Fréttablaðið - 13.01.2010, Blaðsíða 14

14 13. janúar 2010 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Í sínum stjórnmálafræðum hafa Frakkar hugtak sem ekki er
laust við að hljómi líkt og mót-
sögn, og þó reynist það oft nota-
drjúgt til að varpa ljósi inn í
myrkrið þar sem þjóðmálaskúm-
arnir eru á flögri. Þetta hugtak er
á frönsku „politique du pire“, og
þýðir það eitthvað í áttina við „pól-
itík á versta kanti“ eða „stjórn-
málastefna norður og niður“, en ég
held þó að íslenskan hafi í rauninni
ekkert nothæft orð yfir það. En í
stuttu máli táknar þetta hugtak
þá stefnu í stjórnmálum að róa að
því öllum árum að allt fari á versta
veg, stuðla ekki að því að leysa
þau vandamál sem kunna að vera
fyrir hendi, heldur reyna þvert á
móti að koma í veg fyrir að nokk-
ur lausn finnist, hindra menn í að
ráða bót á ástandinu, magna sem
mest upp vandamálin og gera þau
óleysanleg. Stefnu af þessu tagi
eiga stjórnmálamenn til að taka
upp þegar þeir húka valdalausir
í stjórnarandstöðu, eða kannske
þegar staða þeirra er á einhvern
annan hátt tæp, og með því að
fylgja henni sem fastast hyggjast
þeir höndla það sem þeim er kær-
ast, Völdin.
Í sögu 20. aldar þekkja Frakkar
nokkuð skýrt dæmi um stefnu af
þessu tagi. Þegar de Gaulle sagði
af sér í fússi rétt eftir heimsstyrj-
öldina síðari eftir stutta setu í
embætti forsætisráðherra, bjóst
hann við því í fyrstu umferð að
landar hans myndu grátbæna hann
um að koma aftur, en þegar það
gerðist ekki, og þeir létu afsögn
hans sér í léttu rúmi liggja, fór
hann að velta fyrir sér leiðum til
að komast aftur til valda. „Og þær
fann hinn demóníski hugur hans“
eins og einhver sagði síðar, hann
sá sem sé að nýlenduvandamálið
myndi verða sá stökkpallur sem
hann gæti notað til að hoppa upp í
valdastólinn.
Fljótlega eftir að heimsstyrj-
öldinni var lokið fór nefnilega að
draga til mikilla tíðinda í þeim
nýlendum sem Frakkar áttu í fjar-
lægum heimsálfum, nýlenduþjóð-
irnar tóku að rísa upp og krefjast
sjálfstæðis, víða urðu óeirðir og
blóðsúthellingar, svo kom til styrj-
aldar í franska Indókína sem var
Frökkum bæði erfið og kostnað-
arsöm og eftir það hófst enn verri
styrjöld í Alsír. Nú mátti ljóst
vera, að þetta vandamál þyrfti
að leysa á skjótan og róttækan
hátt, það var ekki hægt að hunsa
með öllu kröfur nýlenduþjóðanna,
og styrjaldirnar voru of þungur
baggi og kannske óvinnanlegar.
En við ramman reip var að draga,
fjöldi Frakka vildi enn lemja
hausnum við steininn og halda í
nýlenduveldið óbreytt, og á það
lag gekk nú de Gaulle. Hann lét
fylgismenn sína berjast með kjafti
og klóm gegn öllu því sem gæti
stuðlað að einhverri lausn á vand-
anum. Grundvallarstefna hans
var sú að væna valdhafa landsins
um linkind, undanlátssemi ef ekki
helber svik í nýlendumálunum,
vegna eymdar og dugleysis eða
jafnvel þjónkunar við einhverja
annarlega hagsmuni væru þeir
að glutra nýlenduveldinu úr hendi
sér og gera Frakkland að engu,
að smáríki sem ekki skipti leng-
ur neinu máli í veröldinni. Hann
gat þá stutt sig við þá algengu
hugar óra herforingja að sigurinn í
stríðinu sé alveg á næsta leiti, það
þurfi aðeins nokkra hermenn til
viðbótar og meiri og betri vopn,
og þá sé björninn unninn. Og hann
gat einnig stutt sig við þá Frakka
sem voru reiðubúnir til að trúa
herforingjunum og taka undir
gagnrýni hans á valdhöfunum:
hvað svo sem þeir gerðu var það
aldrei nóg.
