Fréttablaðið - 18.08.2011, Blaðsíða 18

18. ágúst 2011 FIMMTUDAGUR
Á þingi Norðurlandaráðs sem haldið verður í nóvember nk.
verður tekin til lokaafgreiðslu
tillaga um mænuskaða, sem lögð
var fram af Íslandsdeild Norður-
landaráðs 2010. Í stórum drátt-
um er efni tillögunnar að Norður-
landaráð setji á stofn starfshóp
lækna og vísindamanna sem hafi
það hlutverk að skoða norrænar
og aðrar rannsóknir og meðferð-
ir á mænuskaða og gera tillög-
ur um úrbætur. Tillagan lætur
ekki mikið yfir sér en hljóti hún
samþykki og verði henni komið
í framkvæmd mun verða lagður
grunnur að hnitmiðaðri leit að
lækningu á mænuskaða. Ástæða
þess að Íslandsdeildin lagði tillög-
una fram er sú að mjög erfiðlega
gengur að þróa lækningameðferð
við mænuskaða í samanburði við
ýmis önnur vísindasvið. Um 1.000
einstaklingar hljóta árlega skaða
á mænu vegna slysa á Norður-
löndum og er aðalmeðferð þess
fólks endurhæfing til sjálfs-
bjargar í hjólastól.
Mænuskaði er eitt erfiðasta
viðfangsefni læknavísindanna.
Hann skilur eftir sig innri og ytri
lömun s.s. á skrokki og útlimum,
lungum, þvagblöðru, ristli og kyn-
færum með tilheyrandi lífstíðar-
vandamálum. Hjólastóllinn er
minnsta málið.
Hjálp til læknavísindanna er hjálp
til alls mannkyns
Eins og ýmsum er kunnugt þá
lenti ein dætra minna í bílslysi og
lamaðist. Síðan þá hef ég fylgst
afar vel með því hvað gert er á
alþjóðlegu vísindasviði mænu-
skaðans. Þess vegna er það trú
mín að sú grunnþekking sem þarf
til að breyta meðferð á mænu-
skaða í átt til lækningar, gæti
nú þegar verið til staðar. Mikið
vannýtt hugvit og mikil vannýtt
vísinda þekking er þarna úti. Vitið
og þekkingin liggur um víða ver-
öld og því þarf að safna saman á
einn stað svo mögulegt verði að
skoða heildarmyndina af þess til
bæru fólki. Einmitt það, að skoða
heildarmyndina og að velta fyrir
sér hvort mögulegt sé að móta
lækningastefnu fyrir mænu skaða
sem byggir á þeirri þekkingu sem
nú þegar er til staðar, er hugsað
sem hlutverk norræna starfshóps-
ins, komist hann á legg. Slík skoð-
un myndi ekki einungis leiða til
framfara í meðferð við mænusk-
aða heldur einnig í öllu tauga-
kerfinu. Undanfarin ár hefur
Mænuskaðastofnun Íslands safn-
að upplýsingum um hvers konar
tilraunameðferðir eru gerðar
á fólki sem hlotið hefur mænu-
skaða, hvar og af hverjum. Þær
upplýsingar munu verða lagðar
fram gangi allt eftir.
Samtakamáttur kvenna á Íslandi
Eins og dæmin sanna hafa konur
á Íslandi löngum nýtt samtaka-
mátt sinn til góðra verka. Þess
vegna leyfi ég mér nú að leita
til ykkar konur og bið ykkur að
fylgja mér í lokaleiðangur minn
við að reyna að hreyfa við heim-
inum fyrir mænuskaðann. Ég er
orðin vegamóð og þarfnast allrar
hjálpar sem mögulegt er svo tak-
ast megi að gera veröldinni þann
greiða sem hún þarf svo sárlega
á að halda. Því bið ég ykkur að
setja nöfn ykkar og kennitölur á
undirskriftalista á heimasíðunni
http://is.isci.is og hvetja aðrar
konur 16 ára og eldri til hins
sama. Samtakamáttinn á að nota
til að vekja athygli norrænna fjöl-
miðla, almennings og ráðamanna
á Norðurlöndum á mænuskaðatil-
lögunni og á nauðsyn þess að hún
verði samþykkt og henni komið í
framkvæmd. Allt er þetta í sam-
ræmi við samþykkt ríkis stjórnar
Íslands, sem samþykkti á vordög-
um að Ísland skyldi ýta úr vör
alþjóðlegri vitundarvakningu á
mænuskaða.
