Sameiningin - 01.07.1927, Blaðsíða 18

208
Rétt mun þa8 athugaÖ, a8 á íslandi var mikiS af tápi í heiðn-
um sið. Manna sí'ðastur vildi eg kasta rýrð á frægðarorð feðra
rninna. En skilningsgott skáld og nútíðarmaður, þaullesinn um
forna tíð, kvað : “Táp og fjör og frískir menn, finnast hér á landi
enn.” Tápið var engin séreign heiðninnar,—eða trúarbragða.
Gyðingar yfirunnu heiðnar þjóðir. Enginn má heldur gleyma því,
að það er annað og fleira en Ásatrúin, er óf karlmensku í eðli
íslendingsins. Lifnaðarhættir, lífskjör og landið sjálft, var holl-
ur lífsskóli á landnámstíð íslendinga. Þó geng eg þess- ekki dul-
inn, að Ásatrúin, sem í insta eðli sínu var orustu og víga trú, er
krafðist hefnda eða fébóta fyrir allar mótgerðir, ól upp frækna
menn í þeim sökum. Fremur er það þó hið dýrslega en hið drengi-
lega er oft verður efst á baugi. — Njálsbrenna er eitt blómið á
]>eirri heiðindóms menning, þótt landið væri þá nafn kristið. Og
einhvern veginn hafa mér orðið minnisstæðari en vígaferli og bar-
dagar, frásögurnar um Ingimund og Þorkel mána, er eg hefi þeg-
ar vikið aÖ, um umburðarlyndi Ásólfs, trúmensku Unnar, friðar-
fórn Síðu-Halls og trúarsigur Ásdísar á Bjargi.
Og þótt sanna megi að kristindómurinn, er banuar víg en
boðar frið og kærleika, sé enn fjarlægur hugsjón sinni og heilögu
fyrirmynd, og þó það brenni við hjá okkur játendum hans, sem
mælt er um göfugan landnámsmann, að hann hafi hvorki verið
vel heiðinn né rétt kristinn, þá er eg sannfærður um, að óaflátan-
leg trúareyðing, er vér búurn við, og afturhvarf til heiðni, er í ætt
við þá lækninga aðferð, er ráða vildi bót á sjúknaði mannsins
með því að taka hann af lífi.
Ekki er heldur kenningin um óbætanlega hnignun á þreki og
hag íslenzkrar þjóðar við kristnitökuna, bygð á sögulegum grund-
velli, fremur en það, sem þegar er athugað. Kostir heiðindóms-
ins festu aldrei rætur á íslandi. — Með þeim ummælum er því
þó ekki neitað, að á íslandi hafi verið blótmenn miklir og mann-
blót tíðkuð. Flóamanna saga getur manns, er fór þriðja hvert ár
til Noregs, til blóta á stöðvum feðra sinna. En þvarr karhnenska
Kjartans við kristnitökuna? Hnignaði andlegt þrek Snorra goða
þótt hann tæki trú ? Dró kristindómurinn úr táij Ásdísar, móður
Grettis? Sjálfur hélt Grettir vel trú sína. Ormur Stórólfsson var
trúmaður, en þó engin skræfa. Skarphéðinn hvorki grét né heldur
óvirti hann krossinn, er hann brendi á bak og brjóst í eldinum.
Leifur Eiríksson sigldi höfin þótt hann tæki trú. Enginn kyrking-
ur var í karlmensku Gunnlaugs ormstungu, er þó var alinn upp i
kristnum s'ið. Halldór Snorrason var talinn fullgildur er hann
sagði frægðarsögur sínar á alþingi. Stefnir Þorgilsson, einn trú-