Faxi - 01.09.1989, Page 26

I
Hér hef ég alla
ævi mína dvalið
FRAMHALD AF BLS. 200
þeir skáru gat á belginn og létu ís-
lendingana á árabátunum róta úr
belgnum uppí bátana. Ég man það
líka, að útgerðarmaður hér í Gerð-
um hafði fast samband við Hollend-
ing, sem kom hér upp undir varim-
ar á hveijum morgni með þorskafl-
ann eftir nóttina, og þetta gátu orðið
margir bátsfarmar.
Þessi fiskur skapaði talsverða at-
vinnu í landi, mikil lifandi-
ósköp . . . og þessi fiskur fékkst
fyrir að heita mátti ekki neitt að
minsta kosti fyrst framan af, eina
viskíflösku eða svo, en svo hækkaði
nú gjaldið með árunum og víninu
fylgdi tóbak og prjónles, en ég held
að greiðslan hafi aldrei náð því að
svara til verðmætis þess fiskmagns
semmennfenguúrtogurunum . . .
. . . Já, já, það var nóg brennivín
og tóbak til að borga með. Það var
sjaldan hörgull á þessháttar vam-
ingiíbúðunum . . . Það var sótt inn
í Keflavík til Norðfjörðs gamla og
Duus, sem þá var hér mikið stór-
veldi enda ort á þeim ámm . . .
Að vera ríkur eins og hann Duus,
óskar sér margur snauður.
Eiga fögur og háreist hús,
þar inni sæld og auður.
En eitt er það mein, sem allir fá
og ekki verður komizt hjá -
— loksins að liggja dauður. —
(Vísan er nokkru öðmvísi í bók-
inni Undir Garðskagavita en hjá Jó-
hannesi. Hún var betri svona).
... Já, það óskaði sér áreiðan-
lega margur meiri auðsældar en hér
var í Garðinum á mínum uppvaxt-
arámm. Þetta var bölvað eymdarlíf
og volæði héma. Það átti enginn
málungi matar, enda flosnaði fólk
upp unnvörpum og flykktist inní
Reykjavík. Það lá við landauðn hér
um tíma . . . það var fiskur hér á
miðunum flest árin, það held ég hafi
ábyggilega verið, menn bara náðu
honum ekki í þær græjur sem þeir
höfðu. Það var eilíft stríð um neta-
lagnimar. Það mátti ekki leggja net
í Garðsjóinn fyrr en komið var langt
fram á vetur (14. marz) og reyndar
framá vom um tíma (7. apríl) og
ekki fyrir utan Hólmsbergið. Það
var til þess að fiskurinn gæti gengið
alla leið inná mið Vogamannanna.
Svo lentu öll netin í hnapp þama
fyrir innan og fiskurinn bara hélt sig
fyrir utan línuna. Það gat verið
kakknógur fiskur fyrir utan línu, þó
að ekki fengizt branda fyrir innan
hana, en það mátti ekki taka hann.
Það var hart, en svona var það.
Mönnum nýttust ekki netin al-
mennilega vegna þessarar neta-
styijalda og svo var það bara hand-
færið og línan á vorin og haustin og
það var aldrei beitt öðra en kræk-
lingi, lítils háttar sandmaðki. Menn
vom seinir til að notfæra sér sfldar-
beitu hér í Garðinum. Ef hann tók
ekki kræklingsbeituna, þá stóðu
menn ráðalausir, þó að nógur fiskur
væri undir.
Hann hagar sér oft undarlega
þorskurinn. Ég man eina sögu um
það, sem gamall maður héðan úr
Garðinum, Sigmundur nokkur
Sveinsson, sagði mér. Báturinn,
sem hann var á hafði verið á fæmm
hér úti á miðunum og leitað víða en
varð ekki var. Þeir vom svo að koma
að með tóman bát og komnir hér
uppundir Gerðavörina, þegar ein-
um skipveijanna verður litið út fyrir
borðstokkinn og hann sér stærðar
þorsktorfu undir bátnum. Þeir nátt-
úrlega fóm að reyna að ná einhverju
á færin, en náðu ekki bröndu. Þessi
þorsktorfa hagaði sér dálítið ein-
kennilega og það er nú orsökin til
þess að saga gamla mannsins festist
mér í minni, því hitt var svo algengt
að vita fisk undir og ná honum ekki,
að það var ekki frásagnarvert. Það
stóð allur fiskurinn uppá endann í
torfunni. Ég hef oftar heyrt um svip-
uð fyrirbæri, þó að ég hafi aldrei séð
þau sjálfur, til dæmis sagði Aust-
firðingur einn að hann hefði séð fisk
haga sér svona í torfu á Sandvíkinni
fyrir austan.
. . . Já, fiskurinngekkoftgmnnt
hér í gamla daga, en nú er sú tíð
löngu liðin, en hann getur svo sem
oft verið hér í Bugtinni enn þó að
hann fáist ekki. Það er ómögulegt
að segja um það . . .
Rofar til . . .
Það hljóp náttúrlega fjörkippur í
allt við starfsemi Milljónafélagsins,
en það átti sér nú skamman endi.
Það fór ekki að rofa til fyrr en vél-
bátamir komu til sögunnar og þeir
fóm að gera út dekkbáta, Gaiðs-
menn sjálfir. Þeir sóttu frá Sand-
gerði og fluttu fiskinn hingað til
verkunar. Það er fiskverkun, sem
alltaf hefur haldið okkur uppi hér.
Það var líka svo í gamla daga, það
kepptist hver og einn við að full-
verka sinn hlut og selja ekki fyrr en
fiskurinn var fullþurrkaður og unn-
inn. Sumir neyddust jú til að selja
uppúr salti, fyrir fátæktar sakir, en
það var neyðarbrauð . . .
. . . Það tók hver sinn hlut þegar
skipt hafði verið í fjöra, og gerði að
honum niður við bát og bar hann
svo oftast á bakinu í skrínu heim að
koti sínu. Allir áttu svo eitthvert
kofahró, byrgi eða skúr til að salta í
og vann heimilisfólkið að því að
vaska og þurrka fiskinn á sumrin.
Þannig var helzt að fá eitthvað út úr
þessu . . .
... Ég hef alltaf verkað allan
minn fisk sjálfur og, eins og ég sagði
áðan hefur mér alla tíð fundizt það
vera verkunin, sem bjargaði útgerð-
inni, eða þetta baslast svona hvað
með öðm, en ekki útgerðin ein sam-
an. Manni nýttist líka svo vel hjálp-
in í landi með þessu lagi. Ég gleymi
því ekki, það var eftir að ég var
kominn á Jón Finnsson I., að ég var
á útilegu um sumarið á honum.
Þegar ég kom heim vom konan og
bömin búin að verka 600 skppd. af
fullþurrkuðum saltfiski. Konan
hafði keypt niður vöskunina, en
vann hún og börnin ásamt því að
heyja handa kúnum, því að við
höfðum alltaf 4-5 kýr. Það var mik-
il búbót að kúnum á svona stóm
heimili. Við seldum líka stundum
mjólk. Þama sérðu mynd á veggn-
um af Gísla syni mínum við að tutla
úr einni beljunni. Það var oft, þegar
konan og bömin komu seint heim af
fiskreitunum, þá varð að senda
bömin út til að mjólka, og þau fengu
þá spenvolga mjólkina að næra sig
á . . .
Þetta var allt saman bamingur en
það baslaðist. Ég lét byggja Jón
Finnsson I. 1924 og byrjaði að róa
honum 1925 og var með hann sjálf-
ur. Þetta var 15 tonna bátur, aldeilis
lystafleyta, með hann var ég til 1937
að ég seldi hann og þá var hann
skírður Kristján, og það er sá frægi
Hrakninga-Kristján, sem nauðlenti
eftir 12 daga hrakninga í Skiptivík í
Höfnum og eyðilagðist þar. Það fór
illa um þann bát. Jón Finnsson II.
var 29 tonna bátur, sem við fengum
um leið og við seldum þann fyrri
1939. Jón Finnsson III. varsænskur
blöðmbátur, 56 tonn og Jón Finns-
son IV. var 174 tonna norskur stál-
bátur, og lengdum við hann 1965 og
er hann nú um 210 tonn.
Ég hætti sjómennsku 1936 og tók
þá Þorsteinn sonur minn við og síð-
STAPAFELL
KEFLAVÍK
Ný Ijósatœki - Búsáhöld
Ódýr matar- og kaffisett
Boröbúnaöur - Gjafavara
Nýir pottar og pönnur
Ný leikföng
Ódýrar skólaritvélar - skólatöskur
Feröa- og handtöskur
Tölvur - Tölvuspil
Litsjónvarpstœki frá kr. 30.000-
Myndbandstœki - hljómflutningstœki
AEG þvottavélar - þurrkarar
Kœliskápar 15 geröir, verö frá kr. 29.900.-
Frystikistur frá kr. 31900.— Frystiskápar
Uppþvottavélar - Örbylgjuofnar
12 geröir
Eldavélar - Eldhúsviftur frá kr. 8.900.-
STAPAFELL H.F.
SÍMAR 12300 06 11730
214 FAXI