Fréttablaðið - 20.09.2010, Blaðsíða 10

10 20. september 2010 MÁNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
Skráðu þig á www.almenni.is
A
N
T
O
N
&
B
E
R
G
U
R
M
eð hverju álitinu sem kemur fram um lögmæti
kaupa Magma Energy á meirihlutanum í HS orku
virðist ríkisstjórnin hverfa dýpra ofan í holuna
sem hún hefur grafið í Magma-málinu.
Nefnd um erlenda fjárfestingu komst að þeirri
niðurstöðu að kaupin væru í samræmi við lög. Það dugði ekki rík-
isstjórninni, einkum og sér í lagi ekki ráðherrum Vinstri grænna,
og fengin var ný nefnd til að fara yfir vinnu þeirrar fyrri og rýna
enn á ný í íslenzk lög og EES-samninginn til að kveða upp úr um
lögmæti samningsins. Niðurstaðan er sú að þrátt fyrir að eitthvað
megi gagnrýna í vinnubrögðum
nefndar um erlenda fjárfestingu
séu engir augljósir lagalegir
annmarkar á kaupum Magma
á meirihluta í HS orku. Grípa
þyrfti til langsóttra lögskýr-
inga sem fáir hafa trú á, ætti að
finna út að kaupsamningurinn
hafi verið ólögmætur.
Þrátt fyrir þetta heldur ríkisstjórnin sínu striki. Svandís Svav-
arsdóttir umhverfisráðherra sagði í fréttum Ríkisútvarpsins á
laugardag að „pólitísk afstaða“ ríkisstjórnarinnar væri óbreytt;
áfram væri stefnt að því að „staðan gagnvart HS orku verði leið-
rétt í þágu almannahagsmuna“, sem þýðir væntanlega að stjórnin
vilji áfram að sölunni verði rift.
Hverjir eru almannahagsmunir í þessu máli? Það liggur ljóst
fyrir, þótt ráðherrar Vinstri grænna virðist stundum harðneita
að skilja það, að orkuauðlindir á Reykjanesi hafa ekki verið seldar
þótt Magma hafi keypt meirihluta í HS orku. Samkvæmt lögum
eru auðlindirnar, svo og veiturnar sem dreifa orku til almennings,
í eigu opinberra aðila. Magma er eingöngu að fjárfesta í nýting-
arréttinum, sem greitt er auðlindagjald fyrir.
Það eru hins vegar mikilvægir almannahagsmunir að Ísland
sé opið fyrir erlendri fjárfestingu. Það á ekki eingöngu við um
orkugeirann eða HS orku. Við þurfum bráðnauðsynlega á erlendu
áhættufjármagni að halda til að byggja upp aðra atvinnuvegi,
enda er erlent lánsfé nú illfáanlegt.
Hvaða skilaboð eru erlendum fjárfestum hins vegar send með
því að ríkisstjórnin reyni að breyta eftir á samningum, sem ekk-
ert bendir til að brjóti íslenzk lög eða alþjóðasamninga? Hvern-
ig lítur það fjárfestingarumhverfi út, þar sem stjórnvöld vilja
breyta löglegum samningum að eigin geðþótta, út frá „pólitískri
afstöðu“? Slíkt ber yfirleitt vott um pólitískan óstöðugleika, sem
til þessa hefur fremur verið vandamál í þriðjaheimsríkjum en
í okkar heimshluta. Enda er nú svo komið að erlendir fjárfest-
ar eru farnir að setja ríkisstjórnina efst á listann yfir gallana
við að fjárfesta á Íslandi, á undan krónunni og efnahagslegum
óstöðugleika.
Vandræðagangurinn í Magma-málinu, og reyndar líka í málum
sem varða fjárfestingu í orkufrekum iðnaði á borð við álver og
gagnaver, smitar út frá sér. Með gjörðum sínum á sumum svið-
um og aðgerðaleysi á öðrum gerir ríkisstjórnin Ísland að slökum
fjárfestingarkosti og seinkar endurreisn efnahagslífsins.
Ríkisstjórnin hagar sér eins og
kollegarnir gera í þriðjaheimsríkjum.
Holan dýpkar
Fyrrverandi forsætisráðherra, Þorsteinn Pálsson, fullyrðir að þeir fyrrverandi
ráðherrar sem Alþingi íhugar nú að stefna
fyrir landsdóm sæti málsmeðferð sem stríði
gegn mannréttindum. Einu rök hans virð-
ast vera að landsdómur byggi á stjórnskipun
nítjándu aldar. Því sé réttlætanlegt að víkja
til hliðar stjórnarskrá og lögum landsins.
Mannréttindi sem hluta af nútíma stjórnskip-
un má rekja til nokkurra sögulegra skjala;
hins breska Magna Carta (1215), frönsku
mannréttindayfirlýsingarinnar (1789),
mannréttindaviðauka bandarísku stjórnar-
skrárinnar (1789) og mannréttindayfirlýs-
ingar Sameinuðu þjóðanna (1948). Það eitt
að lögin um landsdóm eigi sér gamlar rætur
þýðir því ekki sjálfkrafa að þau stríði gegn
nútíma mannréttindum.
