Fréttablaðið - 14.04.2010, Blaðsíða 34

18 14. apríl 2010 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
Ný 4. vikna krakkajóganámskeið hefst 19. apríl hjá
Jóga Stúdíó Stórhöfða 17.
2–4 ára » mánudagar klukkan 16:30–17:00
5–7 ára » miðvikudagar klukkan 16:30–17:00
8-10 ára » föstudagar klukkan 16:30–17:00
Skráning í síma 772 1025 og 695 8464
Verð aðeins 5.000 kr.
Krakkajóga
Nánari upplýsingar á
jogastudio.org
Stórhöfði 17
(gengið inn um Veggsport)
Náðuð þið þessu?
Flækjustig íslenska fjármálakerfis-
ins er fyrir löngu orðið alræmt. Og
ekki hefur alltaf verið auðvelt fyrir
rannsóknarnefnd Alþingis að hlusta
á stjórnendur bankanna reyna að
greiða úr því. Grípum aðeins niður í
viðtal rannsóknarnefndarinnar við
Sigurjón Þ. Árnason:
„Ég get alveg sagt hvar
traustið er til staðar [...] Það er
traust á milli stjórnenda Glitnis
og stjórnenda Landsbank-
ans, gegnum Lárus
og mig og þá. Það er
traust í kerfinu frá
mér yfir til eigenda
Glitnis – það er til staðar. Það er
traust frá eigendum Glitnis inn í
eigendur, sem maður lítur alltaf á
sem Sigga og Hreiðar, og stjórnend-
ur KB – þar er traust á milli. Það er
traust á milli Landsbankans, einkum
og sér í lagi gegnum Halldór og þá,
við Seðlabankann. Það er fullkomið
vantraust á milli Glitnis og Seðla-
bankans, það er fullkomið van-
traust á milli KB og Seðlabank-
ans og það er síðan vantraust hjá
stjórnendum Landsbankans og
KB en ég held það sé ákveðið
traust á milli eigenda Lands-
bankans og KB. Náðuð
þið þessu?“
Tillitssemi
Það verður seint sagt að náttúruöfl-
in á Íslandi séu þekkt fyrir að vera
mannskepnunni sérstaklega hliðholl.
Þó koma stundir þar sem þau virðast
sjá aumur á okkur. Þannig virðist
því til dæmis háttað með eldgosið á
Fimmvörðuhálsi. Það hófst fljótlega
eftir þjóðaratkvæðagreiðslu um Ice-
save og hætti daginn sem rannsókn-
arskýrslan kom út og sá okkur því fyrir
nógu að tala um í millitíðinni. Þetta
kallar maður tillitssemi.
bergsteinn@frettabladid.is
Margt gerir okkur reið á Íslandi í dag. Í skýrslu rannsóknarnefndar
Alþingis eru nefndar fjölmargar ásetn-
ings- og vanrækslusyndir sem hafa
bitnað á okkur öllum. Sum okkar eiga í
vök að verjast og berjast í bökkum, en
lífið gengur sinn vanagang hjá öðrum.
Öll verðum við fyrir áhrifum af því að
trúverðugleiki og traust til stofnana og
valdafólks hefur hrunið.
Hruninn trúverðugleiki og svíðandi
ranglæti hefur fætt af sér réttláta reiði.
Reiðin er eðlilegt og heilbrigt viðbragð
við óeðlilegu ástandi. Reiðin er frumtil-
finning sem vekur okkur og þenur taug-
ar og hjarta. Reiðin er ekki góður stað-
ur til að vera á, en stundum erum við
sett á þannig stað.
Fyrir samfélag í kreppu er sinnuleysi
og tilfinningadoði hættulegri en reið-
in. Sinnuleysið er samfélagsógn. Það
er ekki gott að búa í skeytingarlausu
og köldu samfélagi þar sem heiðarleiki
og velvild eru sniðgengin. Á meðan við
erum reið er okkur ekki sama. Reiðin
getur gefið kraft til að hefja ferli sem
er nauðsynlegt til að breyta því sem er
ranglátt og óheilbrigt.
Leiðin frá reiði til sáttar er löng. Það
er ekki hægt að stytta sér leið. Við verð-
um að fá að nefna það sem lætur hjart-
að okkar slá örar í reiði og sorg. Við
verðum að fá að vera reið og tjá það.
Hlustum á hjartað sem berst í brjósti
okkar.
Skýrslan er birt. Nú rennur upp tími
aðgerða. Það dugar ekki að setja plástur
á sár þjóðar sem blæðir vegna ábyrgð-
arlausrar framgöngu og brotins trausts.
Góðverk koma aldrei í stað réttlætis.
Við þurfum að styrkja lýðræðið, bæta
samskiptin og efla samfélagsvitundina
á landinu okkar.
