Fréttablaðið - 05.10.2010, Blaðsíða 31

ÞRIÐJUDAGUR 5. október 2010 19
Átta guðfræðingar hafa birt athyglisverðan pistil á vefsíð-
unni tru.is þar sem þeir áfellast
Alþingi Íslendinga í svokölluðu
„Landsdómsmáli“. Guðfræðing-
arnir ræða þá óvæntu niður-
stöðu að Geir H. Haarde skuli
einn kallaður til ábyrgðar fyrir
landsdómi á grundvelli laga um
ráðherraábyrgð. Telja þeir að
þingið hafi ekki reynst þeim
vanda vaxið að kalla ráðherra til
ábyrgðar á grundvelli 14. greinar
stjórnarskrár sem segir: „Ráð-
herrar bera ábyrgð á stjórnar-
framkvæmdum öllum. Ráðherra-
ábyrgð er ákveðin með lögum.
Alþingi getur kært ráðherra
fyrir embættisrekstur þeirra.
Landsdómur dæmir þau mál.“
Ég tek undir með pistlahöf-
undunum að það hefur verið
átakanlegt að horfa upp á ráða-
leysi þingmanna gagnvart því
ábyrgðarhlutverki sem þeir hafa
í umboði almennings: Að skapa
framkvæmdarvaldinu raunveru-
legt aðhald. En hvað var það sem
brást?
Þegar sprungur myndast, þá
verður einhvers staðar brestur
undan þrýstingi og út frá honum
rifnar stærri sprunga sem getur
kvíslast og teygt sig bæði djúpt
og langt.
Brestur þessa máls varð í
úrvinnslunni á niðurstöðum
rannsóknarnefndar Alþingis
(RNA).
Skýrsla rannsóknarnefnd-
arinnar var áfellisdómur yfir
stjórnvöldum og stjórnsýslu
landsins. Þinginu bar að bregð-
ast við niðurstöðum nefndarinn-
ar og gera ráðstafanir til úrbóta
í því efni.
Skipuð var sérstök þing-
mannanefnd undir forystu Atla
Gíslasonar, alþingismanns og
lögmanns. Atla-nefndinni svo-
kölluðu var falið með sérstakri
samþykkt á Alþingi að vinna
úr niðurstöðum rannsóknar-
nefndarinnar. Það tókst að hluta
til. Tillögur nefndarinnar um
almennar úrbætur á stjórnar-
fari okkar hlutu góðan hljóm-
grunn í þinginu og um þær var
einhuga sátt. Öðru máli gegnir
um þann þátt sem snýr að lands-
dómi – þar mistókst úrvinnslan
hrapallega.
Ástæðan er einfaldlega sú að
Atla-nefndin lét sér ekki nægja
niðurstöðu Rannsóknarnefndar
Alþingis þegar kom að spurn-
ingunni um að ákæra fyrrver-
andi ráðherra. RNA hafði kom-
ist að þeirri niðurstöðu að þrír
fyrrverandi ráðherrar, Geir
H. Haarde, Árni Mathiesen og
Björgvin G. Sigurðsson hefðu
brugðist starfsskyldum sínum
sem ráðherrar efnahags- og
fjármálakerfis með aðgerðaleysi
og/eða vanrækslu sem þyrfti
frekari rannsóknar við á réttum
vettvangi. Rannsóknarnefnd-
in undanskildi hins vegar Ingi-
björgu Sólrúnu Gísladóttur þar
sem hlutverk hennar sem utan-
ríkisráðherra væri ekki hægt
að heimfæra á það sem gerðist í
bankahruninu. Þar með var ekki
dregið úr pólitískri ábyrgð henn-
ar sem formanns Samfylkingar-
innar á þeim tíma, heldur horft
til ákvæða stjórnarskrár og laga
um ráðherraábyrgð. Alþingi
getur samkvæmt fyrrnefndu
stjórnarskrárákvæði aðeins
kært ráðherra fyrir embætt-
isrekstur þeirra á viðkomandi
málasviði, þ.e. því málasviði
sem undir ráðuneytið heyra.
Ég er sammála niðurstöðu
rannsóknarnefndar Alþingis og
greiddi atkvæði í samræmi við
það þegar málið kom til kasta
Alþingis í síðustu viku. Ég tel
einnig að ef þingmannanefnd-
in hefði haldið sig við niðurstöðu
RNA hefði atkvæðagreiðslan
í þinginu farið á annan veg en
varð, og línur orðið mun skýrari.
En þingmannanefndin gekk
lengra. Meirihluti Atla-nefnd-
arinnar vildi koma lögum yfir
fleiri en þá sem skýrsla RNA
gaf ástæðu til. Sá þrýsting-
ur varð aftur til þess að nefnd-
in þrí klofnaði þar sem tveir
vildu engan ákæra, tveir vildu
ákæra þrjá, fimm vildu ákæra
fjóra. Þarna varð sá þverbrest-
ur í starfi nefndarinnar sem nú
hefur teygt sig inn í þingið og
dregið dilk á eftir sér. Þrýsting-
urinn sem þetta olli varð nefnd-
inni og þinginu ofraun. Afleið-
ingin er sú að Alþingi Íslendinga
hefur nú heykst á því að veita
framkvæmdarvaldinu raunveru-
legt aðhald og láta fara fram
viðhlítandi rannsókn fyrir dóm-
stólum á hlut stjórnvalda í hrun-
ferlinu 2008.
Nú verður það einungis einn
maður sem mun standa skil á
gjörðum sínum frammi fyrir
landsdómi – þegar hið rökrétta
hefði verið að fagráðherrarnir
í ríkisstjórn hans hefðu einnig
sætt rannsókn á sömu forsend-
um og átt þess kost að verjast
fyrir dómi. Þeir síðarnefndu
verða nú lykilvitni í málaferl-
unum. Þeirra hlutskipti er orðið
það að fá aldrei endanlegar lykt-
ir síns máls á opinberum vett-
vangi, hvorki til sektar né sýknu.
Eftir situr þjóðin höggdofa
yfir niðurstöðunni, en þingheim-
ur ráðvilltur, reiður og marg
klofinn í afstöðu sinni.
Afleit niðurstaða fyrir alla
sem hlut eiga að þessu máli.
Þverbrestur þingsins
Landsdómur
Ólína
Þorvarðardóttir
alþingismaður
Samfylkingarinnar
L
E
Y
N
IV
O
P
N
IÐ
Fæst í verslunum Hagkaups og 10-11 · www.lífrænt.is
Helvíti gott
Ástæðan er einfaldlega sú að Atla-
nefndin lét sér ekki nægja niðurstöðu
rannsóknarnefndar Alþingis þegar kom
að spurningunni um að ákæra fyrrverandi ráðherra.