Fréttablaðið - 26.04.2010, Blaðsíða 12

12 26. apríl 2010 MÁNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
HANNAÐ AF FAGFÓLKI - Á VERÐI FYRIR ÞIG
SLÉTTAN STÍL
Sérhönnuð hárvörulína fyrir
Til að ná hárinu sléttu og glansandi
ver hárið gegn hita
Nú er sumarið formlega gengið í garð þótt kalt sé enn á Íslandi. Ýmislegt
bendir til þess að bráðum komi betri tíð
með blóm í haga og nýr ársreikningur
Akureyrarbæjar, fyrir árið 2009, gefur
sannarlega góð fyrirheit. Þar hefur orðið
mikill viðsnúningur sem ber að þakka:
Í stað tæplega 900 milljóna króna halla
sem virtist blasa við í kjölfar banka-
hrunsins, er tekjuafgangur af rekstri
Akureyrarbæjar og fyrirtækja í eigu
hans rétt um 1.165 milljónir króna. Það
munar um minna þegar árar eins og nú
gerir.
Niðurstaðan er langt umfram vænting-
ar og er einkum fernt sem skýrir hana:
Tekjur eru meiri en gert var ráð fyrir,
rekstrarútgjöld eru minni, lífeyrisskuld-
binding vegna Lífeyrissjóðs starfsmanna
Akureyrarbæjar lækkar og hagnaður
varð af sölu Norðurorku á hlut sínum í
Þeistareykjum. Salan á Þeistareykjum
ehf. skýrir rúmlega helming þess árang-
urs sem náðist á árinu, þannig að þótt
hún hefði ekki komið til, hefði engu að
síður orðið afgangur af rekstrinum.
Fjárhagsáætlun ársins 2009 var gerð á
miklum óvissutímum skömmu eftir fall
íslensku bankanna. Ljóst var að rekstrar-
forsendur höfðu gjörbreyst til hins verra
sem kallaði á aðhaldsaðgerðir af hálfu
bæjaryfirvalda. Við þessari stöðu var
brugðist með aðhaldi á öllum sviðum en
á sama tíma var lögð áhersla á að verja
eins og kostur var þá starfsemi sem hald-
ið er úti af hálfu sveitarfélagsins.
Ég tel að þessar áherslur, ásamt pólit-
ískri samstöðu um verkefnið, hafi leitt
til þess að góð sátt skapaðist um aðhalds-
aðgerðir bæjaryfirvalda. Stjórnendur og
starfsmenn bæjarins eiga mikið lof skilið
fyrir skilning og þátttöku í framkvæmd
þeirra. Sömu sögu er að segja um alla
þá aðila sem unnið hafa að samfélags-
verkefnum af ýmsu tagi með bæjarfé-
laginu. Þar lögðust allir á eitt og árangur
þessa starfs birtist okkur nú svart á hvítu
í lægri rekstrarkostnaði Akureyrarbæjar.
Akureyringar báru gæfu til að standa
saman þegar þær fjárhagslegu náttúru-
hamfarir sem bankahrunið var dundu
yfir þjóðina. Sú samstaða, sem og gott
starf stjórnenda og starfsmanna bæjar-
ins, hefur skilað okkur traustari fjár-
hagslegri undirstöðum en ella hefði orðið.
Fyrir það vil ég þakka og á þeim forsend-
um vil ég starfa áfram í þágu bæjarbúa.
Gleðilegt sumar!
Betri tíð
Fjárhagur
Akureyrar
Hermann Jón
Tómasson
bæjarstjóri á
Akureyri
Hef ekki tíma
„Ég er bara alveg upptekinn.“ Svo
svaraði Halldór Ásgrímsson blaða-
manni Vísis þegar hann spurði hann
út í skýrslu rannsóknarnefndarinnar
í gær. Hafði bara ekki tíma, mikið
að gera hjá Halldóri. Nefndin taldi
að margar ákvarðanir ríkisstjórnar
Halldórs og Davíðs Oddssonar hefðu
haft mikið að segja við hrunið.
Ákvarðanir hefðu verið teknar
með pólitíska hagsmuni í huga og
jafnvel með þeirri vitneskju
að þær kæmu þjóðinni
illa. Bara ekki flokknum.
En Halldór hefur engan
tíma til að svara fyrir það.
Hann er í útlandinu.
Reglurnar brotnar
Mikið hefur mætt á þeim frambjóð-
endum sem upplýst hefur verið að
þáðu milljónatugi frá bönkunum í
prófkjörsbaráttu sinni. Athyglisvert
var að sjá þegar upplýst var að um
prófkjör Samfylkingarinnar árið 2006
hefðu gilt reglur varðandi útgjöld.
Frambjóðendur og stuðnings-
menn áttu að verja að hámarki
milljón króna. Ljóst er að
margir þverbrutu þær regl-
ur, á meðan aðrir virtu þær.