Það sem gerir okkur reið
Árni Svanur
Daníelsson
prestur
Kristín Þórunn
Tómasdóttir
prestur
Rannsókn-
arskýrslan Skýrslan er birt. Nú
rennur upp tími
aðgerða. Það dugar
ekki að setja plástur á sár þjóð-
ar sem blæðir vegna ábyrgðar-
lausrar framgöngu og brotins
trausts.
S
kýrsla rannsóknarnefndar Alþingis staðfestir þá mynd sem
birzt hefur smátt og smátt í fréttum eftir að bankakerfið
hrundi; í bönkunum var orðið til rotið kerfi, þar sem stóru
eigendurnir völsuðu um og misnotuðu stöðu sína, á kostnað
smærri hluthafa og sparifjáreigenda.
Krosseignatengslin í bankakerfinu, en þau setur rannsóknarnefnd-
in fram á myndum, sem eru hinum almenna lesanda óskiljanlegar
vegna þess hve flókin þau eru, sköpuðu áhættu sem átti sinn þátt í
að fella kerfið. Þannig bendir nefndin á að sömu fyrirtækjahóparn-
ir hafi skapað áhættu í mörgum
bönkum. Skýrasta dæmið hafi
verið Baugur Group, sem mynd-
aði stóra áhættu í öllum bönk-
unum. Baugsfjölskyldan í heild
„myndar svo stóra áhættu hjá
bankakerfinu að fullyrða má að
enginn bankanna hafi haft efni
á að gjaldfella lán á aðila tengda
þeim, vegna hugsanlegra keðjuverkandi áhrifa,“ segir rannsóknar-
nefndin. Hún telur að Baugur og tengd félög hafi af þessum sökum
haft tangarhald á bönkunum, sem héldu áfram að lána og lána.
Sama máli gegndi um Existu, Björgólfsfeðga og Ólaf Ólafsson, þótt
nefndin telji að áhætta þeim tengd hafi verið nokkru minni.
Þessi áhætta varð ekki sízt til vegna þess að stærstu lántakendurn-
ir voru einnig stærstu eigendur bankanna og höfðu í krafti þeirrar
stöðu óeðlileg áhrif á ákvarðanir um útlán. Rannsóknarnefndin nefn-
ir sem dæmi að Baugur og FL Group hafi beitt ráðandi stöðu sinni í
Glitni til að hafa áhrif á lánveitingar. Lánveitingar til nýrra eigenda
og stjórnenda Glitnis hafi aukizt verulega eftir stjórnar- og forstjóra-
skipti vorið 2007. „Því bera dæmin um Baugshópinn og Fonshópinn
vitni,“ segir nefndin. Þessi niðurstaða setur athugasemdir forsvars-
manna þessara fyrirtækja við nýlega stefnu skilanefndar Glitnis
gegn þeim og starfsmönnum bankans óneitanlega í nýtt ljós.
Í rannsóknarskýrslunni eru sömuleiðis skýrar vísbendingar um
að eigendur bankanna hafi misnotað peningamarkaðssjóði þeirra.
Tugir þúsunda Íslendinga töpuðu tugum milljarða króna í peninga-
markaðssjóðunum þegar bankarnir féllu. Misserin fyrir hrun höfðu
sjóðirnir aukið fjárfestingar sínar í verðbréfum, sem tengdust eig-
endum bankanna. Það telur rannsóknarnefndin ekki tilviljun. Eftir
að Baugur varð stór hluthafi í Glitni, jukust fjárfestingar hins fræga
Sjóðs 9 í bréfum félagsins, þrátt fyrir erfiðleika þess. Sama átti við
í tilviki peningamarkaðssjóðs Landsbankans og Samsonar, félags
Björgólfsfeðga. Samson gekk að endurfjármögnun vísri hjá sjóðnum,
segir rannsóknarnefndin.
Eigi að takast að endurreisa heilbrigðan fjármálamarkað á Íslandi,
þar sem almenningur telur hlutabréf og verðbréf traustan fjárfest-
ingarkost og fyrirtæki geta fjármagnað sig með eðlilegum hætti, er
lykilatriði að girða fyrir að þessi leikur geti endurtekið sig. Hluti af
því er að hindra að krosseignarhald geti orðið jafnflókið og raun bar
vitni. Sömuleiðis þarf að fylgja því fast fram að bankarnir sneiði ekki
hjá reglum um áhættustýringu.
Reynslan af bankahruninu sýnir ekki sízt að hefðbundnu, varkáru
bankamennirnir sem hafa áhyggjur af áhættu og forðast hana eins
og þeir geta, eiga framtíðina fyrir sér. Útrásarvíkingarnir gerðu
grín að þeim.
Rannsóknarskýrslan staðfestir að stórir eigendur
völsuðu um bankana á kostnað almennings.
Rotið kerfi
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN