19. júní - 19.06.1994, Blaðsíða 13

menntunardeild Háskóla íslands. Á þeim
tveimur og hálfa ári senr fjölskylduþjónust-
an hefur starfað hefur aðsóknin verið mikil
og um 600 fjölskyldur hafa leitað til henn-
ar með vandamál sín.
Þorvaldur Karl bendir á að kostir þess
að leita til Fjölskylduþjónustu kirkjunnar
séu m.a. þeir að kerfið er ekki flókið. Fólk
er strax komið í samband við ráðgjafana,
það þarf ekki að fara í gegnum neina aðra
aðila, ekki að hafa tilvísun og verðinu er
stillt í hóf. Hvert viðtal kostar 1000.- krón-
ur. Starfsfólk er bundið þagnarskyldu og
engar skýrslur um fjölskyldurnar eru
geymdar eða sendar til annarra aðila.
Hjá Fjölskylduþjónustu kirkjunnar er
presturinn ekki í hlutverki predikarans og
hann stundar ekki trúboð öðru vísi en með
því að láta verkin tala. — Við reynum að
vera samferða pví fólki sem til okkur leitar,
segir Þorvaldur Karl.
Auk Þorvaldar starfa hjá fjölskylduþjón-
ustunni þau Ingibjörg Pála Jónsdóttir fé-
lagsráðgjafi og Benedikt Jóhannesson sál-
fræðingur.
Fálækt, oldrykkja, þögn,
ofbeldi
Blaðamaður spyr Þorvald Karl að því
hvort einhver sérstakur aldurshópur leiti til
fjölskylduþjónustunnar öðrum fremur en
svar hans er að þangað leiti fólk á öllum
aldri. Yngstu pörin eru um tvítugt en þau
elstu um sjötugt. Þó er hópurinn á milli
þrítugs og fertugs stærstur.
Þegar spurt er hvers eðlis vandamálin
séu og hvort kannski sé um að ræða að fólk
leiti til þjónustu kirkjunnar með nrinni
háttar sambúðarvanda þá leiðir hann
blaðamanni skjótt fyrir sjónir að hin tilfell-
in séu fleiri þar sem mikil alvara er á ferð-
um. Þunginn í svari hans kemur á óvart.
Þorvaldur Karl: Fólk kemur til okkar
með óhemju þung vandamál. Það er að
stríða við fátækt, atvinnuleysi, óskaplegt
peningabasl, óhemju margir eru með
áfengisvandamál, sumir eru að þrotum
komnir. Það getur verið að berjast við
sifjaspell, ofbeldi gagnvart maka og börn-
um, erfiðleika í kynlífi og annan sambúð-
arvanda eins og langvarandi þögn í hjóna-
bandinu: Maðurinn minn þegir dögum
saman, segir einhver konan. Maðurinn
minn hefúr þagað í þrjú ár, segir önnur.
Lngl fólk þai f verulegan
stuðning
Þorvaldur Karl segist verða greinilega
var við það að atvinnuleysið sé farið að
hafa mjög neikvæð áhrif í sambúð hjóna
og sambýlisfólks. Þar er vandi þeirra yngri
tvímælalaust enn meiri en hinna sem eldri
eru.
Þorvaldur Karl: Unga parið er með öll
spjót úti. Það er að basla við að koma sér
upp húsnæði. Það er að reyna að kaupa sér
bíldruslu. Það er að eignast fyrsta barnið
eða börnin. Stofnkostnaðurinn við heimil-
ishaldið er óhjákvæmilega mikill. Og ef
annar aðilinn missir vinnuna þá er það svo
nrikið áfall fyrir allt kerfið. Þeir sem eldri
eru og búnir að koma sér fyrir hafa betri
tök á að mæta svona áfalli, efnahagslega að
minnsta kosti. Við sem erum af foreldra-
kynslóð þessa unga fólks gátum verið í
námi samtímis því að vera að stofna heim-
ili og eignast fyrstu börnin. Þetta er bara
dæmi sem er búið. í ýmsum Evrópulönd-
um, þar senr barnsfæðingum hefur fækkað
stórlega á undanförnum áratugum, hagar
fólk lífi sínu með öðrum hætti. í Þýska-
landi t.d. er forgangsröðin þessi: 1) að ljúka
námi. 2) að stofna heimili. 3) eignast barn
(börn) eða velja barnleysi. En ef íslending-
ar vilja viðhalda þessu litla þjóðfélagi og
sérkennum þess, sem eru m.a. þau að hjón
eignast tvö til þrjú börn og það fremur
snemma í sambúðinni, þá þarf þjóðfélagið
að taka stefnu sem gerir það kleift. Af
hverju er ekki hægt að veita ungu fólki
verulega aðstoð við að koma sér upp fyrsta
heimilinu? Og þá meina ég verulega.
Hann leggur ríka áherslu á seinustu orð
sín. Og útskýrir að hann eigi fyrst og
fremst við möguleika ungs fólks að komast
í almennilegt húsnæði sem ekki sjúgi úr
því merg og blóð.
