Fréttablaðið - 14.04.2010, Qupperneq 16

14. apríl 2010 MIÐVIKUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Xxxxxxx
16
F
A
B
R
I
K
A
N
Mannfæð og fjárskortur
stóðu Fjármálaeftirlitinu
helst fyrir þrifum á árun-
um fyrir hrun, segir Jónas
Fr. Jónsson, fyrrverandi
forstjóri eftirlitsins. Hann
sér eftir að hafa ekki reynt
að stækka og efla eftirlitið
hraðar en segir eigendur og
stjórnendur bankanna bera
höfuðábyrgð á hruni þeirra.
Einn þeirra sjö sem rannsóknar-
nefnd Alþingis segir að hafi gerst
sekur um vanrækslu í aðdraganda
hrunsins er Jónas Fr. Jónsson.
Hann var forstjóri Fjármálaeftir-
litsins (FME) frá miðju ári 2005 til
1. mars 2009.
Þú ert sakaður um vanrækslu í
skýrslu rannsóknarnefndarinnar.
Vanræktir þú starf þitt sem for-
stjóri FME?
Nei, ég tel mig ekki hafa gert
það. Mér finnst þetta mjög ósann-
gjörn niðurstaða og finnst hún ekki
taka neitt tillit til þeirra aðstæðna
sem voru hjá eftirlitinu þegar ég
kom þar til starfa og þeirra breyt-
inga sem ég gerði á meðan ég var
þarna.
Ég fjölgaði starfsmönnum, þeir
voru 35 þegar ég kom á meðan
fjármálafyrirtækin voru 38. Ég
fjölgaði þeim í 56 fastráðna og
yfir 60 með lausráðnum. Ég náði
að auka fjármagn eftirlitsins úr
því að vera 300 milljónir í 950. Ég
vann í að breyta innra skipulagi og
náði að stytta málshraða verulega.
Ég setti mikið prógramm í gang til
að bæta upplýsingatæknikerfi og
ýmislegt annað. Á sama tíma erum
við að eiga við markað sem er mjög
kvikur, stærstu og öflugustu fyrir-
tæki landsins. Mér finnst þetta
starf sem var unnið ekki metið að
verðleikum.
Bankarnir voru á móti eflingu FME
Þú ert gagnrýndur fyrir að hafa
ekki brugðist við því að FME var
í fjársvelti og gat því ekki vaxið.
Hvers vegna sýndir þú ekki ráða-
mönnum svart á hvítu nauðsyn
þess að efla eftirlitið verulega eftir
að þú komst til starfa?
Ég gerði það, ég skilaði reglu-
lega skýrslum til Alþingis um þetta
efni. Vandamálið var að á árunum
2003 til 2005 margfölduðust bank-
arnir að stærð. Á sama tíma, áður
en ég tók við sem forstjóri, fjölg-
aði starfsmönnum Fjármálaeftir-
litsins um þrjá. Þarna sat eftirlit-
ið eftir og við þurftum að reyna að
vinna þetta upp. Ég er ekki viss um
að það hafi verið hægt að ná því í
gegn að stækka eftirlitið hraðar
en við gerðum. Það er, eftir á að
hyggja, eitthvað sem ég sé eftir
að hafa ekki reynt. Ég hefði átt
að reyna að stækka enn þá meira
og enn þá hraðar. Bankarnir voru
mikið á móti því að eftirlitið fengi
aukið fjármagn eða auknar vald-
heimildir, sérstaklega í upphafi.
Í skýrslunni kemur fram að
starfsmannavelta FME hafi verið
afar mikil, starfsmenn embættisins
hafi verið reynslulausir og í raun
varla átt séns í sérfræðinga bank-
anna. Ert þú sammála þessu?
Starfsmennirnir voru ekki
reynslulausir, en þeir voru oft á
tíðum reynsluminni. Fólk var keypt
út úr eftirlitinu í miklum mæli. En
við vorum með stíft ráðningar-
ferli og vorum að ráða gott fólk.
Það vantaði kannski upp á reynsl-
una, en það var verið að þjálfa
fólkið mjög hratt, og við vorum
með ákveðið prógramm í gangi til
þess. Þetta var sú staða sem við
vorum í.
