Búnaðarrit - 01.01.1983, Page 409
FRJÓSEMI SAUÐFJÁR
403
bæði hjá ám og hrútum, er ætíð að finna einstaklinga, sem
bregðast að þessu leyti, t. d. ær, sem hafa óregluleg beiðsli
eða festa ekki fang, og hrúta, sem mynda lélegt sæði eða
eru kyndaufir. Oft er varað við mikilli skyldleikarækt, því
að hætt er við, að hún rýri frjósemina. Fósturlát dregur
verulega úr fjölda fæddra lamba í einstökum hjörðum og
veldur því stundum miklum búsifjum. Orsakir ófrjósemi
eru margvíslegar og mætti helstar nefna meðfædda galla á
æxlunarfærum, skort á nauðsynlegum efnum í fóður, slæma
meðferð og sjúkdóma. Að jafnaði aukast lambavanhöld
eftir því sem frjósemin eykst, þ. e. a. s. meira tvílembt og
marglembt. Er því mikilsvert að sporna gegn vanhöldum,
sérstaklega um burðinn, til þess að afrakstur góðrar frjó-
semi ánna rýrni ekki. í rannsóknum hér á landi hefur
komið fram, að 5—6% fæddra lamba undan fullorðnum ám
farast frá burði til hausts, en vanhöld á lömbum undan
veturgömlum ám eru oftast töluvert meiri (12, 23, 24). Pess
má geta, að lambavanhöld á íslandi eru minni en víðast
hvar erlendis.
II. Leiðir til að auka frjósemina.
Kynbœtur. Með stöðugu úrvali er unnt að auka smám
saman eðlisfrjósemi fjárins. Mestu máli skiptir að velja
líflömbin, bæði gimbrar og hrúta, af frjósömum ættum,
einkum tví- eða fleirlembinga (25, 26, 27). Ef vel á að vera
þarf að merkja allt féð og halda fjárbækur. Sæðingastarf-
semin gegnir hér veigamiklu hlutverki. Tækninýjungar á
borð við samstillingu gangmála áa og djúpfrystingu hrúta-
sæðis stuðla m. a. að markvissara úrvali fyrir aukinni
frjósemi. Þá er enn meiri framfara að vænta, samfara bættri
fóðrun og meðferð, sem geta aukið verulega arðsemi og
hagkvæmni fjárbúskapar hér á landi. Nýlegar niðurstöður
úr skýrslum fjárræktarfélaganna benda til þess, að þegar
gemlingar eru tvílembdir aukist líkurnar á að ærnar fæði
þrjú lömb síðar á æviskeiðinu (28). Því mætti efla úrval fyrir