Fréttablaðið - 30.11.2010, Blaðsíða 16

16 30. nóvember 2010 ÞRIÐJUDAGUR
Í lok september birti Frétta-blaðið grein eftir mig undir
fyrirsögninni „Notkun á jarð-
gufu eingöngu til raforkufram-
leiðslu er hrikaleg rányrkja
á auðlind“. Ég benti þar á að í
tveimur jarðorkuverum er nýt-
ingin til fyrirmyndar, annars
vegar á Nesjavöllum og hins
vegar á Svartsengi. Á Nesja-
völlum er gufuaflið fyrst látið
snúa túrbínum sem framleiða
rafmagn, síðan er gufan látin
hita upp vatn í varmaskiptum.
Það vatn nægir til að hita upp
öll hús í Kópavogi, Garðabæ.
Hafnarfirði og Álftanesi. En þá
er nýting orkunnar komin upp
í 85%. Þá sagði ég að tæplega
væri hægt að komast lengra í
nýtingu.
En þar skjátlaðist mér því
jarðgufuvirkjunin á Svartsengi á
líklega heimsmet í nýtingu jarð-
gufu. Þar er framleidd raforka
með túrbínum, þar á eftir hitað
upp vatn í varmaskiptum sem
hitar upp öll hús á Suðurnesjum.
En þar með er ekki öll sagan
sögð. Eftir að gufan hefur farið
í gegnum varmaskiptana þéttist
hún og verður að vatni sem hefur
samt enn í sér mikinn varma.
Þetta vatn myndar Bláa lónið,
þá víðfrægu bað- og heilsulind.
Og ekki nóg með það; úr vatninu
eru unnin margs konar heilsu-
efni sem m.a. vinna gegn psor-
iasis og fleiri húðkvillum.
Ég benti á það í minni fyrri
grein að í Kröfluvirkjun væri
hrikaleg sóun á auðlind, þar er
aðeins framleitt rafmagn og guf-
unni síðan kastað með ærinni
fyrirhöfn. Ég benti á það hvort
ekki væri hægt að reisa geysi-
afkastamikið ylræktarver við
Kröflu, þar væri næg hitaorka
og reyndar hafði ég bent á þetta
í mínum gömlu pistlum „Lagna-
fréttum“ í Morgunblaðinu forð-
um. En þetta vakti enga athygli
þar til Björk Guðmundsdóttir,
okkar ágæti listaambassadör,
kom í Návígi Þórhalls Gunnars-
sonar og ræddi um orkumálin af
mikilli þekkingu.
Og hún benti á hvort ekki væri
rétt að breyta um notkun á járn-
grindahúsunum við Helguvík og
setja þar upp ylræktarver í stað
álbræðslu. Og þar með flaug
hugmyndin um ylræktarver til
allra fjölmiðla og hefur verið
talsvert í umræðu síðan.
En eins og við Kröfluvirkjun
er hagkvæmast að ylrækt-
arver væri nánast sambyggt
orkuverinu.
Og hvers vegna?
Þá er hægt að spara allan
kostnað við varmaskipta, þá
þarf ekki að færa orkugjafann
úr gufu yfir í vatn, þarna spar-
ast mikill stofnkostnaður.
Það er einfaldlega hægt að
hita upp ylræktarverið með
gufukerfum, slík kerfi voru
algeng á upphafstímum mið-
stöðvarhitunar á Englandi
fyrir rúmri öld og gufukerfi
hafa verið til margvíslegra
nota hérlendis áður fyrr í fisk-
vinnsluverum og síldarbræðsl-
um. Meira að segja Thor Jensen
setti upp gufuketil þegar hann
reisti sitt stóra bú að Korpúlfs-
stöðum, þar var gufan notuð
til þvotta og dauðhreinsunar á
mjólkurílátum. En þá var gufan
ekki ókeypis, til að hún mynd-
aðist þurfti að brenna kolum og
síðar olíu.
En möguleikarnir eru til bæði
á Suðurnesjum og við Kröflu.
Satt best að segja finnst mér
undarlegt að þetta hafi ekki
vakið nokkurn áhuga þeirra
sem telja sig mesta náttúru-
verndarmenn, þeir hafa yfir-
leitt ekki sparað að láta heyra í
sér en um þetta hafa þeir þagað
þunnu hljóði.