Hefðir þú átt að sjá veikleika
fjármálakerfisins, vara stjórnvöld
við og annaðhvort benda á leiðir til
úrlausnar eða koma að vinnu við
það ásamt stjórnvöldum?
Fjármálaeftirlitið lýtur ákveðn-
um lögum. Hlutverk þess er að
gæta þess að fjármálafyrirtæk-
in fari að lögum, og á meðan þau
brjóta ekki lög er erfitt um vik að
gera eitthvað. Í þessu tilviki hrundi
kerfið. Það var eitthvað sem við
sáum ekki fyrir, en við vorum í því
að afla upplýsinga. Eins og fram
kemur í skýrslunni var viðbúnað-
arhópur okkar á fullu að safna upp-
lýsingum.
Skýrsluhöfundar segja að hóp-
urinn hafi ekki metið stöðuna
rétt. Við reyndum að lesa út úr
þessu eins og við best gátum, en
það virðist vera samkvæmt þess-
ari skýrslu að við höfum hreinlega
verið blekkt. Rangar upplýsingar
hafi farið til stjórnvalda og eftir-
litsaðila. Það er mjög alvarlegur
hlutur, því það þýðir að stjórnvöld
hafi verið í blindflugi.
Gerðuð þið nóg af því að sann-
reyna upplýsingar frá fyrirtækj-
unum, til dæmis með því að fara í
vettvangsrannsóknir?
Hér komum við aftur að starfs-
mannaveltunni. Vettvangsrann-
sóknir eru tímafrekar og kosta
mannafla. Það var mikill vilji til að
auka þessar rannsóknir, eins og sjá
má í ársskýrslu eftirlitsins 2007. Á
árunum 2007 og 2008 fjölguðum
við mikið eftirlitsheimsóknum.
Gagnrýni á álagspróf lítið rökstudd
Í skýrslunni er hörð gagnrýni á
álagspróf FME, og að stofnunin
hefði haldið áfram að nota þau
þrátt fyrir gagnrýni, til dæmis frá
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Þá er
gagnrýnt að FME hafi treyst um of
á að álagsprófin gæfu rétta mynd
af stöðu bankanna. Voru það mis-
tök að treysta á prófin?
Mér finnst þetta vera frekar lítið
rökstutt í skýrslunni, og er svolít-
il eftiráskýring. Álagsprófin eru
aldrei betri en forsendur þeirra
og þau gögn sem fóru í þau. Gögn-
in komu úr uppgjörum bankanna.
Forsendurnar voru svo auðvitað
alltaf birtar, svo markaðurinn gat
metið þær sjálfur.
Álagspróf björguðu ekki bönk-
um í Bandaríkjunum og Bretlandi,
ekki frekar en hér. Þetta eru bara
tæki, það voru engin álagspróf sem
gátu spáð fyrir um þessa ofboðs-
legu fjármálakrísu sem varð.
Þessi próf voru birt að tillögu
sendinefndar Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins, og hann hefði væntan-
lega ekki lagt það til ef hann hefði
talið þau mjög gölluð. Auðvitað
mátti þróa álagsprófin frekar, sem
við vorum raunar byrjuð á, en það
var engin hörð gagnrýni á að þetta
væri ómögulegt.
Skýrsluhöfundar gagnrýna að
FME hafi haldið málum of lengi í
óformlegu ferli í stað þess að grípa
til aðgerða. Hvers vegna brást FME
ekki harðar við brotum?
Ég svaraði þeim einstöku málum
sem skýrsluhöfundar tilnefna í
mínum andsvörum. Öll þau mál
voru í ákveðnu ferli, en auðvitað er
alltaf spurning hvenær menn grípa
til ákveðinna aðgerða. Svo komu
heimildir til að leggja á stjórn-
valdssektir vegna stórra áhættu-
skuldbindinga ekki fyrr en um mitt
ár 2007. En það verður eiginlega að
útskýra hvert mál fyrir sig.
Landsbankinn ekki sammála
Í skýrslunni er einmitt nefnt til-
vik frá árinu 2005, þar sem lán
Landsbankans til Björgólfs Thors
og tengdra fyrirtækja námu um 50
prósentum af eiginfé bankans. Þar
kemur fram að þar hefði FME átt
að benda lögreglu á lögbrot sem
þar virðist hafa verið framið. Hvers
vegna var það ekki gert?