Liidirbiíningur fyrir saiiibúð
og hjónaband
En hvernig á að búa ungt fólk undir
hjónaband eða sambúð? Á að láta þær fyr-
irmyndir sem það hefur úr heimahúsum
nægja sem undirbúining. Eða er hægt að
kenna því að takast á við þau vandamál
sem eiga eftir að mæta því?
Þorvaldur Karl segir að það sé hægt.
Reyndar sé þetta spurning sem hafi brunn-
ið mjög á honum þegar hann hóf nám í
fjölskylduráðgjöf. Mastersritgerðin hans
hafi fjallað um þetta mál. Og hann tekur
líkingu af umferðinni. Engurn sé hleypt
undirbúningslaust á bíl út í umferðina. En
ungu fólki er treyst til að fara út í þessa
þungu umferðaræð senr heitir mannlíf og
hjónaband án þess að nokkur spyrji um
hæfni þess.
- Auðvitað eru fyrirmyndirnar tír for-
eldrahúsum sterkasti áhrifavaldurinn, bœði
til góðs og ills, segir Þorvaldur Karl. En
hann telur að það sé hægt að bjóða upp á
undirbúning sem stefni ekki bara að því að
forðast árekstra og fyrirbyggja mistök,
heldur megi líka auka vellíðan og kenna
fólki að njóta þess betur sem samlífið hefur
upp á að bjóða. Og hann bendir á banda-
rískar rannsóknir sem hafi verið gerðar til
ÁR FJÖLSKYLDUNNAR
þess að fylgjast með pörum sem hafi farið í
gegnum hjónabandsfræðslu.
Þorvaldur Kart Þar kemur í ljós að það
er ekki vænlegt til árangurs að láta ungt
fólk hlusta á langa fyrirlestra um efnið.
Ungt fólk á menntaskólaaldri stendur al-
mennt ekki í þeim sporum enn að það sé
farið að búa saman upp á eigin spýtur. Það
sem skilar bestum árangri er að vinna með
ungu fólki sem er búið að búa saman unr
hríð og farið að reka sig á fyrstu erfiðleik-
ana og ágreiningsmálin. Og það kemur á
daginn að það sem veldur alvarlegum
ágreiningi í upphafi, t.d. geta það verið
ólík viðhorf til barna, samskipti við for-
eldra og vini, eitthvað í framkomu annars
aðilans sem fer í taugarnar á hinum
o.s.frv.; allt þetta heldur áfram að vera
vandamál eftir tíu ár ef ekki er unnið með
það. Það er sami steinninn í skónum sem
er að pirra eftir áratug.
Breylt lífsmynstur
- ný lilnlverk?
Þegar blaðamaður spyr hvort verkaskipt-
ing á heimili og jafnrétti kynjanna sé eitt af
alvarlegu ágreiningsmálunum þá svarar
hann því ekki beint. Hann bendir á að fyr-
irmyndir ungu kynslóðarinnar séu breytt-
ar. Karlmenn af hans kynslóð hafi bakað
og straujað og sinnt ýmsum heimilisstörf-
um í tvo áratugi og hann lítur svo á að við
séunr gengin inn í nýtt lífsmynstur. Þó er
ímyndin um karlmanninn sem aðalfyrir-
vinnu enn mjög sterk og hann getur ekki
rifjað upp tilvik þar sem konur hafi leitað
til hans í andlegri neyð vegna atvinnumiss-
is. Það eru allt karlnrenn sem sagt var upp.
Karlmenn af ýmsunr stéttum. Hann talar
um hámenntaða, klára menn, færa á sínu
sviði og hvílíkt áfall það er fyrir sjálfs-
traustið að vera sagt upp og missa vinnuna.
Síðan hefst leitin að nýju starfi, menn
spyrjast fyrir um hvert starfið á fætur öðru,
skrifa bréf eftir bréf og fá alls staðar nei.
Smátt og smátt dofna þeir, missa kjarkinn
og hætta. Börnin forðast að koma heim
með félaga sína því þau geta ekki útskýrt af
hverju pabbi þeirra er alltaf heima en ekki í
vinnunni eins og aðrir feður.
Þannig lifir hið ldassíska mynstur einn-
'g-
Það er ljóst að atvinnuleysi er nýtt
vandamál sem hefur mikil áhrif á líðan og
afkomu íslenskra fjölskyldna. Og það er
eitt af því sem vekur ungu fólki kvíða fyrir
framtíðinni. Það er því enn meiri ástæða til
að huga að því með hvaða hætti þjóðfélag-
ið geti best hlúð að börnum framtíðarinn-
ar.
Svar Þorvaldar Karls Helgasonar hjá
Fjölskylduþjónustu kirkjunnar er að það sé
best gert með verulegum stuðningi við
ungar fjölskyldur. Verulegum stuðningi.
13