Að lokum var ástandið komið
í óleysanlegan hnút, agalaus-
ir herforingjar gerðu uppreisn
í Algeirsborg, og lafhræddir
stjórnmálamenn afhentu de
Gaulle völdin á silfurfati. Hann
var búinn að ná markmiði sínu.
En þá var hann kominn í þá lítt
öfundsverðu stöðu að þurfa að
gera það sem hann hafði ásak-
að aðra um að geta ekki gert,
og það var honum að sjálfsögðu
ofviða. Hann varð að beygja sig
fyrir veruleikanum, gefa Alsír-
búum sjálfstæði, svo og öllum
þeim nýlendum sem þá voru eftir.
Það kostaði mikil átök, því ýmsir
þeir sem áður höfðu trúað á de
Gaulle snerust nú gegn honum,
stundum með bombum og byssu-
hólkum, en í Alsír brást flótti í
menn af frönskum uppruna og
fór allur þorri þeirra til Frakk-
lands. Og því geta menn spurt
sig hvort ekki hefði mátt leysa
þetta vandamál á auðveldari hátt,
og með minni skaða, með því að
meta ástandið af skynsemi, sýna
sveigjanleika í stað þess að for-
herðast og umfram allt með því
að segja almenningi sannleikann.
En þá hefði de Gaulle ekki komist
til valda.
Fleiri dæmi mætti nefna, og
kannske veltir einhver því fyrir
sér hvort þessi útbreidda stjórn-
arstefna norður og niður sé ekki
kennd í einhverjum stjórnmála-
skólum. En þess þarf ekki, hún
er sennilega í pólitísku genunum.
Líka á Íslandi.
Norður og niður
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Pólitík á versta kanti
UMRÆÐAN
Jón Gunnarsson skrifar um atvinnu-
mál
Í þættinum Á Sprengisandi á sunnudag staðfesti iðnaðarráðherra, Katrín Júlíus-
dóttir, að flótti væri brostinn í þá erlendu
aðila sem iðnaðarráðuneytið hefur rætt
við um fjárfestingu í íslensku atvinnulífi.
Hún hefur á liðnum mánuðum gumað af
því í umræðum á Alþingi að horfur væru bjartar í
íslensku atvinnulífi og árangur af vinnu ráðuneytis-
ins væri handan við hornið.
Þessa stöðu skýrir ráðherrann með þeirri óvissu
sem Icesave-málið veldur í íslensku efnahagslífi.
Sú afstaða ber vott um grunnhyggni. Það er alvar-
legt ef ráðherra gerir sér ekki grein fyrir því að
ástæðan liggur í þeim skilaboðum sem ríkisstjórnin
sendir atvinnulífinu og þeim aðilum sem hafa litið á
Ísland sem mögulegan stað fyrir atvinnustarfsemi
sína. Á þetta hefur ítrekað verið bent undanfarna
mánuði og virðist ráðherrann ekki hafa skilið alvar-
leika málsins. Þannig hafa ráðherrar ríkisstjórnar-
innar verið iðnir við að leggja stein í götu orkufreks
iðnaðar og er þar skemmst að minnast ákvarðana
umhverfisráðherra vegna álvers á Bakka og lagn-
ingar suðurlínu vegna álvers í Helguvík. Þá
voru samfylkingarmenn í Hafnarfirði í for-
ystu fyrir því að stöðva stækkun álversins í
Straumsvík. Nýjasta útspil ríkisstjórnarinn-
ar í skattamálum, þar sem sérstök áhersla
er lögð á aukna skatta á atvinnulíf, er senni-
lega alvarlegasta aðförin að eflingu atvinnu-
lífs sem hún hefur gert fram að þessu.