Þarna er ágreiningur um tengsl
Björgólfs Thors [Björgólfssonar] og
Actavis. Við töldum þar um tengda
aðila að ræða en Landsbankinn var
því ekki sammála. Auðvitað tók
þetta mál lengri tíma en æskilegt
hefði verið, en það helgaðist af því
að það vantaði mannskap, og megn-
ið af þeim mannskap sem vann að
rannsókninni lét af störfum.
Svo má ekki gleyma því að það
eru gerðar mjög stífar kröfur um
málsmeðferð, sönnun og fleira.
Málinu lauk í mars 2007 með
ákvörðun okkar sem þeir mót-
mæltu, en skömmu síðar tók Björ-
gólfur Thor yfir Actavis og ágrein-
ingurinn var úr sögunni. Málið
leystist eins og við vildum, áttum
við þá að krefjast þess að menn
færu í fangelsi? Það var ekki raun-
hæft.
Þegar þú horfir til baka, sérðu
eitthvað sem þú hefðir átt að gera
til að afstýra hruninu eða milda
höggið þegar það kom?
Það er alltaf hægt að horfa á hlut-
ina eftir á og hugsa um hvað hefði
getað gerst. En miðað við þær upp-
lýsingar og mannskap sem ég hafði
held ég að það hefði verið erfitt að
bregðast öðruvísi við. Hins vegar
er þetta eitthvað sem við eigum að
læra af. Við eigum að skoða hvað
fór úrskeiðis, og ég mun auðvitað
leggja mitt af mörkum til að það
megi draga lærdóm af þessu.
Hver ber ábyrgð á hruninu?
Eigendur og stjórnendur bank-
anna að sjálfsögðu. Þeir tóku við-
skiptaákvarðanirnar. Það sýn-
ist mér vera meginniðurstaðan í
skýrslunni. brjann@frettabladid.is
Ábyrgðin hjá bönkunum
HORFT UM ÖXL „Það er alltaf hægt að horfa á hlutina eftir á og hugsa um hvað hefði
getað gerst. En miðað við þær upplýsingar og mannskap sem ég hafði held ég að
það hefði verið erfitt að bregðast öðruvísi við,“ segir Jónas Fr. Jónsson, fyrrverandi
forstjóri Fjármálaeftirlitsins. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Flestir helstu fjölmiðlar Vestur-
landa hafa sagt frá skýrslu rann-
sóknarnefndar Alþingis um banka-
hrunið. „Íslenskir ráðamenn sekir
um vanrækslu“ er algengasta fyrir-
sögnin, og oftast minnst í því sam-
hengi á Geir Haarde, fyrrverandi
forsætisráðherra, og Davíð Odds-
son, fyrrverandi seðlabankastjóra.
Í norska dagblaðinu Aften posten
er mikið gert úr því að íslenski seðla-
bankinn hafi hreinlega gleymt að
framlengja samning um 500 milljón
dala lán frá Alþjóðagreiðslubankan-
um í Sviss, og þetta sagt ein alvar-
legustu mistökin sem gerð voru.
Breskir fjölmiðlar beina athygl-
inni að Icesave-málinu. Breska rík-
isútvarpið BBC segir niðurstöðu
skýrslunnar, hvað þetta varðar, þá
að „íslensk stjórnvöld hefðu átt að
tryggja að breskir sparifjáreigend-
ur á Icesave væru tryggðir í Bret-
landi“. Þá hefur grein Eiríks Berg-
manns Einarssonar um skýrsluna
á vef breska dagblaðsins Guardian
vakið nokkra athygli.
Þýska dagblaðið Die Welt skýr-
ir eins frá vinnu nefndarinnar og
segir að ummæli dagsins hafi komið
í athugasemd lesanda við fréttina á
Netinu: „Verið nú svo vænir, elsku
Íslendingar, að gera svona líka hjá
okkur.“ - gb
Skýrslan vekur athygli erlendra fjölmiðla:
Geir og Davíð oftast nefndir