Í öllum löndum heims býr fólk
sem hlotið hefur skaða á mænu og
lamast. Í dag búa á Íslandi 123.712
konur 16 ára og eldri. Með nöfnum
okkar og samtakamætti getum
við lagt lið milljónum manna
um allan heim, um alla framtíð,
mannkyni til heilla og skrifað í
leiðinni nafn lands okkar og þjóð-
ar á spjöld sögunnar af góðum
verkum. audur@isci.is
Þröstur Ólafsson birtir þriðju-daginn 9. ágúst aðra grein sína
á skömmum tíma í Fréttablaðinu
þar sem undirritaður kemur nokk-
uð við sögu. Síðari greinin heitir
Ögmundur á ystu nöf. Þessi titill
hefur tvíræða merkingu, senni-
lega að yfirveguðu ráði höfundar.
Annars vegar má skilja að téður
einstaklingur sé kominn á ystu nöf
í málflutningi sínum og hins vegar
að hann sé fulltrúi sjónarmiða
sem heyri til útkanti stjórnmála-
umræðunnar: „ysta vinstrisins“
eins og það heitir í orðabók Þrast-
ar Ólafssonar.
Þetta er í sjálfu sér verðugt til-
efni umræðu, hvað er yst og hvað
er innst í stjórnmálum, hvað er
útkantur og hvað er miðja og í
framhaldinu er stutt í að spurt
sé um meðalhóf annars vegar og
öfgar hins vegar. Þeir sem vilja
kenna sig við hófsemi kappkosta
jú að sýna fram á að þeir standi
í engu úti á kanti, það geri aðrir.
Sjálfir séu þeir fulltrúar hófsemd-
ar og heilbrigðrar skynsemi. Þessi
hugsun leiðir hæglega til sjálf-
umglaðrar fordæmingar á þeim
sem ekki eru tilbúnir að fylgja
straumnum í skoðunum sínum.
Áhugaverðar vangaveltur
Sitthvað annað tel ég vanhugsað
hjá Þresti svo sem staðhæfing-
ar hans um að „ysta vinstrið“ og
frjálshyggjumenn komist að sömu
niðurstöðu um samspil einstak-
lings og samfélags þótt þeir leggi
upp með mismunandi forsendur.
Þetta er engu að síður áhugaverð
umræða og þá ekki síður vanga-
veltur Þrastar um lýðræði. Hann
segir m.a. og vitnar í sín fyrri
skrif: „Í grein minni birti ég
efnislega tilvitnun í Ögmund, þar
sem hann sagði að það væru ekki
ákvarðanirnar sjálfar hjá ESB
sem hann setti sig upp á móti,
heldur það, að við Íslendingar
tækjum ekki þessar ákvarðanir.“
Nú er það ekki alveg rétt hjá
Þresti að ég hafi ekki gagn-
rýnt ákvarðanir um stefnumörk-
un á vettvangi ESB. Því það hef
ég gert. Og það er líka rangt hjá
honum að ESB hafi „enga efna-
hagsstefnu“ eins og hann full yrðir.
ESB-reglur um póst og síma og
skipan raforkumála; hvað leyfilegt
er í landbúnaði og sjávar útvegi
eða í húsnæðismálum svo dæmi
séu tekin, eru að sjálfsögðu hluti
af efnahagsstefnu.
Aðferð eða niðurstaða?
