Heilbrigðismál - 01.01.1969, Page 13

og eldur í sinu í skólum og æskulýðsheimilum. Það
virðist vera hjátrú. í seinni heimsstyrjöldinni komu
upp 2 tilfelli af einkirningasótt á herskipi. -
Skipslæknirinn bjóst við skæðri farsótt meðal hinna
mörg hundruð ungu manna, sem var kasað þar
saman í miklum þrengslum. Skipið kom fyrst í
höfn 4 mánuðum seinna, en engir fleiri sýkmst.
Þessi athugun og aðrar sambærilegar benda til, að
einkirningasótt sé vírus-sjúkdómur, og smitefnið
geri menn ónæma með öllu, enda gildir það um
flesta veirusjúkdóma. Það kann að vera skýringin
á því, að einungis örfáir, sem smitast af sjúkdómn-
um, veikjast svo þess verði vart. Að vísu hafa
hingað og þangað gengið allútbreiddar farsóttir
af einkirningasóttinni, en almennt séð er smithættan
takmörkuð. Skipverjum er ekki bönnuð landganga
þó að sjúkdómurinn sé um borð og einangrun vegna
hans er ekki fyrirskipuð. Börn og unglingar taka
aðallega sjúkdóminn. Flest tilfellin, sem greind eru,
finnast hjá fólki á 15-24 ára aldri. Það kann að stafa
af því, að fólk á þeim aldri er undir nánara læknis-
eftirliti en aðrir aldursflokkar. Skýrslurnar eru ekki
sem ábygilegastar, en sjúkdómurinn virðist núorðið
leita á börn innan 14 ára aldurs og fer einnig vax-
andi á fólki yfir 25 ára aldri.
Fólk er lasburða og þreklaust eftir sjúkdóminn,
stundum ceðilengi, og það er hætta á fylgikvillum
eins og smitandi lifrabólgum og hvítblœði. Þetta
heyrist sagt, en er alvarlegur misskilningur, og það
veldur ástæðulausum ótta, bæði hjá sjúklingunum
og ættingjum þeirra. Næstum hvaða barna-sjúk-
dómur sem er, getur verið hættulegur gömlu fólki,
bæði mislingar og hettusótt, svo dæmi séu nefnd.
En meðal barna og unglinga er einki’ningasótt svo
vægur sjúkdómur, að sennilega smitast mikill fjöldi
án þess að hafa hugboð um nokkur veikindi. Þegar
hann kemst á það stig, að hann sé greindur, standa
aðalveikindin, hiti, hálsbólga og bólgnir eitlar, sjald-
an lengur en hálfan mánuð, og jafnvel á þessu tíma-
bili geta sjúklingarnir verið eitthvað á ferli úr því
að hitinn er horf.'nn. - Sé nauðsynlegt eð skera
slíkan sjúkling upp vegna annars sjúkdóms, er
hiklaust óhætt að gera það, hvenær sem er. Það
kemur fyrir, að sjúklingar segjast hafa verið miður
FRÉTTABRÉF UM HF.ILBRIGÐISMÁL
sín mánuðum saman eftir sjúkdóminn, en margir
læknar halda, að þá sé um aðrar orsakir að ræða,
eins og erfiðleika í námi, árekstra við foreldrana,
vonbrigði í ástamálum og þessháttar. Þeir, sem eru
í afturbata eftir einkirningasótt þutfa oft mikinn
svefn, en það stendur sjaldan lengur en hálfsmán-
aðar tíma. Þó leiddu rannsóknir, sem gerðar voru
í háskóla ekkert sérstakt í ljós, enga óeðlilega svefn-
þörf eða neitt annað hjá 90% í hópi 130 sjúklinga
6 vikum eftir að þeir höfðu legið í sóttinni. —
Eftirköst eru sjaldgæf, gula kemur stöku sinnum og
þaðan stafar hugmyndin um samband milli sótt-
ar og smitandi lifrarbólgu. Báðir sjúkdómarnir
legjast að vísu á lifrina. Smitandi lifrarbólgu veldur
útbreiddum skemmdum, sem stundum batna ekki,
en eftir einkirningasótt finnast aðeins smávægilegar
vefiabreytingar, sem standa mjög stutt. Það hefur
heldur ekki tekizt að finna neitt samband milli
hennar og hvítblæðis. Sjúkdómarnir eiga ekkert
annað sameiginlegt en breytingar, sem verða á hvítu
blóðkornunum. En fjöldi sjúklegra blóðfruma er
hverfandi við þessa sótt hjá því, sem er í blóð-
mynd hvítblæðissjúklings'ns og yfirleitt hverfa
þær breytingar mjög fljótt úr blóðinu. Sú stað-
hæfing, að einkirningasótt sé yfirleitt langvinnur
sjúkdómur, sem taki sig margsinnis upp, er alger
misskilningur.
Löng rúmlega á að vera eina meðferðin, sem hrífur.
í hóprannsókn var sjúklingunum haldið í rúminu
meðan nokkur vottur einkenna var fyrir hendi.
í samanburðarhópi voru sjúklingarnir látnir taka
upp eðlilega lifnaðarhætti, þar á meðal líkamsæf-
ingar og úti-íþróttir um leið og þeir fengu aftur
löngun til þess. Sjúklingarnir í virka hópnum urðu
fyrr einkenna lausir en þeir, sem voru látnir liggja.
Margir læknar telja því réttast að láta sjúklingana
ráða, hvenær þeir vilja fara á fætur og út.
Nú lyf eiga að geta lœknað einkirningasótt á ör-
fáum dögum.
Einnig fjarstæða. Það er hægt að lækka hitann
og draga úr hálsbólgu einkennunum með lyfjum,
en engin lyf lækna sjúkdóminn og þar sem hann
stendur venjulega stutt, vilja margir læknar helzt
13