Morgunblaðið - 03.07.2009, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. JÚLÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Öll athyglipeninga-stefnu-
nefndar Seðla-
banka Íslands
beinist nú að
gengisþróun krónunnar. Það
mátti lesa úr yfirlýsingu
nefndarinnar í gær þegar
hún rökstuddi þá ákvörðun
sína að halda stýrivöxtum
óbreyttum í tólf prósentum.
Í yfirlýsingu nefndarinnar
frá því í maí síðastliðnum
kom fram að hugsanlega
væri svigrúm til umtals-
verðrar stýrivaxtalækkunar
að uppfylltum ákveðnum
skilyrðum.
Eins og kemur fram í yf-
irlýsingu peningastefnu-
nefndar í gær eru mörg já-
kvæð teikn á lofti sem ætti að
leiða til þess að forsendur
séu fyrir verulegri slökun á
peningastefnunni.
Þannig liggur fyrir lang-
tímaáætlun um aðhalds-
aðgerðir í ríkisfjármálum. Þá
hefur verið upplýst að end-
urskipulagningu innlends
fjármálakerfis eigi að vera
lokið 17. júlí næstkomandi. Í
fyrradag var skrifað undir
tvíhliða lánasamning við
Norðurlöndin og frumvarp
um afgreiðslu á Icesave-
skuldbindingum liggur fyrir
Alþingi. Allt þetta er liður í
því að vinna að þeirri efna-
hagsáætlun sem unnið er að í
samstarfi við Alþjóðagjald-
eyrissjóðinn.
Það er þó enn töluverð
óvissa í spilunum. Mikil átök
eru um Icesave-sam-
komulagið á Al-
þingi og þau
teygja sig inn í
stjórnarflokkana.
Eins hefur krón-
an veikst ólíkt því
sem fulltrúar í peninga-
stefnunefnd vonuðu.
Það er því skiljanlegt að
nefndarmenn vilji stíga var-
lega til jarðar við núverandi
aðstæður. Hægt er að færa
rök fyrir því að skynsamlegt
sé að bíða og sjá hvernig
leysist úr þeim álitamálum
sem nú eru uppi á borðum.
Stýrivextir hafa líka ekki
eins mikil áhrif og áður þar
sem veðlánaviðskipti fjár-
málastofnana við Seðlabank-
ann eru í lágmarki. Meiru
skiptir hverjir innlánsvextir
Seðlabankans eru en þeir
hafa lækkað hraðar en stýri-
vextir og standa nú í 9,5 pró-
sentum.
Það hlýtur að vera
áhyggjuefni fyrir stjórn-
endur Seðlabankans að krón-
an styrkist ekki þrátt fyrir
afgang af vöruskiptum um
leið og hér eru ströng gjald-
eyrishöft. Trúin á krónuna
virðist enn vera í lágmarki.
Vísbending um það er að út-
flytjendur og aðrir skipta
ekki gjaldeyri í krónur. Til að
breyta því verður að vera
meira samræmi í yfirlýsingu
Seðlabankans og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins um það
hvenær og hvernig eigi að af-
nema gjaldeyrishöftin.
Trúverðugleikinn er Seðla-
bankanum mikilvægur nú
sem áður.
Það er skiljanlegt að
Seðlabankinn stígi
varlega til jarðar}
Krónan í forgrunni
Sérkennilegtverður að
teljast að stjórn-
völd skuli ekki
hafa tekið neitt
mark á ábend-
ingum og athugasemdum við
nýja löggjöf um svokallaðan
afdráttarskatt, sem lagður
er á vaxtatekjur, sem erlend
fyrirtæki hafa hér á landi.
Í fréttaskýringu í Morg-
unblaðinu í gær er rakið að
þessi skattur, sem nemur
15% af vaxtatekjunum, er
líklegur til að lenda fyrst og
fremst á íslenzkum fyr-
irtækjum, sem hafa fengið
erlenda lánafyrirgreiðslu. Í
flestum lánasamningum eru
ákvæði um að það sé lántak-
inn, sem ber tjónið ef settur
verður á slíkur skattur á
lánstímanum. Lánveitandinn
er hins vegar stikkfrí.
Þá er það svo að tvískött-
unarsamningar
verja ekki fyr-
irtæki alfarið fyr-
ir áhrifum lög-
gjafarinnar; í
þeim sumum er
kveðið á um allt að 10% af-
dráttarskatt.