Hitt er svo rétt hjá Þresti að ég
tel lýðræði ofar öllu snúast um
aðferð en ekki niðurstöðu. Lýð-
ræði fjallar einmitt um það hvern-
ig ákvarðanir eru teknar og hver
tekur þær. Lýðræðissinnar færa
ekki rök fyrir máli sínu með því
að vitna í tíu bestu ákvarðanir í
heimi til að sanna að lýðræði sé
besta aðferðin. Alls ekki. En Þröst-
ur snertir þarna grundvallar atriði
í stjórnmála umræðunni, togstreit-
una á milli þeirra sem horfa á rétt
einstaklinganna til ákvarðanatöku
um eigið líf og samfélag og svo
hinna sem nálgast málið með hlið-
sjón af útkomu: Gæðum ákvarð-
ana.
Lengi hefur það sem kalla má
gæðahyggja verið sterkur undir-
tónn í okkar samevrópsku stjórn-
málahefð. Verkaskipting Platós í
Ríkinu, áhersla upplýsingarinn-
ar og margra byltingarmanna í
frönsku stjórnarbyltingunni, svo
tiplað sé á kunnum dæmum úr
stjórnmálasögunni, hníga öll í
sömu átt: Að finna fólkið og fyrir-
komulagið sem tryggir bestu
mögulega útkomu.
Frakkar hafa gengið einna
lengst í þessa átt með áherslu á
menntun stjórnandans: Sá einn
sem lærði til stjórnunar í opin-
berri stjórnsýslu væri fær um að
sinna því verki. Gæðahyggjan átti
að tryggja að hæfasta fólkið yrði
ávallt ráðið í öll störf. Það eitt og
sér myndi tryggja aukin gæði í
stjórn samfélagsins, réttlátari
skiptingu auðsins (hæfasta fólkið
fengi einatt hæst launuðu störfin)
og gæði ákvarðana yrði stöðugt
meiri. Þetta myndi einnig tryggja
aukinn félagslegan hreyfanleika
og nýtt réttlæti tæki völdin: Rétt-
læti gæðanna. Þannig yrðu þeir
sem fengju mesta efnislega umbun
hennar verðugir og hinir sem
neðstir væru efnalega nytu einnig
blessunar réttlætis gyðjunnar.
Allir væru þar sem þeir ættu skil-
ið að vera í hinni rökföstu veröld
gæðahyggjunnar. Þetta hefur leitt
það af sér í hugum gæðahyggju-
manna á félagshyggjuvæng stjórn-
málanna að áherslan hefur verið
á jöfnun tækifæranna og þar með
jafnræði í stað jöfnuðar eins og
sósíalistar og sósíaldemókratar
fyrri tíðar lögðu margir áherslu á.
Sömu sögu er síðan að segja um
viðfangsefni lýðræðisins, og þá
einkum hvað hinn almenni kjós-
andi megi taka ákvörðun um milli-
liðalaust og hvenær eigi að fela
sérvöldum hópi að taka ákvarðan-
ir fyrir hans hönd. Líkleg útkoma
eigi hér að ráða för. Þannig heyr-
ast oft varnaðarorð gegn því að
heimila almenna beina kosningu
um skatta- og fjármálatengd
atriði svo og milliríkjasamninga.
Þar kemur fram ótti um að niður-
staðan verði ekki góð eða rétt.
Gæðahyggja og frjálshyggja
Frjálshyggjumenn eru margir
hallir undir það sama, það er að
segja platónska elítustjórn. Þann-
ig er sýn gæðahyggjumanna og
frjálshyggjumanna á einstak-
linginn iðulega áþekk. Hlutverk
gæðahyggjusamfélagsins er að
finna „hæfustu einstaklingana“ í
öll störf og á alla staði og á sama
hátt vilja frjálshyggjumenn auka
auðinn í samfélaginu með því að
leyfa hinum villtu, frýsandi og
gráðugu gæðingum viðskiptalífs-
ins að fá að njóta taumlauss frelsis
til að við hin getum notið afgang-
anna af gnægtaborði þeirra. Hlut-
verk hinna viti bornu stjórnmála-
manna sé að skapa umgjörð um
þennan veruleika.
