Heilbrigðismál - 01.07.1971, Síða 12

sem fyrir eru. Þannig hefur til dæmis komið
í ljós, að stundum má bæta árangurinn með
því að gefa stóra skammta í stuttan tíma, end-
urtekið með vissu millibili, í stað daglegra
minni skammta. Getur þetta eins átt við byrj-
unarmeðferð, þar sem reynt er að eyða eftir
fremsta megni illkynja frumum og viðhalds-
meðferð, sem miðar að því að halda sjúk-
dómnum niðri. Þá hefur einnig komið í ljós,
að árangur getur batnað með því að gefa
saman mismunandi lyf. Eru þá gjarnan valin
saman lyf, sem hafa mismunandi eiturverk-
anir eða aukaverkanir, en þá má gefa stærri
skammta af hverju þeirra en unnt væri, ef
aukaverkanirnar væru eins. Að vísu verður
eigi að síður að gefa minni skammta af hverju
þeirra heldur en þegar lyfin eru notuð ein, en
heildarverkun þeirra á illkynja frumur verður
meiri en ella. Eins má búast við, að eitt lyf
verki á frumu, sem annað lyf verkar ekki á,
svo að frumur ónæmar fyrir lyfjunum ná síð-
ur að auka kyn sitt. Er hér beitt sömu rökum
og við meðferð ýmissa sýklasjúkdóma eins og
til dæmis berkla, en vitað er, að berklasýklar,
ónæmir fyrir lyfjunum, koma síður fram á
sjónarsviðið, ef fleiri lyf eru notuð samtímis.
Til þess að glöggva okkur á því í hvaða til-
vikum og hvenær á að nota lyf fremur en
aðrar leiðir, held ég að gott væri að byrja á
því að skipta illkynja sjúkdómum í þrjá
flokka:
/ fyrsta lagi blóðkrabba, oft einnig nefnt
hvítblæði eða leukemia,
í öðru lagi illkynja eitlasjúkdóma, sem er
hópur oft nefndur samheitinu lymphoma, og
í þriðja lagi krabbamein, carcinoma eða
cancer.
I fyrsta hópnum, blóðkrabba, eru alltaf not-
uð lyf, þar sem hann er dreifður víða, en ekki
staðbundinn. Þar koma hvorki skurðaðgerðir
né geislalækning til greina, nema þá helzt til
þess að fjarlægja eða minnka milti, sem
stærðar sinnar vegna er farið að valda óþæg-
indum svo miklum, að réttlætanlegt þykir að
fjarlægja það, eða minnka það með geislum,
ef unnt er. Geislun á allan líkamann til eyð-
ingar illkynja frumum hefur verið reynd, en
náði ekki útbreiðslu, umfram tilraunir, vegna
lélegs árangurs.
Viðhorfið til meðferðar er hér nokkuð mis-
munandi eftir tegund hvítblæðisins. Farið er
hægar í sakirnar í langvinnu hvítblæði en í
bráðu og lyfin ekki gefin það lengi eða í það
stórum skömmtum, að úr verði óæskileg
fækkun á heilbrigðum hvítum blóðkornum
og blóðflögum.
Ekki er mér kunnugt um, að nokkur end-
anleg lækning hafi fengizt í langvinnu hvít-
blæði né heldur hefur fengizt nokkur veruleg
lenging á æviskeiði sjúklinganna. Á hinn bóg-
inn fæst miklu betri líðan og jafnvel fullt
starfsþrek um tíma.
í bráðu hvítblæði eru lyf alltaf notuð strax
og sjúkdómurinn hefur verið greindur og þar
er stefnt að algerri útrýmingu á illkynja frum-
um. Hér verður því oft að tefla á tæpasta
vaðið vegna óæskilegra aukaverkana lyfjanna
eins og fyrr segir. Segja má, að árangur með-
ferðar á bráðu hvítblæði hjá fullorðnum sé
enn mjög lélegur, hins vegar hefur náðst mjög
veruleg lenging á æviskeiði barna og ung-
linga og nú á síðustu árum er jafnvel af al-
vöru talað um, að endanleg lækning hafi
náðst í nokkrum tilfellum.
Hér er hins vegar mjög erfitt um að dæma,
því sjúkdómurinn getur legið svo niðri, að
engin leið sé að greina hann, en blossað svo
upp aftur á stuttum tíma. Það er því alltaf
spurning hvenær eða eftir hve langan ein-
kennalausan tíma unnt er að fullyrða, að við-
komandi sé batnað og líklega vofir sjúkdóm-
urinn alltaf yfir þessu fólki, þar til við lær-
um á betri veg að greina þá, sem batnað er,
frá þeim, sem sjúkdómurinn liggur hjá í leyni.
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
12