Fréttablaðið - 20.09.2010, Blaðsíða 11

MÁNUDAGUR 20. september 2010
Páll Einarsson prófessor í jarðeðlisfræði fjallar um aðferðir til
að fylgjast með virkni eldfjalla og segja fyrir um hegðun þeirra.
Af hverju er stundum hægt að spá og stundum ekki?
...hvar gýs næst?
Eldfjöll...
20. september kl. 20:00 - 21:30
Súfi stanum, Máli og menningu
er í kvöld
VÍSINDAKAFFIÐ
Fyrsta
Laugavegi 13, 101 Reykjavík
sími 515 5800, rannis@rannis.is
www.rannis.is
www.rannis.is/visindavaka
Allir velkomnir. Láttu sjá þig!
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
s
k
h
ö
n
n
u
n
Góð lýsing er gulli betri í umferðinni. Öll ættum við að blikka ljóslausa og
eineygða bíla sem við mætum í akstri. Með því móti gefum við til kynna að
gleymst hafi að kveikja ljósin eða skipta þurfi um peru. Þannig hugsum við
um hag allra vegfarenda. Auk ljósa skoðar Frumherji 166 önnur öryggis atriði í
almennri skoðun. Frumherji – örugg bifrei›asko›un.
Eineygður?
Frumherji hf - sími 570 9000 - fijónustuver og tímapantanir 570 9090 - www.frumherji.is
EN
N
EM
M
/
SÍ
A
Hverjum getum við kennt um ófarir okkar? Hverja eigum
við að krossfesta til að geta svo
haldið áfram með okkar litla sæta
samfélag? Og fengið á tilfinn-
inguna að réttlætinu hafi verið
fullnægt og allt sé hér gott og
heilbrigt? Davíð? Geir? Sollu?
Jón Ásgeirsklíkuna? Samband
íslenskra sjálftökumanna? Björ-
gólfsfeðga?
„Lögfræðingur telur …“
Hannes Hólmsteinn segir – klædd-
ur í ámóta sannfærandi dulargervi
á netinu og Inspector Clouseau
(röddin kemur alltaf upp um hann)
– að hrun efnahagslífsins sé mér
að kenna af því að ég studdi ekki
fjölmiðlafrumvarp Davíðs Odds-
sonar. Eins og háttvís maður sem
ég þekki segir stundum: Það er
vissulega sjónarmið.
Nefnd undir forystu Atla Gísla-
sonar vill ákæra fjóra fyrrum
ráðherra, og hafa valdsmenn ekki
grátið jafn mikið yfir eigin gerð-
um síðan á Kópavogsfundinum.
Ákæran er einkum byggð á því
sem var ekki gert, án þess þó að
sýnt sé fram á hvað nákvæmlega
hefði átt að gera, og hvernig hið
ógerða tengist svo því sem gerð-
ist, og hvað hefði gerst hefði hið
ógerða verið gert. Hefur svo hver
nokkuð að iðja. Og er þá réttlætinu
fullnægt?
Það er nú það. Hitt getum við
bókað að við munum þurfa að
hlusta á séríslenskt lagaþvarg
fram eftir vetri, og eflaust næstu
árin; hver af öðrum munu þeir
stíga fram hátíðlegir í fasi, lög-
fræðingarnir okkar, og reyna að
hljóma eins og Grágás sjálf þegar
þeir tilkynna þjóðinni skoðun sína;
við eigum í vændum óteljandi
fréttatíma í útvarpinu sem munu
hefjast á orðunum: „Lögfræðingur
telur að …“
Sókn og vörn í Atlamálum mun
svo væntanlega snúast um það
hver vissi hvað hvenær, hvernig og
hvar – og hver vissi ekki hvað. Og
þá ekki síður hver vissi hvað hver
vissi. Og vissi ekki. Og hver vissi
ekki hvað hver vissi ekki. Og vissi.
Samt vissu það auðvitað allir:
íslenska efnahagsundrið var bara
bóla.