Ylræktarver við jarðgufuvirkj-
anir gjörbreytir orkunýtingu
Orkumál
Sigurður Grétar
Guðmundsson
vatnsvirkjameistari
og orkuráðgjafi,
Þorlákshöfn
Finnst mér undarlegt að þetta hefur ekki
vakið nokkurn áhuga þeirra sem telja sig
mesta náttúruverndarmenn
Ferðaþjónusta á Íslandi hefur vaxið og dafnað um árabil og
er orðin einn af mikilvægustu
atvinnuvegum landsmanna. Tekj-
ur af ferðamönnum námu að talið
er um 155 milljörðum króna árið
2009. Hlutfall erlendra ferða-
manna á íbúa er nú hærra á Íslandi
en í Frakklandi, Spáni og Ítalíu
og benda spár til þess að fjöldi
ferðamanna gæti farið yfir millj-
ón innan eins eða tveggja áratuga.
Náttúra Íslands er sú auðlind sem
ferðaþjónustan byggir á. Mikill
meirihluti erlendra ferðamanna
segist koma til Íslands til að upp-
lifa náttúruna, sem er mjög ólíkt
því sem þekkist í þéttbýlli lönd-
um. Náttúra Íslands er óneitan-
lega stórfengleg, með eldfjöllum
sínum, jöklum og fossum, en hún
getur líka verið viðkvæm.
Ástand friðlýstra svæða
Nýleg greinargerð Umhverfis-
stofnunar um ástand friðlýstra
svæða hefur vakið mikla athygli.
Í henni er fjallað um okkar þekkt-
ustu ferðamannastaði sem margir
hverjir hafa látið á sjá og nauðsyn-
legt þykir að grípa til ráðstafana
ef þeir eiga ekki að missa verndar-
gildi sitt. Geysissvæðið og Gullfoss
eru hér á meðal, auk Landmanna-
lauga og Mývatns. Þessi svæði eru
meðal okkar dýrmætustu náttúru-
gersema.
Þetta er áhyggjuefni, en vand-
inn er fyrst og fremst bundinn við
afmörkuð svæði og því er hægt að
bregðast við honum. Bætt land-
varsla, skipulag, aðstaða og stíga-
gerð eru ekki óyfirstíganlega fjár-
frekar aðgerðir, en geta skilað
miklu. Það er hins vegar ekki kost-
ur í stöðunni að gera ekki neitt.
Sinnuleysi um náttúruperlur okkar
er vont fyrir framtíð ferðaþjónustu
og þá ímynd sem við viljum skapa
af Íslandi sem ferðamannalandi.
Frá sjónarhóli náttúruverndar er
það einnig óásættanlegt.
Umhverfisstofnun bendir á
ýmsar leiðir til að bæta ástandið
sem fæstar eru mjög dýrar. Kostn-
aður við náttúruvernd er að mestu
leyti fjármagnaður af skattfé, enda
er náttúra landsins ein okkar dýr-
mætasta eign sem þjóðar. Það er
hins vegar eðlilegt að kostnaður við
aðstöðu og umbætur á fjölsóttum
ferðamannastöðum sé á einhvern
hátt borinn af ferðamönnum. Það
er í samræmi við nytjagreiðslu-
regluna svokölluðu, sem
er einn af hornsteinum
umhverfisréttar, og það
er í samræmi við almenn
sanngirnissjónarmið.
Umræða um gjaldtöku
Ferðamenn sýna hóflegri
gjaldtöku oftast skilning
ef þeir sjá að fénu er sannanlega
varið í góða aðstöðu og metnaðar-
fulla vernd náttúrunnar sem þeir
koma til að upplifa. Það eru hins
vegar skiptar skoðanir um hvaða
fyrirkomulag er best í þessu sam-
bandi. Umræðan um þessi mál er
brýn í ljósi vaxandi fjölda ferða-
manna og aukinnar kröfu um nátt-
úruvernd. Ferðamenn eru ekki
ógn við náttúruvernd, heldur má
segja þvert á móti að vaxandi
ferðaþjónusta styrki kröfuna um
náttúruvernd. Fyrirhyggjuleysi
við móttöku ferðamanna er hins
vegar ógn. Vanbúnaður
í þeim efnum getur vald-
ið skemmdum á náttúru
Íslands og takmarkað
möguleika ferðaþjónustu
til vaxtar.
Markmið okkar er að
Ísland verði eftirsóttur
áfangastaður fólks sem
vill sjá stórbrotna náttúru og víð-
erni en njóta um leið öryggis og
þæginda. Við megum aldrei taka
Gullfossi, Geysi, Mývatni, Skafta-
felli, Þingvöllum og öðrum vin-
sælustu náttúruperlum okkar sem
sjálfsögðum hlut. Þær eru hluti af
okkar þjóðararfi og þær eru andlit
okkar gagnvart umheiminum. Nátt-
úrufegurð Íslands er grundvöllur
ferðaþjónustunnar og mun vera það
áfram um langa framtíð, svo fremi
að við berum gæfu til að vernda
náttúruna gegn átroðningi og búa
henni umgjörð við hæfi.