Íþróttamenn sem svindla
eru sviptir verðlaun-
um, á það líka
að gilda um
þingmenn?
Vantaði reglur
Og meira um prófkjör. Guðlaugur
Þór Þórðarson fór yfir sín styrkjamál
í ítarlegu samtali við DV um helgina.
Hann sagðist hafa farið eftir ströng-
ustu reglum og fylgt þeim til hins
ýtrasta. Eftir á að hyggja hafi styrkirnir
þó verið of háir. „Mistökin sem við
gerðum er að við áttum fyrr að koma
með reglur út af prófkjörum.“ Þurfti
Guðlaugur Þór virkilega reglur
til að segja sér að kannski væri
óeðlilegt að þiggja um 25 millj-
ónir í styrki? Þetta hljómar óþægi-
lega líkt afsökun bankamanna
um að þeir hafi ekki verið
stöðvaðir með reglum.
kolbeinn@frettabladid.is
S
kýrsla rannsóknarnefndar Alþingis setur í nýtt ljós
ýmsar vinsælar hugmyndir, sem settar voru eftir banka-
hrunið um orsakir þess. Óhætt er að segja að sumar
þeirra skýtur hún í kaf.
Þar á meðal er kenningin, sem ýmsir forkólfar föllnu
bankanna og stjórnmálamenn sömuleiðis hafa haldið á lofti, að
íslenzka bankakerfið hafi ekki verið í neitt sérstaklega vondum
málum haustið 2008, það hafi bara ekki staðizt hina alþjóðlegu
fjármálakreppu.
Sérhverjum lesanda rannsóknarskýrslunnar má vera ljóst að
þessi kenning á sér enga stoð í raunveruleikanum. Torveldara
aðgengi að lánsfé á alþjóðavett-
vangi gerði íslenzku bönkun-
um lífið vissulega erfiðara. En
bankakerfið var annars vegar
orðið alltof stórt, hins vegar var
það rotið að innan, meðal annars
vegna krosseignatengsla og eig-
enda, sem skömmtuðu sjálfum
sér lán og juku þannig áhættu
kerfisins. Stjórnvöld hefðu þurft að grípa í taumana strax árið
2006 en gerðu það ekki. Vandi bankanna var með öðrum orðum
heimatilbúinn vandi.
Önnur kenning, sem fær lítinn stuðning í rannsóknarskýrsl-
unni, er umsáturskenningin um að stjórnvöld í nágrannaríkjun-
um hafi ekki viljað koma Íslandi til bjargar þegar mest á reið og
þannig átt sinn þátt í að keyra hagkerfið í kaf.
Önnur mynd birtist við lestur skýrslunnar; nágrannaríkin voru
reiðubúin að hjálpa, en kröfðust þess um leið að íslenzk stjórn-
völd gripu til aðgerða til að draga úr áhættu bankakerfisins. Nor-
rænu seðlabankarnir lánuðu Íslandi peninga, gegn skjalfestum
loforðum ráðherra og seðlabankastjóra um umbætur. Peningarnir
skiluðu sér, en lítið varð úr efndum loforðanna. Seðlabankastjóri
Bretlands bauð fram aðstoð við að minnka íslenzka bankakerfið.
Því tilboði var aldrei svarað. Undir lokin nutu íslenzk stjórnvöld
og eftirlitsstofnanir mjög lítils trausts á alþjóðlegum vettvangi.
Þetta voru líka heimabökuð vandræði.
Þriðja dellukenningin er að vegna regluverks Evrópska efna-
hagssvæðisins hafi stjórnvöld ekki getað gripið í taumana og
stöðvað bankana af. Þetta skýtur rannsóknarnefndin skipulega
í kaf; sýnir fram á að íslenzk stjórnvöld höfðu svigrúm til að
setja sérstakar reglur sem hefðu dregið úr svigrúmi og áhættu
bankanna og tekið mið af sérstökum aðstæðum hér á landi, til
dæmis varðandi hagsmunatengsl og þröngt eignarhald. Undir-
hópur rannsóknarnefndarinnar um siðferði bendir raunar á að
stjórnvöldum hafi aldrei hugkvæmzt að efna til neinnar úttektar
á því hvaða sérreglur Íslandi var heimilt að hafa um fjármála-
markaðinn, innan ramma EES-löggjafarinnar.
Einn stærsti kostur rannsóknarskýrslunnar er hversu miklar
upplýsingar hún birtir. Það gerir fólki kleift að ræða um hrun
bankakerfisins á grundvelli staðreynda, en ekki kenninga sem
slegið var fram á grundvelli takmarkaðra upplýsinga og almenn-
ingur hafði litlar forsendur til að leggja mat á.
Skýrsla rannsóknarnefndarinnar skýtur í kaf
ýmsar hugmyndir um orsakir hrunsins.
Dellukenningar
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN