Sameiningin - 01.07.1927, Blaðsíða 12

202
veri<5 að mestu hlutlaus um andlegar deilur þjóðbræðra minna.
Eg hefi hvorki gert blöt5 þeirra né rit að Brávelli. Eg hefi ekki
viljandi ýtt mönnum saman í orrahríð. En eg hefi þó ekki, af
ásettu ráði, afneitað trú minni né þjóðerni rnínu. Eg hefi heldur
ekki vísvitandi hallað réttu máli, það lítið eg hefi til þeirra lagt,
til stuðnings mínum málstað. Og þessi orð eru þá ekki heldur
borin fram af deilugirni. Því síSur eru iþau flutt af kala er eg
beri til einstaklinga né flokka. En eg tel mig eiga það hjá þeim
mönnum, er árum saman hafa talað og ritað um þau efni, sem
mér eru helg áhugamál, er auk þess telja sig mér frjálslynd-
ari, að eg fái óátahnn og án þess að hneyksla slíka, bent á örfátt,
er eg tel mig hafa komið auga á til málsbóta kristindómi og kirkju,
er beitt hafa verið því kverkataki, er seint mun fyrnast. En hvort
mér tekst að leiða nokkurn slíkan andstæðing kristindónisins í
kirkju, eða orðum mínum verður af þeim snúið í andúð, er ekki
einvörðungu undir mér komið. Oft er eg mintur á þessi orð
Shakespeares, er hann leggur Shylock í munn: “Eg sver það við
sál mína, sá kraftur er ekki til í tungu manns, að hann snúi mér.”
Áreiðanlga hefi eg rekið mig á eitthvað náskylt þessu, víðar og
nær oss en í skáldskap Shakespeares.
Fyrir fjórum árurn flutti eg erindi á kirkjuþingi. Skömmu
síðar var það gert að opinberu umræðuefni. Var mér borið að
hafa sagt: “að trúarlíf íslendinga hafi verið hlífiskjöldur þess
bezta hjá íslenzku þjóðinni.” — Ekki virtust nú þessi orð mín
gífurleg og naumast óeðlileg, er eg gerði vígslubiskup og mesta
sálmaskáld fslands, er nú lifir, að umtalsefni. En þó varð að
mótmæla þessurn orðum, og urðu þau orsök langrar og svæsinn-
ar vantrúar-ádeilu. Rlaunar voru þessi orð ekki mín orð. Eg
hafði sagt að “kristindómur íslendinga og kirkja þeirra, hafi ávalt
verið stórveldin í lífi þeirra.” Og það var þetta, sem þurfti að
mótmæla. Einhverja sögulega gein reyndi eg þá að gera fyrir
þessum ummælum. En fram hjá þeim var gengið, en hinar venju-
legu fullyrðingar fluttar í þess stað. — Fór hér sem til forna, er
Steinunn boðaði Þang-Brandi heiðni. Þó lít eg svo á, að fremur
mætti vænta þess á io. öld, rneðan fsland var að mestu heiðið, en
á meðal íslendinga á 20. öldinni.—
Meðal andmælanna get eg hér um þessi orð:
“Um leið og íslendingum var boðaður suðrænn náðarboð-
skapur í stað norræns hetju- og manndómsanda, þá dofnaði yfir
þeim. Þá hvarf þeim framkvæmdaþrekið, þá hættu siglingar, þá
lagðist aðgerðarleysið og suðrænn gufu-hugsunarháttur, sem mar-