Náttúruvernd og ferðaþjónusta
Náttúruvernd
Svandís
Svavarsdóttir
umhverfisráðherra
of
Í kjölfar hrunsins rak þjóðin ríkis stjórn Sjálfstæðisflokks
og Samfylkingar af höndum sér.
Hrunstjórnina. Ráðherrar úr hrun-
stjórninni settust aftur í
ríkisstjórn í kjölfarið. Það
er hneykslið í íslenskum
stjórnmálum. Þjóðin sem
var í losti fyrst eftir hrun
er farin að átta sig örlítið.
Núverandi ríkisstjórn
er uppsuða úr gömlu
hrunstjórninni, að við-
bættri bitlausri stjórn-
arandstöðu síðustu ára.
Ríkisstjórn sem þannig
er til komin hefði þurft
að vera hreinskiptnari og
ganga ákveðnari til verks
er raunin hefur orðið, ekki
síst við uppgjör á hruninu. Reyndar
er nærtækt að álykta að ríkisstjórn-
in sé ófær um slíkt uppgjör.
Vantraustið sem ríkir í garð ríkis-
valdsins er hættulegt. Við því þarf
að bregðast af ábyrgð. Ekki dugir að
skamma almenning og heimta virð-
ingu hans með þjósti. Um ástæður
vantraustsins má vísa í þingsálykt-
un sem samþykkt var nýlega með
öllum 63 atkvæðum á Alþingi.
Þar segir að skýrsla rannsókn-
arnefndar Alþingis sé áfellisdómur
yfir stjórnvöldum, stjórnmálamönn-
um og stjórnsýslu. Fleira kemur til.
Orð og gjörðir þurfa að fylgjast að.
Ekki nægir að segjast bera ábyrgð
en koma sér síðan undan því að axla
hana. Mikilvægur þráður raknaði
þegar ráðherrar í ríkisstjórninni
beittu sér til þess að koma sam-
ráðherrum sínum úr hrunstjórn-
inni undan réttvísinni. Málið var
persónugert.
Sjá lfur forsætisráðherra,
Jóhanna Sigurðardóttir, kastaði
ryki í augu almennings. Hún sló því
fram að þeir fjórir fyrrum ráðherr-
ar, sem Alþingi bar að ákveða hvort
dregnir yrðu fyrir dóm,
hefðu ekki getað komið í
veg fyrir hrunið. Kæru-
efnin á hendur ráðherr-
um snerust ekkert um
það, eins og forsætisráð-
herra vissi vel. Ráðherr-
ann lét sér einfaldlega
sæma að líta framhjá
kæruefnunum, en taka
samt þátt í atkvæða-
greiðslunni. – Engin til-
viljun réði því að upp úr
sauð 4. október.
Vandséð er hvernig
núverandi ríkisstjórn
getur áunnið traust á ný. Eins er
ófært að leiða Sjálfstæðisflokkinn
aftur til valda, hvort sem er með
þjóðstjórn eða á annan hátt. Landið
þarfnast ríkisstjórnar sem almenn-
ingur þorir að treysta og getur borið
virðingu fyrir. Stjórnar sem er í
aðstöðu til að flytja landsmönnum
vondar fréttir og vekja með þeim
vonir um leið.
Núverandi meirihluti á Alþingi á
að eiga frumkvæði að myndun utan-
þingsstjórnar og verja slíka stjórn
falli. Utanþingsstjórn af því tagi
hefði raunar átt að skipa í síðasta
lagi daginn eftir útkomu skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis.
Hneykslið í íslensk-
um stjórnmálum
Hrunið
Hjörtur
Hjartarson
sagnfræðingur
Ekki dugir að
skamma al-
menning og
heimta virð-
ingu hans
með þjósti.
Ferðamenn
sýna hóflegri
gjaldtöku oft-
ast skilning
fylgir Fréttablaðinu einu sinni í mánuði
Næsta blað kemur út á morgun. … allt sem þú þarft
Óvenju mörg tilboð í gangi
– útsölur næstum allt árið halda lífi í verslunum.
Lánshæfi landsins
– matsfyrirtækjum mislagðar hendur við mat á stöðu þjóðarbúsins.