Samtíðin - 01.11.1946, Síða 7

SAMTIÐIN
Nóvember 1946 Nr. 127 13. árg., 9. heíti
ÍTGEFANDI: SIGURÐUR SKÚLASON MAGISTER. UM ÚTGÁFUNA SJÁ BLS. 32.
CJAMTÍÐIN birtir hér annan kafla úr rit-
gerð Bjarnar L. Jónssonar: Heilsufar
og mataræði á íslandi fyrr og nú (prentuð
I ritinu, Nýjar leiðir II), og nefnir höf-
undur þennan kafla: Fjölbreytt og fá-
breytt fæða.
„Mikið er um það talað, að fæðið þurfi
að vera sem fjölbreyttast til þess að forð-
ast skort einstakra næringarefna. Þetta
liggur í augum uppi, ef orðið f j ö 1-
b r e y t n i er skilið á réttan veg. En því
miður vill verða misbrestur á því, jafn-
vel meðal lækna og heilsufræðinga. Og
misskilningurinn stafar af því, að flestir
miða við það, hve margar fæðutegundir
eru á boðstólum eða jafnvel hve margir
réttir. En hið r é 11 a mat á fjölbreytni
fæðunnar er efnainnihaldið í dag-
legu viðurværi.
Það er hægt að matbúa kjöt og fisk á
marga mismunandi vegu. Þetta skapar fjöl-
breytni á yfirborðinu. En þegar niður í
magann kemur og næringarefnin berast til
frumanna, þá er kjötið alltaf kjöt og fisk-
urinn alltaf fiskur, hvernig svo sem það
er matreitt. Helzti munurinn er sá, að því
meira sem brasað er og borið í, því „fínni“
og kryddaðri sem rétturinn er, þeim mun
óvelkomnari verður hann maganum. Hann
kann ekki að meta allar þessar nýtízku
kokkakunstir, og hætt er við, að lærðu
matreiðslumennirnir fengju óþvegið orð
í eyrað, ef maginn fengi allt í einu málið.
Úr hvítu hveiti og sykri eru búnar til
fjölmargar tegundir matar eða þetta er
notað til að skapa „fjölbreytni“ í ýmsum
réttunj. En líkaminn virðir að vettugi alla
þá stimpla, sem matreiðslumaðurinn eða
bakarinn setur á sterkjuna í hveiti og
sykri. Að dæma um fjölbreytni fæðunnar
eftir fjölbreytni réttanna er því likt og að
dæma um andlegt og líkamlegt atgervi
konunnar eftir því, hve marga og skraut-
lega kjóla hún á. Og oft er það einmitt
svo, að þessi fagri búningur er notaður,
ósjálfrátt eða vitandi vits, til þess að
breiða yfir og fela fyrir sjónum vorum
og bragðskyni fábreytnina, og oft og tíð-
um beinar skemmdir og fæðugalla. Ef til
vill er ekki mikið um það hér á landi, að
skemmdur matur sé grímubúinn á þann
hátt, en þó er það til, og þá helzt kjöt.
En erlendis hefur þetta verið gert í stór-
um stíl, og er gert enn, þrátt fyrir strangt
eftirlit.
Frjá sjónarmiði líkamans, næringar-
fræðingsins og heilbrigðrar skynsemi er
það ekki fjölbreytni í matreiðslu,
sem á að keppa að, og jafnvel heldur
ekki fjölbreytni í matarvali eða fæðuteg-
undum, heldur fjölbreytni í efnainni-
h a 1 d i þeirra matvæla, sem neytt er.
Reynslan sýnir einmitt réttmæti þessarar
kenningar. Eskimóar lifðu eingöngu á
dýrafæðu. Þeir lifðu að vísu ekki aðeins
á kjöti og spiki, eins og sums staðar sést
haldið fram, heldur átu þeir blóðið og
innmat allan, hausa og jafnvel bein. I
þessu fengu þeir öll þau efni, sem líkam-
inn þarfnaðist, honum var þetta nægileg
fjölbreytni.
Aðrir þjóðflokkar hafa lifað við afburða
heilsu á eintómri jurtafæðu, án kjöts og
jafnvel mjólkur.
Tilraunir hins heimsfræga, danska
læknis og manneldisfræðings, dr. Hind-
hede, sýndu, að hægt er að lifa mánuð-
um og árum saman við fulla heilsu og við
erfiðisvinnu á brauði úr heilhveiti og
smjöri, eða rúgbrauði og smjöri, eða kar-
töflum og smjöri, auk vatns, án þess að
bragða nokkurn annan mat.
Forfeður vorir lifðu að mestu leyti á
dýrafæðu, en hún var sannarlega ekki fá-