Íslendingur - 23.12.1950, Blaðsíða 15

SAGNAÞÆTTIR ÚR FNJÓSKADAL
Athugasemdir eftir séra Benjamín Kristjánsson
Eftirfarandi frásagnir a,f ábúendum á nokkrum bæj-
m í Fnjóskadaf, einkum í Illugastaðasókn, um o
eftir móðuharðindin, hefi ég einhverntíma skrifað upp
af nafnlausum blöðum, sem ég hefi haldið að væri eft-
ir Bjarna Jóhamiesson á Geldingsá, fremur en Jóna-
tan á Þórðarstöðum. Aldrei hefi ég Jió rekizt á þetfa
í handritum Bjarna á Landsbókasafninu. Virðast þeir
vera skrifaðir að meginmáli á árunum 1860 — 70 og
hefir Jónatan notað þá í erindi á aldamótasamkomu
Fnjóskdæla sumarið 1901 (prentað í Blöndu VIII bls.
78—86) en ekki inándar nærri tæmt efni þeirra, enda
ber sumt á milli. Sa,ma er að segja um Fnjóskdælasögu
Sigurðar Bjarnasonar á Grund, sem birtist í Nýjum
Kvöldvökum 25—26 árg. Þar er sagt frá mörgu Jrví
fólki sem hér kemur við sögu, og miklu ýtarlegar og
fræðimannlegar, þó að öðru sé sleppt. Ef sú saga yrði
einhvern tíma endurprentuð í Ritsafhi Þingeyinga,, sem
mér þætti vel við eiga, ásamt ábúendatali Indriða á
Fjalli, ættu þessir þættir að fljóta með.
Rekja má ættir fjölda margra Þingeyihga og Eyfirð-
jnga til þeirra manna, sem hér er getið, enda þótt ég
hafi sleppt því, vegna þess a,ð það yrði allt of langt
mál. Ætla ég þó að flestir þeir, sem áhuga hafa á þess-
um fræðum, munu kannast við skyldleikann. Af sömu
ástæðum hefi ég stillt athugaseindum mjög í hóf.
. Þættirnir bregða upp dapurlegri mynd af harðind-
um þeim og mannfelli, sem var í Fnjóskadal, eins og
víðar, af völdum móðuhallærisins, og voru FnjóskdæF
ir hálfu verr undir það búnir, vegna niðurskurðar á
fé, sem þar hafði farið fram nokkruin árum áður, af
völdum fjárkláðans.
Þórðarstaðir
Páll sonur Ásmundar í Nesi í Höfðahverfi Gíslason-
ar frá Gautsstöðum, bjó á Þórðarstöðum fyrir og um
móðuna. Næsta ár eftir liana ætlaði hann að flytja
búferlum að Sörlastöðum. Páll átti reiðhest skjóttan.
Var það í þetta sinn, er hann var kominn suður á Þrætu
bakka, að Skjóni vildi hvergi fara. Snéri Páll þá heim
aftur og hvað sig annars óhapp henda, mundu.
Vorið eftir fór hann í Sörlastaði, og voru þá Þórð-
arstaðir í eyði eitt eða tvö ár.
Kona Páls var Guðný Árnadóttir frá Vestari-Krók-
um Bjarnasonar. Hún var góðsöm við aumingja. Hafði
förukerling, sem kölluð var mállausa Hallbera, grátið
mjög, er hún kom að Þórðarstöðum í eyði um vorið,
sem þau höfðu fariö þaöan. Hún hafði tint sprekabyrði
úti í skógi, sem hún ætlaði að færa Guðnýju.
Sonur Páls og Guðnýjar var Guðlaugur, er bjó á
Sörlastöðum, faðir Kristjáns >: Böðvarsnesi.
Guðný var áður gift Þórði Bjömssyni, Þorkelsson-
ar prests á Þönglabakka. Bjó Þórður á Þórðarstöðum
og- var hreppstjóri og merkur maður.
Eftir móðuna fór Helgi, sonur Gríms í Sellandi, frá
Fjósatulngu og hóf búskap á Þórðarstöðum. Hann átti
Björgu Andrésdóttur. Þeirra sonur var Jón sem bjó í
Grjótárgerði, faðir Bjargar i Tungu, en dóttir Guð-
rún, móðir Sigurbjargar á Veturliðastöðum og þeirra
systkina. Helgi bjó á Þórðarstöðum mörg ár, og svo
Kristján Jónsson, danebrogsmaður, eftir hann til 1817.
Þar, eftir bjuggu þau systkinin: Jónas og Guðlaug,
börn Bjamar frá Reykjum (Jónssonar) þar í 5 ár, en
Guðlaug giftist Þorláki Þorsteinssyni, er þa.r bjó lengi
og dó 1863. Þeirra sonur var Jónatan á Þórðarstöðum.
B e I g s á
Fyrir og um móðuna bjó á Belgsá Ingvældur Þorgríms-
dó*tir með sex eða sjö börn, en hún flosnaði upp og dó
allt dauðavorið. Hún hafði átt Magnús Halldórsson frá
Snæbjarnarstöðum. Hann drukknaði í Jökulsá á Fjöll-
um í fjárkaupsferð eftir fjárpestina. Magnús var at-
orkumaður mikill, en Ingveldur þótti I'tt gagnleg við
bú. En forspá var hún, og sagði fyrir, á hvaða tíma
hún og böm sín mundu deyja. Hafði hana dreymt
mann sinn, er sagði henni það.
Rétt eftir móðuna fór Árni sonur Þórðar og Ouðnýj-
JÓLABLAÐ ÍSLENDINGS 1950
II