Samtíðin - 01.11.1946, Page 21

SAMTtÐIN
17
að verða nokkurs staðar m«ð lieim-
alningslegu sparðatíningssniði, þar
sem bókmenntamatið vrði að mestu
leyti góðfúslega falið háttvirtum
lesendum. Sjálfur kall&ði Nordal
þetta „ágrip“, en kvaðst liafa hug á
að semja seinna upp úr því all-
stóra hókmenntasögu frá 1350 til
okkar daga. 1 formála Lestrarbók-
ar sinnar, sem út kom haustið 1924,
komst Nordal þannig að orði: „Mál
og menntir siðari alda liafa hing-
að til orðið svo útundan i skólum
vorum, að óhæfu gengur næst. En
því hefur ekki valdið sinnuleysi
kennara, heldur skortur handliægra
bóka: ágrips af bókmenntasögu og
lcstrarhókar“.
Lestrarbókin hætti úr hrýnni
þörf, enda var hún samstundis tek-
in upp sem kennslubók í framhalds-
skólum um gervallt fsland, og er
notuð þar enn. Framan við hana
var ])rcntuð ritgerð: „Samhengið
i íslenzkum bókmenntum“. Þar
komst Nordal m. a. svo að orði:
„Erlendir fræðimenn, sem við forn-
bókmenntir vorar fást, eru flestir
alls ófróðir um menningarlif vort á
siðustu' fimm öldum. Þeir gera sér
helzt i hugarlund, að íslenzkar bók-
menntir liafi orðið sjálfdauðar um
1400, kafnað i rimum og riddara-
sögum, veslazt upp i svartadauða
og harðindum. Tungan hafi hjarað
óbreytt að mestu, af því að þjóðin
liafi verið nógu einangruð, en þó
um langt skeið ekki mátt lieita
menningarmál. Síðan hafi orðið
eins konar „islenzk endurreisn“ á
öndverðri 19. öld, þjóðin liafi kom-
ið sér upp visi til bókmennta, með
þvi að leita fyrirmynda i fornöld
sinni og erlendum samtímaritum
og jafnframt liafi verið reynt að
lireinsa tunguna af sora þeim, er
niðurlæging undanfarinna alda liafi
eftir sig látið. Þessar nýju bók-
menntir og þetta nýja mál kalla þeir
vitanlega ný-íslenzku og ný-islenzk-
ar bókmenntir, svo að ekki verði
á þeim villzt. Hvort tveggja er lítils
metið út um heim af þeim fáu
mönnum, sem vita svo mikið, að
það sé til .... þeir fslendingar, sem
vel eru að sér, kunna góð skil á
bókmenntum vorum fyrir 1400 og
eftir 1800. En þeim er það að mestu
hulið, sem þar er á milli. Þeir
þekkja að vísu Jón Arason, Hall-
grim Pétursson, Stefán Ólafsson,
Jón Vídalín, Eggert Ólafsson og fá-
eina höfunda aðra, þó af handa-
hófi. En mynd sú, er fyrir þeim
vakir, af bókmenntum þessara alda,
er ekki glöggur og óslitinn vegur,
varla einu sinni síitrótt gata, held-
ur einangraðir harðsporar, sem tor-
vellt er að rekja saman“.
plÐAN Sigurður Nordal birti þau
ummæli sin, sem ég hef leyft
mér að taka hér upp, eru liðin rétt
22 ár, og enn á íslenzka þjóðin ekki
einu sinni hið liandhæga bók-
menntasögúágrip, sem hann benti
þá réttilega á, að hana skorti, hvað
þá stærri bókmenntasögu um and-
leg verk þeirra manna, er stuðluðu
ómetanlega að vai'ðveizlu tungu
okkar og samhengisins i bókmenn-
ingu þjóðarinnar, þegar sárast svarf
að henni og mest reyndi á andlegt
viðnámsþrek hennar. Mér virðist