Vöffin þrjú
Það má kannski setja þetta fram
eins og Umferðar-Einar myndi
gera: íslenska efnahagsundrið var
knúið áfram af oftrú á vöffin þrjú:
vild og væntingum og vexti. Vaffið
sem vantaði var Veruleikinn.
Kannski að megi bæta við
fjórða vaffinu: Vindinum. Meðal
þess sem kemur fram í frásögn-
um gestkomandi útlendinga hér á
landi fyrr á öldum var að Íslend-
ingar töldu erlendum farmönnum
trú um að þeir hefðu vald á vind-
inum og gætu gegn vægri þókn-
un selt þeim byr. Hér var stund-
uð byrsala. Einhvers staðar innra
með sér veit vindsalinn náttúrlega
að hann er að blöffa. En sé hann
almennilegur vindsali kann hann
líka að sveipa starfsemi sína slíkri
dulúð og slíkum launhelgum, að
jafnvel hann sjálfur – og öll hans
fjölskylda – fer á endanum að trúa
á blöffið.
Var þetta ekki einmitt svona í
gróðærinu? Innst inni vissum við
alveg að íslenskir kaupsýslumenn
höfðu ekki fundið upp aðferð við
að búa til peninga úr vindinum,
en einhvern veginn tókst þjóð-
inni (sem heild) að telja sér trú um
blöffið.
Öll lygi er lygi að sjálfum sér,
sagði Halldór Laxness: það gildir
líka um gróðærisárin og íslensku
þjóðina. Þar með er ekki sagt að
allir einstaklingar hafi verið með,
og þeir hafi ekki verið til sem mót-
mæltu, heldur hitt að þetta var
ríkjandi hugmyndafræði í samfé-
laginu.
Þjóðin naut góðs af peninga-
straumnum með bólgnum ríkis-
sjóði og ódýru (hélt fólk þá) lánsfé.
Stjórnmálamenn fögnuðu auknu
skattfé og því að auðmenn tækju
að sér að standa straum af listum
og menningu og velferðarkerfinu
og öðru veseni. Hannes Smára-
son styrkti Sinfóníuna. Jóhann-
es í Bónus breiddi út jólasveins-
faðminn sinn og sagði komið til
mín allir sem erfiði og þunga eru
hlaðnir. Björgólfur tók að sér að
hanna miðbæinn upp á nýtt. DV
efndi til skoðanakönnunar um
hver væri „besti auðmaðurinn“.
Þegar sett var á stofn sérstakt
vikublað kvenna sem konur skrif-
uðu eingöngu og átti að miðla
kvenlægri sýn, var fyrsta for-
síðuviðtalið við Hannes Smárason
og fjallaði um hvernig hann færi
að því að vera svona æðislegur.
Smjaðrið var jafn yfirgengilegt og
hatrið er núna.
Þessi vindsperringur viðskipta-
lífsins endaði í þeim gegndarlausa
vindgangi sem íslensk þjóðfélags-
umræða er nú um stundir, með til-
heyrandi fýlu. En við þurfum að
hætta að mæna á einhverja Vondu-
kalla og Góðukalla og líta sem
þjóð í eigin barm. Við þurfum að
líta til Þjóðverja og læra af þeim
hvernig farið er að því að horfast
í augu við það sem getur gerst
þegar heilt þjóðfélag er gegnsýrt
hrapallegum ranghugmyndum.
Vindsperringur viðskiptalífsins
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur
Í DAG
Hinn 20. nóvember 2007 átti fréttamaður Stöðvar 2, Sig-
mundur Ernir, viðtal við Finn fátæka
Ingólfsson.