Forskot okkar hefur m.a. legið í traustri
stjórnsýslu og þjóðfélagsgerð. Aðgerðir
stjórnvalda virðast miða að því að eyði-
leggja þann góða árangur sem náðst hefur. Yfirlýs-
ing iðnaðarráðherra sýnir að Ísland er ekki lengur
sá áhugaverði valkostur til uppbyggingar atvinnu-
starfsemi sem áður var.
Icesave-málið er eitt það alvarlegasta sem við
höfum staðið frammi fyrir sem þjóð. En þessar frétt-
ir iðnaðarráðherra staðfesta að atvinnustefna stjórn-
valda hefur beðið hnekki. Það er eitthvað sem við
megum ekki við og ef það er staðreynd að stjórnvöld
gera sér ekki grein fyrir hvað veldur, verður skaðinn
enn meiri en orðinn er. Í málefnum atvinnulífsins
sem og í Icesave-málinu verður þessi ríkisstjórn að
gera sér grein fyrir fyrirsjáanlegu skipbroti sínu og
leiðrétta kúrsinn ef ekki á að fara enn verr.
Höfundur er alþingismaður.
Yfirlýsing iðnaðarráðherra
JÓN GUNNARSSON
Vatnið og lækurinn
Stundum er sagt að fjölmiðlafólk sé
sjálfhverft. Það sama er stundum
hermt upp á stjórnmálamenn. En
hvað skyldi gerast þegar stjórnmála-
maður stýrir sjónvarpsþætti? Á sjón-
varpstöðinni ÍNN stýra nokkrir stjórn-
málamenn eigin sjónvarpsþætti, til
dæmis Birkir Jón Jónsson, þingmaður
Framsóknarflokksins, umsjónarmaður
þáttarins Birkir Jón. Í Birki Jóni fjallar
Birkir Jón um „það sem er efst
á döfinni í stjórnmálum
líðandi stundar“. Birkir
Jón reið á vaðið á nýju
ári á fimmtudaginn var.
Og hver var þá mættur
til að greina
atburði líðandi
stundar? Jú,
Gunnar Bragi
Sveinsson, þingflokksformaður Fram-
sóknarflokksins. Hví að sækja vatnið
yfir lækinn?
Ekki vanþörf á
Að sjálfsögðu bar Icesave-málið á
góma í spjalli Birkis Jóns og Gunnars
Braga. Ekki er vanþörf á því að Gunnar
Bragi fái tækifæri til að reifa sjónarmið
sín í því máli á opinberum vettvangi.
Í byrjun desember var sagt frá því í
fréttum að hann hafði ekki farið nema
229 sinnum í ræðustól í umræðunni
um Icesave og talað í tæpar níu
klukkustundir, lengst allra þingmanna.
Vinalegur Einar
Einar K. Guðfinnsson
alþingismaður skrifaði grein
í Fréttablaðið á dögun-
um þar sem hann
boðaði samstöðu. Henni væri ekki
hægt að ná nema ríkisstjórnin hætti
„að beina spjótum sínum inn á við.
Henni ber að sameina en sundra ekki.
Þarna hefur hún hins vegar brugðist
veigamesta hlutverki sínu“ skrifaði
Einar og bætti við að forsenda sátta
væri sú „að ríkisstjórnin láti af þeim
óvana sínum að efna sífellt til pólitísks
innanlandsófriðar“. Einar K. teygði
sáttahönd sína enn lengra í gær í
pistli á AMX. Þar sagði hann stjórnar-
liða taka gagnrýni á Icesave
með blöndu forherðingar,
ósvífni og óöryggis. „Það
er ekki gott veganesti í
stjórnmálaumræðu,“ skrifaði
Einar. Annað en sá útbreiddi
sáttafaðmur sem pistlar
hans eru.
bergsteinn@frettabladid.is
lyf?
Kynntu þér þinn rétt á lfi.is
Þarft þú að nota lyf að staðaldri?
Frumtök • Hjartaheill • Beinvernd • Lyfjafræðingafélag Íslands
v
U
mræður og orðaskak um Icesave-samninginn, og
allar þær vendingar sem það mál hefur tekið, gefa
tilefni til vangaveltna um það plan sem samfélags-
umræða á Íslandi er tíðum á.
Opin ummælakerfi á Netinu hafa verið veita fyrir
gífuryrði, persónulegar meiðingar og jafnvel hótanir. Þetta fer
að miklu leyti fram í skjóli nafnleyndar en þó ekki eingöngu.
Velta má fyrir sér hvort nafnlaus fúkyrðaflaumur hafi smám
saman flutt til velsæmismörk í umræðunni og orðanotkun sem
engum kom til hugar að beita á almennum og opnum vettvangi
hafi smám saman orðið ásættanleg og jafnvel brúkleg undir
nafni, í það minnsta ef notandinn situr einn fyrir framan skjá
sinn.
Það hefur löngum verið talið til dyggða að vera orðvar og sann-
gjarn í umræðu. Vissulega fylgja margir þeirri ágætu hefð. Þó er
sýnt að gífuryrði setja sífellt meiri svip á þjóðfélagsumræðuna
ekki bara á Netinu heldur hvarvetna sem slík umræða fer fram,
jafnvel í þingsölum.
Auk stóryrða vill það einkenna umræðuna að snúa skoðunum
fólks upp á lyndiseinkunn. Þeir sem eru á öndverðum meiði við
mælandann, eða þann sem á lyklaborðið styður, fá yfir sig fúk-
yrðagusuna og stimpla um laklegt vitsmunastig, ásamt fullyrð-
ingum um illan ásetning sem viðkomandi er talinn afhjúpa með
skoðunum sínum. Þarna er engu til sparað og notuð orð eins og
landráðamaður og þjóðníðingur.
Umræðukerfið á Netinu ætti að geta verið frjór vettvangur
skoðanaskipta og dæmi eru um að slíkt sé raunin. Algengara er
því miður að umræðukerfið sé veita sem notuð er til að fá útrás
fyrir reiði, útrás sem betur væri fengin eftir öðrum leiðum.
Það er eðlilegt að umrót undanfarinna mánaða kalli á snörp
skoðanaskipti og það er heldur ekkert skrýtið að margir séu sár-
reiðir yfir þeirri stöðu sem íslenskt samfélag komst í, nánast eins
og hendi væri veifað, um haustið 2008. Við það breyttust einnig
persónulegar aðstæður fjölmargra og sú framtíðarsýn sem við
þeim blasti. Slíkar aðstæður koma róti á tilfinningalífið.
Jafnmikilvægt er þó að skoðanaskipti séu málefnaleg og falli
ekki á það plan að verða persónulegt skítkast. Á slíkri umræðu
verður ekki reist nýtt og betra samfélag.
Það er vænlegra til árangurs að færa málefnaleg rök fyrir
skoðunum sínum, hlusta á rök þeirra sem eru á annarri skoðun,
krefja þá um haldbetri rök ef manni sýnist svo og vera sjálfur
tilbúinn til að útskýra mál sitt betur.
Hitt, að ætla að þeim sem eru annarrar skoðunar en maður
sjálfur gangi illt til eða að skoðun þeirra byggi á vitsmunaskorti,
er meiðandi fyrir alla sem að koma og laklegt byggingarefni
fyrir betra samfélag, auk þess að vera einstaklega óskemmti-
legt.
Hvöss og gagnrýnin samfélagsumræða er svo sannarlega
mikilvæg, ekki síst í því umróti sem nú ríkir. Slík umræða fer á
engan hátt saman um orðljóta umræðu og persónulegt níð.
Stóryrt og persónugerð umræða:
Fúkyrðaflaumur
og níð
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR