Musica - 01.03.1949, Blaðsíða 5

meðal? Aðrar þjóðir eru stoltar af sinni eigin tónlist
og skilja vel þau andlegu vermæti. Og þó að íslenzk
tónlist sé ung að árum, þurfum við ekki að hera
neinn kinnroða fvrir smæð okkar á því sviði“.
Eg hlýt að viðurkenna, að þessi ummæli bréfritar-
ans glöddu mig mikið, og þar sem ég hefi haldið
þessum skoðunum á lofti nú um hálfan-annan áratug,
þykist ég varla þurfa að taka fram að ég er bréfrit-
aranum fyllilega samdóma. En til að skapa þennan
lífsnauðsýnlega og sjálfsagða þjóðarmetnað þarf músi-
kalskt athafnalíf að taka gagngerðum breytingum,
og þó einkum varðandi tónflutning útvarpsins.
Við kvörtum yfir því, að stjórnarvöldin afskipti
tónlistarstarf okkar, hvað snertir gjaldeyri og önnur
fríðindi, samanborið við íþróttafélög og ýmsa aðra
félagslega starfsemi í landinu. En látum oss nema
staðar sem snöggvast. Hvers getum við eiginlega
vænst, á meðan vitað er að útvarpið á í fórum sínum
urmul af sæmilega brúklegum íslenzkum hljómplöt-
um, sem aldrei heyrast, á meðan hvorki sést né
heyrist orð um nokkra íslenzka tónbók, sem út er
gefin, hvað þá, að tónflytjendur okkar geri sér það
ómak, að kynna úr þeim eitt einasta lag, á rneðan
einsöngvurum okkar helst uppi með takmarkalítið
hlutgengi í dagskrám útvarpsins þó þeir hafi þar
ekki annað að bjóða en sífelldar endurtekningar á
sjálfum sér og öðrum, á meðan íslenzkir söngvarar
fá sig til að auglýsa það, sem einskonar beitu að
hljómleikum sínum, að þeir flytji ekkart íslenzkt
lag, á meðan Utvarps-hljómsveitin, — sem annars
má þó heita perlan í algengum lifandi tónflutningi
útvarpsins, — á meðan hún, segi ég leikur „íslensk
lög“ í orði. en kannske ekkert á borði? I stuttu máli:
á meðan tónræn starfsemi varðandi íslenzka tónlist
er rekin af slíku tómlæti og þegjandaskap, að nálega
er ógerlegt að formerkja, að til sé íslenzl{ tónlistar-
starfsenn í landinu?
En hverfum nú til íþróttanna. Sökum þess að ég
er ekki íþróttamaður er mér síður kunnugt um starfs-
emi íþróttafélaganna en skyldi. En allt bendir til, að
þar sé uin vel vakandi og vel lifandi starfsemi að
ræða. Að íþróttunum standa fólk, sem bæði hefur
vilja og kunnáttu til að halda á sínum málum.
Iþróttir eru námskyld og mcira og minna prófskyld
námsgrein i skólum landsins. I nálega hverju blaði,
sem út kemur víðsvegar um land er hálf eða heil
íþróttasíða. Varla opnar maður svo útvarp að ekki
megi heyra þar eitthvað um íþróttir, og oft eru
fluttir sérstakir íþróttaþættir, og þá jafnan íslenz!{ir,
en ekki erlendir.
Og er þetta nú ekki talsverður munur á starfshátt-
um? Jú, vissulega, og ég efast ekki um, að ef tón-
listar-starfsemin héldi uppi, þótt ekki væri nema
þriðjungs-áróðri til móts við íþróttafélögin, mundi
hún fljótt vinna áhuga almennings og umbun vald-
hafanna.
En það sem öllu varðar er, að okkur lærist sem
fyrst að byggja tónmenningu okkar upp innan frá
af eigin ramleik og á eigin spitur. Það verður hald-
betra en flausturslegar utanfarir með handahófs við-
fangsefni, þ. e. a. s., það sem til næst í svipinn, halar-
ófa af erlendum listarmönnum með einn til tvo
konserta hvor, og oftúlkun allskonar tónaleirs víðs-
vegar utan úr heirni. Ber þó ekki neitt af þessu að
lasta nema síðustu atriðið, enda munu fyrnefndu
atriðin verða tilgangsmeiri sé það látið sitja í fyr-
irrúmi, að búa sæmilega í pottinn hér heima fyrir.
Eigin tónmenningu er einungis hægt að byggja
upp með öðrum og fjölbreyttum flutningi íslenskra
tónverka, svo að þjóðin fái sem allra mest tækifæri,
til að fylgjast með sinni eigin tónlist og tileinka sér
hana. Þá kemur þjóðarmentnaðurinn af sjálfu sér og
jafnframt grundvöllur að margþættum þroska-skil-
yrðum innávið og mun sannari orðstír útávið.
En eins og ég hefi marg-bent á, er útvarpið hinn
sterki aðili á þessu sviði. Sé það misnotað eru allar
bjargir bannaðar. Sé því hins vegar stjórnað a£ þjóð-
rækni, skilningi og réttlæti, er það einmitt veigamesta
áhald í víðri veröld til að móta þjóðirnar til heil-
brigðs metnaðar á hvaða sviði sem er. Hvort sem
það er af kæringar — hugsunar — eða vilja-skorti,
nema öllu sé til að dreyfa, þá lítur svo út, að við
séum ekki enn farin að skilja útvarpið, eða þau
stór-breyttu viðhorf sem það hefur orsakað. Svo
hefur oft borið við hvað tæknina snertir, að þjóðirn-
ar hafa ekki borið gæfu til að laga sig eftir henni
og hefur hún því löngum orðið mannkyninu fremur
til bölvunar en heilla. Hvað útvarpið snertir, þá er
það áreiðanlega tæki, sem ekki er hægt að fiflast
með, skipulagslaust eftir dúk og disk, þjóðinni að
skaðlausu.
Þess vegna yerður, hvað sem tautar, að kftma
heilbrigðu skipulagi á tónflutning útvarpsins. Vil
ég því, að lokum bera fram eftirfylgjandi kröfur,
sem ég hefi raunar margsinnis áður borið fram við
útvarpið, a. m. k., að efni til, bæði heimulega og á
opinberum vettvangi, og neyðist máske til að bera
fram oftar. En þær eru:
1) Að flutningur íslenzkra tónverka verði stórum
aukinn, og samr.æmdur við afköst höfundanna
MUSICA 5