Fróðskaparrit - 01.01.2006, Síða 33

REGARDING PURISM IN FØROYA KVÆÐl
31
hollan kunnleika til norrøna fornmálið. Út
frá hesum myndar hann eisini føroyska
skriftmálið, sum við fáum broytingum er
tað, vit kenna í dag. Við í sína Anthologi
tekur hann eisini 38 kvæði og tættir, ið hann
hevur normaliserað eftir sínari ortografí frá
1846. Tað er eingin loyna, at Hammers-
haimb við hesum setti sær fyri at restituera
tekstir; hann endurgevur teir, sum hann
heldur teir hava sæð út í samtíðarføroyskum,
tá ið teir vórðu yrktir.
Árini ímillum 1846 og meir enn hálva
øld fram varð vigað fyri og ímóti hesi orto-
grafí. Serliga var tað tjóðskaparrørslan og
Føroyingafelagið seinast í 19. øld, ið tóku
hesa stavseting til sín, men eisini har vóru
ósemjur. Spurnartekin varð sett við grund-
arlagið fyri at nýta hesa arkaisku stavseting;
rákið seinast í 19. øld var júst tað øvugta á
øðrum økjum. Tann mest virdi mótstøðu-
maðurin hjá Hammershaimb í hesum føri
var Jakob Jakobsen, doktari í norrønari íllo-
logi. Hansara áskoðan á skriftmálið var
ávirkað av naturalistiska rákinum í sam-
tíðini, har eitt ideal var, at man einans átti at
endurgeva tað, sum man kundi eygleiða.
Hann setti sjálvur fram eitt uppskot um
stavseting, ið legði seg munandi nærri at tí
talaða málinum enn Hammershaimbs, men
viðgongur, at hetta vegna málførismunir ikki
kann vera normgevandi fyri allar føroyingar.
Hetta metir hann tó vera ein minni trupul-
leika, av ti at føroyingar sum heild skilja
hvønn annan uttan trupulleikar. Um orto-
grafisku stavsetingina hjá Hammershaimb
sigur hann soleiðis:
I løbet af dette Aarhundredes første Halvdel har
Begejstringen for Oldsproget og Oldliteraturen
imidlertid været i stadig Stigen, og denne Be-
gejstring over det nyopdagede Terræn giver sig
en hel Del Udslag. Alt skal, saa vidt muligt, føres
tilbage til Oldsproget, de skandinaviske Sprogs
hidtil saa ringeagtede Moder. For et af de Uds-
lag, som denne Begejstring for Oldsproget har
medført, regner jeg Hammershaimbs «nonna-
liserede» færøske Skrivemaade, der i saa høj
Grad nærmer Sproget til Oldnordisk eller, om
man vil, Islandsk, der i Skrivemaade staar
Oldsproget saa uhyre nær. [...] Mange vilde
dengang med meget større Interesse lære at
kjende de literære Skatte, som Færøerne gjemte,
end de vilde studere selve det færøske Sprog [...]
(Jakobsen, 1957[ 1901]: 30)
Endamálið við at tríva í hetta er ikki at viga
fyri og ímóti ortografisku stavsetingini hjá
Hammershaimb, men meiri fyri at vísa á,
hvussu áskoðanimar um skriftmálið verða
fluttar aftur og fram ímillum norrønt (Old-
sproget) og talaða málið sum ideal, og at Jak-
obsen metti Hammershaimbs hugtikni av
fornmálinum viga meiri enn praktisk atlit
sum grundgeving fyri at nýta hetta sum
skriftmál. Ikki uttan orsøk hava Hammers-
haimb og Jakobsen verið mettir sum ávika-
vist romantikari og naturalistur, umboðandi
hvør sítt hugrák, ið gjørdi seg galdandi sein-
ast í 19. øld.
Hvussu var og ikki, so varð tað Hamm-
ershaimbs stavseting, ið vann frama, og í ein
stóran mun kann eisini sigast, at hansara pur-
istiska áskoðan somuleiðis varð tikin til eft-
irtektar av eftirtíðini. Tá ið orðabókin Før-
oysk-donsk orðabók kom út fyrstu ferð í
1927-28, tók hendan støði í teimum serfør-
oysku orðunum, meðan lánorðini nærum
vórðu útihýst. í endurskoðaðu útgávuni frá
1961 eru fleiri lánorð við, men hesi eru
merkt við talespr. fyri “talesprog”.