Mín afstaða til einstaklings-
ins og til ákvarðanatöku í sam-
félaginu er sú að öll störf séu mik-
ilvæg og ekkert okkar geti án hins
verið og þess vegna skuli mis-
ræmi í kjörum vera í lágmarki.
Og hvað lýðræðið varðar þá lít ég
svo á að opið lýðræðisþjóðfélag
verði að byggja á þeim skilningi
að hin rétta ákvörðun sé hin lýð-
ræðislega ákvörðun. Hvert og eitt
okkar hefur síðan að sjálfsögðu á
því skoðun hvort hún hafi verið
góð og skynsamleg!
Þetta hangir saman við þá
afstöðu mína að það sé einmitt
aðferðin við ákvarðanatöku en ekki
ákvörðunin ein og sér sem skipti
sköpum um velferð og framfarir.
Dómur reynslunnar er sá að
forsjá hinna meintu fullkomnu
kerfa og hinna einvalda sérfræð-
inga hefur ekki skilað okkur þeim
gæðum sem að var stefnt. Félags-
legur hreyfanleiki hefur víðast
hvar minnkað og frelsi athafna-
manna hefur leitt til taumlausr-
ar auðsöfnunar en lítið varð eftir
handa öðrum nema sápukúlur sem
nú springa ein af annarri.
Lýðræði er aðferð en ekki niður-
staða
Það er afar vandasamt og varla
gerlegt að leggja hlutlægt mat á
gæði ákvörðunar. Þar spila inn í
hagsmunir, framtíðarspár, stjórn-
málaskoðanir og svo framvegis.
Það er hins vegar hægt að leiða
rök að því að ákvörðun sem tekin
er af stórum hópi fólks, sem lýtur
að hagsmunum heildarinnar, sé
síður skekkt af sérhagsmunum
og njóti þess sem kallað hefur
verið viska fjöldans. Lýðræðis-
legt ákvarðanaferli er þess vegna
líklegra til að leiða til vandaðri og
betur ígrundaðri niðurstöðu en
þröngt ákvörðunarferli gerir og
kemur þar margt til, ekki síst opn-
ari umræða. Svo má einnig halda
því fram að verkfræðileg gæði
ákvörðunar séu ekki aðalatriðið,
heldur sú staðreynd að mikilvæg-
ustu gæði hverrar ákvörðunar sé
að hún skapi sátt. Sátt samfélag er
sterkt samfélag en sátt er líklegri
til að skapast ef allir hafa átt þess
kost að koma beint að ákvarðana-
töku. Um það snýst lýðræðið.
Þess vegna er hárrétt hjá
Þresti að í baráttu fyrir lýðræðis-
þjóðfélagið þykir mér mikilvæg-
ara að horfa til þess hver taki
ákvörðun en hver ákvörðunin er.
Það er síðan allt annar handleggur
hvernig ég og aðrir beitum okkur
í baráttu fyrir því að teknar verði
þær ákvarðanir sem við – hvert og
eitt – teljum vera bestar.
Krafa um aukið lýðræði er sem
betur fer að komast á dagskrá og
þykir mér þakkarvert að Þröstur
Ólafsson skuli efna til umræðu um
málefnið.
Þess vegna er hárrétt hjá Þresti að í baráttu
fyrir lýðræðisþjóðfélagið þykir mér mikil-
vægara að horfa til þess hver taki ákvörðun en hver
ákvörðunin er.
Um frelsi og gæði ákvarðana
Gætu konur á Íslandi lagt mér lið?
Heilbrigðismál
Auður
Guðjónsdóttir
stjórnarformaður
Mænuskaðastofnunar
Íslands
Lýðræði
Ögmundur
Jónasson
innanríkisráðherra
Vitið og þekkingin liggur um víða veröld
og því þarf að safna saman á einn stað
svo mögulegt verði að skoða heildar-
myndina af þess til bæru fólki.
Flugustöng # 6 / 8.