Ég tel þvert á móti að vel hafi verið gætt
að mannréttindum í meðferð málsins og
treysti að svo verði áfram ákveði Alþingi að
stefna umræddum fyrrum ráðherrum fyrir
landsdóm. Þá afstöðu mína byggi ég m.a. á
niðurstöðu Mannréttindadómstóls Evrópu í
máli danska ráðherrans Erik Ninn-Hansen.
Danska þingið skipaði rannsóknarrétt, sam-
bærilegan rannsóknarnefnd Alþingis, til að
rannsaka hvort einstaklingar innan stjórn-
kerfisins hefðu brotið lög um pólitíska flótta-
menn. Ráðherra fékk afrit af yfirheyrslum
en þær voru annars að mestu leyti opinber-
ar. Ráðherra fékk einnig að hafa með sér
lögfræðing og gat neitað að tjá sig til að bera
ekki á sig sök. Sama gilti hér, en til viðbót-
ar samþykkti Alþingi að ekki mætti byggja
á yfirheyrslunum fyrir dómstólum. Skýrsla
rannsóknarréttarins danska var tekin fyrir
í þingskapanefnd danska þingsins þar sem
meirihluti samþykkti að stefna ráðherran-
um fyrir ríkisrétt. Þar komu ráðherrar ekki
fyrir nefndina. Hér fengu ráðherrar tæki-
færi til að koma sjónarmiðum sínum skrif-
lega á framfæri við þingmannanefndina.
Í kærunni til Mannréttindadómstóls Evr-
ópu var m.a. kvartað undan óréttlátri máls-
meðferð fyrir rannsóknarréttinum, að ríkis-
rétturinn hafi ekki verið óháður og óvilhallur
dómstóll, að sakborningur hefði ekki fengið
að leiða vitni fyrir dóminn, að heimilað hefði
verið að leggja afrit yfirheyrslna fyrir rann-
sóknarréttinum fyrir ríkisréttinn, að með-
ferð málsins hefði haldið áfram þrátt fyrir
slæmt heilsufar sakbornings og málinu ekki
lokið innan hæfilegs tíma. Öllum kæruatrið-
um var vísað frá. Þar sem réttindi íslensku
ráðherranna fyrrverandi eru jafnvel betur
tryggð en þess danska tel ég að hin íslenska
málsmeðferð standist kröfur Mannréttinda-
dómstóls Evrópu. Ákvörðun Alþingis verður
því að byggjast á efnisatriðum málsins.
Mannréttindi tryggð
Lands-
dómsmál
Eygló
Harðardóttir
þingmaður
Framsóknar-
flokksins
Erindi Hreyfingarinnar
Hreyfingin er spes. Frá því að
liðsmenn hennar settust á þing fyrir
hálfu öðru ári hefur boðskapur þeirra
að miklu leyti snúist um eitt: Að allt
skuli vera uppi á borðum – alltaf
og undantekningalaust. Leyndin sé
ólíðandi og reyndar eitt
helsta böl þessa samfé-
lags. Gott ef hún olli ekki
bankahruninu. Og þar
hefur Hreyfingin
ýmislegt til síns
máls. Fyrir þessa
ötulu baráttu á
hún því hrós
skilið.
Taktík Þórs
Nú bar svo við fyrir helgi að enn var
krafist upplýsinga á Alþingi. Í þetta
sinn var það þó ekki Hreyfingin sem
kvartaði yfir leynd, heldur vildu þing-
menn annarra flokka að vonum ekki
sætta sig við að gögnum úr starfi
þingmannanefndar Atla Gíslasonar
yrði haldið frá þeim. Og þá var
allt í einu komið annað hljóð í
strokk Hreyfingarinnar. Þór Saari
fagnaði ekki upplýsingaástinni
sem gripið hafði um sig í öðrum
flokkum, heldur sagði hana
„taktík“ til að eyðileggja
og tefja málið. Það var
skrítin kúvending.
Heimspekin í öndvegi
Og svo lagði Hreyfingin líka fram
breytingartillögu við skýrslu þing-
mannanefndarinnar. Þremenning-
arnir vilja að heimspeki verði gerð að
skyldufagi í grunnskólum landsins.
Því það er ekki bara leyndin sem olli
hruninu, heldur skortur á gagnrýninni
hugsun í samfélaginu. Með því að
kenna þjóðinni heimspeki má
sem sagt koma í veg fyrir fleiri
bankahrun. Það er vonandi rétt.
En ætli Björgvin G. Sigurðsson,
fyrrverandi bankamálaráðherra,
sé sammála því? Hann er jú
með heila háskólagráðu í
faginu. stigur@frettabladid.is
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN