Fær kona gleymt
brjóstbarni sínu? Um myndina afGuði í Deutero-
Jesaja, lýsingarhætti um Guð, myndhverfngar,
kvenlegt orðalag og skírskotanir til reynslu
kvenna, og Hjörtur Pálsson 2007: Eins og lilja
meðal þyrna... Ljóðaljóðin, form þeirra, mynd-
mál og skyldir textar.
2. Skemmtileg dæmi um slíka notkun persónu-
gervinga rakst ég nýverið á í bók Guðrúnar
Helgadóttur, Gunnhildur og Gtói (Iðunn, 1985)
er ég var að lesa bókina fyrir dótturdóttur
mína.
3. Með spekiritum Gamla testamentisins er
átt við Jobsbók, Orðskviðina og Prédikarann.
Meðal hinna apókrýfu bóka Gamla testament-
isins falla og tvö rit undir þennan flokk, þ.e.
Síraksbók og Speki Salómons.
4. Gunnlaugur A. Jónsson, 2000: Psaltaren i
kulturen. Verkningshistoriens betydelse för
exegetiken.
Svensk exegetisk árshok 2000
5.1 síðara tilfellinu (v. 25) er raunar um að ræða
hugtakið „emuna" en það er af sömu rót og
„emet" og í Sl 89 eru hebresku orðin í báðum
tilfellum þýdd sem „trúfesti" en allt eins hefði
mátt nota hugtakið sannleikur i öðru tilfellinu.
6. Sjá Viktor Hamilton „rehem" í Dictionary of
Old Testament Theology & Exegesis. Vol. 3 Pater-
noster Press 1996, s. 1096-1097.
7. Alonso Schökel 1988, s. 122.
8. Nikulássaga, s. 102. Tilvitnun: Þorleifur
Hauksson, Þórir Óskarsson 1994: islensk stil-
fræði s. 318.
9. Sjá Gunnlaugur A. Jónsson 2001: Babette
býður til veislu. (: Guð á hvíta tjaldinu. Trúar- og
bibllustef í kvikmyndum. Ritstj. Bjarni Randver
Sigurvinsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Þorkell
Ágúst Óttarsson. Háskólaútgáfan. Reykjavík,
s. 71-84.
10. Sjá t.d. A. A. Anderson 1980: TheBookofthe
Psalms. Vol. II. S. 607.
11. fslenska þýðingin byggir, eins og Ijölmargar
erlendar þýðingar, á lagfæringu á hebreska
textanum í v. 14 og að þar hafi einnig átt að
standa „sjalom" sem þó er ekki i texta massó-
retanna.
12. Sjá t.d. John Goldingay, Psalms. Vol.l Psalms
1-41. Baker Academic 2006, s. 352-353.
13. Fóstbræðra saga, s. 784. Tilvitnun fengin úr
(slenskri stílfræði Þorleifs Haukssonar og Þóris
Óskarssonar, Íslenskstílfræði, 1994, s. 290.
14. Valdimar Briem 1898: Davíðs sálmar í
íslenzkum sálmabúningi. Reykjavík, bls. 209.
25
L