Sameiningin - 01.05.1948, Blaðsíða 8

70
SiMIININQlN
Petter Dass líktist um það hinum eldri samtíðarmönnum
sínum og höíuðskáldum íslenzkum, þeim séra Hallgrími
Péturssyni og séra Stefáni Ólafssyni, að hann er jafnvígur
á veraldlegan og andlegan kveðskap, og hefir látið eftir sig
merkileg verk, sem lifað haía, á báðum þeim sviðum.
Af veraldlegum kvæðum hans eiga “Dalavísur” hans —
“Den norske Dale-Vise” — sérstöðu bæði um efni og rímna-
leikni; voru þær fyrst prenntaðar í Kaupmannahöfn 1683,
hið eina af verkum hans, sem vitað er um, að út hafi komið
um hans daga. Er þar um að ræða mjög raunsæja og ber-
sögla lýsingu á lífinu í norskum dalabyggðum, og kennir
þar víða markvissrar ádeilu. Kvæðið er skemmtilegt að
sama skapi, enda hef'ir það orðið vinsælt mjög; leikur skáldið
sér þar að dýrum bragarhætti, og hefir það átt sinn þátt í
því að halda kvæðinu lifandi á vörum manna.
Að efni til eru “Dalavísurnar” skyldar aðalriti Petfers
Dass og því verki hans, sem hann á skáldfrægð sína mest að
þakka, en það er kvæðaflokkurinn “Nordlands-Trompet” —
Hálogalands-lúðurinn, — alhliða lýsing á Hálogalandi og Há-
logalendingum í bundnu máli. Vann skáldið að þessu riti
sínu í meir en tvo áratugi, og lauk því eigi fyrr en á seinni
árum sínum. Það náði mikilli útbreiðslu í afritum, en kom
ekki út á prenti fyrr en 1739, heilum mannsaldri eftir lát
höfundarins, en síðan hefir hver útgáfan rekið aðra.
í kvæðaflokki þessum hefir skáldið náð ágætlega þeim
tilgangi sínum: að fræða og skemmta í senn. Rauntrú og
lifandi lýsing á staðháttum í Hálogalandi og lífi íbúa þess,
í blíðu og stríðu, atvinnuvegum, siðum og háttum, belst þar
í hendur við skáldlega túlkun á viðfangsefninu. Skáldið yrkir
hér um það, sem hann hefir séð og reynt, t. d. lýsir hann á
áhrifamikinn hátt prestsstarfinu í þessu hrikafengna og
einangraða umhverfi, eins og það var á þeim dögum. Það er
flug og tilbreytni í lýsingum kvæðaflokksins, samfara létt-
leika í rími, og bragarhættirnir falla vel að efninu. En alstað-
ar í kvæðunum er trúarhneigð höfundar og bjargföst guðs-
trú hans sterk undi'ralda, og nærtæk verða honum dæmin
úr daglega lífinu til uppbyggingar og áminningar. Innihald
og efnismeðferð áttu því sameiginlegan þátt í því að afla
kvæðaflokki þessum slíkra vinsælda, að fágætt er í norskum
bókmenntum, og þá sérstaklega meðal Hálogalendinga, sem
talið hafa sér metnað í því að kunna kvæðin utanbókar og
hafa þau með þeim hætti á hraðbergi. Sjá má áhrif sam-