Þar sagði Finnur m.a.: „Það eru
tvö mál sem standa upp úr þar í
ádeilum á mig. Í fyrsta lagi er það
að ég beitti mér fyrir formbreyt-
ingu ríkisviðskiptabankanna úr rík-
isbönkum yfir í hlutafélög og steig
fyrstu skrefin í einkavæðingu bank-
anna. Hitt sem að var umdeilt en ég
sé ekki eftir að hafa gert vegna þess
að það var forsenda fyrir því og er,
lagði grunninn að þeirri útrás sem
að bæði bankarnir og íslensk fyrir-
tæki hafa staðið í í dag. Bankarnir
styrktust, þeir leituðu sér erlends
samstarfs, þeir gátu betur þjónað
íslensku atvinnulífi og við fórum
í þessa útrás sem skilaði miklum
arði erlendis frá inn í samfélagið og
byggði upp þessi lífskjör.“
Þeir félagar ræddu um sölu
bankanna og hluta Landsbankans í
Vátryggingarfélaginu og taldi Sig-
mundur að þau mál hefðu verið
óheppileg fyrir Framsóknarflokk-
inn, en Finnur segir: „Í fyrsta lagi
bara, Sigmundur, alveg klárt, ég hef
ekki hagnast persónulega um eina
einustu krónu á þessu, það er bara
nákvæmlega þannig.“
Þeim viðræðendum varð tíðrætt
um Vátryggingarfélagið og lét Finn-
ur þess getið að Sverrir Hermanns-
son hefði mjög gagnrýnt kaup hans
og félaga hans á bréfum Landsbank-
ans í Vátryggingarfélaginu. Og Finn-
ur segir orðrétt: „Í mínum huga er
þetta enginn glæpur. Það er þetta
sem menn eiga að gera í viðskipta-
lífinu og eina sem gerist í þessu er
það að gömlu tryggingartakarnir í
Samvinnutryggingum sem að hérna
tryggðu einu sinni fyrir mörgum
árum, áratugum jafnvel síðar, það
eru þeir sem njóta ávaxtanna af
þeim styrk sem að Samvinnutrygg-
ingar eru að fá út úr því að hafa
verið eigandi að Vátryggingarfélag-
inu og þess, það á að dreifa þessum
ábata og þessum arði til þess fólks
sem voru tryggingartakar í Sam-
vinnutryggingum á sínum tíma…“
Þá er bara eftir að spyrja: Hvað
varð af þessum milljörðum, sem
átti að dreifa svo faglega sem Finn-
ur upplýsti? Kannski vill þingmað-
urinn Sigmundur Ernir fá svar við
því úr ræðustól Alþingis?
Sigmundur spyr: „En skilurðu
þessa umræðu í þjóðfélaginu?“ Finn-
ur: „Já, ég skil umræðuna í samfé-
laginu ágætlega og það sem hefur
auðvitað gerst með þessum mikla
hraða sem orðið hefur og þeim
miklu eignabreytingum sem orðið
hafa, þau tækifæri sem bankarn-
ir hafa skapað og félögin og fyrir-
tækin í útrásinni, það hefur komið
alveg ofboðslegur arður inn í land-
ið og auðvitað er þessum arði mis-
skipt. […] En aðalatriðið er þetta að
öll þjóðin er að græða stórkostlega
á þessu …“
Líklega hefir maðurinn eitthvað
ofmælt að þessu sinni, enda stend-
ur nú til að draga ónytsama sakleys-
ingja fyrir dóm eftir löngu úreltum
lögum, vegna þess að mál skipuðust
á annan veg en fátæklingurinn hugði
í nóvember 2007. Á meðan ganga
höfuðpaurarnir lausir, Davíð, Hall-
dór og Finnur ásamt fylgifiskum,
sem þyrftu þó nauðsynlega að lax-
érast rækilega.
Sú lygasaga gengur staflaust, að
Alfreð Þorsteinsson, meðan hann
var og hét, hefði selt krónuleysingj-
anum Finni alla rafmagns- og hita-
mæla höfuðborgarsvæðisins fyrir
sex hundruð milljónir króna, sem
öreiginn leigir svo út fyrir aðeins
kr. þrjú hundruð milljónir á ári.
Þrátt fyrir þennan góða bisniss er
Orkuveitan sögð greiðsluþrota. Það
er áreiðanlega mikil nauðsyn fyrir
margan manninn að biðja Guð að
hjálpa sér. Aðeins er spursmál um
milliliðinn eins og komið er fyrir
klerkastéttinni í landinu.
Orð öreigans
Hrunið
Sverrir
Hermannsson
frá Svalbarði