Steingrímur J. Sigfússon
fjármálaráðherra segir í
Morgunblaðinu í dag að
hugsunin að baki lögunum
hafi verið sú að koma í veg
fyrir að vextir rynnu skatt-
frjálst til skattaskjóla. Það
getur verið skiljanlegt
markmið, en ef fyrirtæki
verða fyrir barðinu á lög-
gjöfinni, sem ekki var ætl-
unin að bæru auknar byrð-
ar, hlýtur að minnsta kosti
að þurfa að skoða fram-
kvæmd löggjafarinnar mjög
vandlega. Íslenzk fyrirtæki
þurfa ekki á enn fleiri álög-
um að halda.
Fyrirtækin þurfa
ekki á enn fleiri
álögum að halda}
Of afdráttarlaus lög?
N
ú er sumar 2009. Það er eins og
liðinn sé heill áratugur frá
sumrinu 2007. Sumarið sem
jakkafataklæddir náungar
sátu inni í byggingu sem kall-
aðist B19 (Borgartún 19) og stofnuðu félög
sem hétu B-116 áður en þeir drifu sig á B5
(Bankastæti 5). Ég hef komist að því að þessi
skammstafanastíll er þegar orðinn tákn-
mynd áranna 2002-2007. Veitingastaðurinn
og hótelið Óðinsvé breytti til dæmis nafni
sínu í „Ó“ korteri fyrir hrun. Það er reyndar
nákvæmlega það sama og ég myndi segja ef
ég væri eigandi staðarins.
Einu sinni var í tísku að skíra fyrirtæki
„ís“-eitthvað. Ístraktor. Íshestar o.s.frv.
Fyrir tíu árum var það svo „.is“ og „lausnir“ sem allt
snerist um. Þá voru bæði til hárgreiðslustofurnar „har-
.is“ og „Hárlausnir“. Hárbransinn þarf að sjálfsögðu að
fylgja tískunni. Þessar stofur eru reyndar ennþá til.
Það er gott til þess að vita að ef maður skyldi vakna
upp með mikinn flóka einhvern daginn getur maður
fengið góða manneskju til að finna lausn á honum.
Aðra tísku vil ég svo minnast á, en hún felst í því
hversu margar íslenskar kvikmyndir nota nafn höfuð-
borgarinnar. „Rokk í Reykjavík“. „Sódóma Reykja-
vík“. „101 Reykjavík“. „Popp í Reykjavík“. „Reykjavík
Guesthouse“. „Reykjavík-Rotterdam“. „Reykjavik
Whalewatching Massacre“. Mér finnst þetta að vísu
allt svolítið töff nöfn. Ég held að það sé auðvelt að búa
til töff nafn á bíómynd ef „Reykjavík“ má
vera í titlinum. Við eigum örugglega eftir að
sjá fleiri. „Reykjavík Blind Date“ verður
rómantísk gamanmynd með Hilmi Snæ og
Kate Hudson. „Reykjavík Ransom“ er skot-
helt nafn á spennumynd um alþjóðlega
glæpastarfsemi. Við eigum margt gott í
vændum.
Önnur tíska er margrædd. Það er til-
hneiging íslenskra sveitaballahljómsveita til
að hafa „sól“ í nafni sínu. Dæmin eru eink-
um „SS sól“, „Á móti sól“ og „Sóldögg“, en
„Vinir vors og blóma“ finnst mér alltaf vera
í þessum hópi líka því blóm og vor kalla á
nærveru mikillar sólar. Þá er „Sálin“ aðeins
einum staf, að frádregnum broddfleyg, frá
því að landa sama titli. Mér finnst þetta allt ágæt nöfn.
En það sem ég skil ekki er hvers vegna engin íslensk
sveitaballahljómsveit hefur kosið að kalla sig eitthvað
eins og „Ógeðslega skemmtilegt fyllirí“ eða „Ball-
bellirnir“. Þegar ég fer á sveitaball vil ég allavega ekki
sjá einhverja sólskinsdrengi á sviðinu heldur hroðalega
djammnagla í hestamannapeysum.
Hér lýk ég þessari stuttu ádrepu um tísku í nöfnum
íslenskra fyrirbæra. Rannsókn á saknæmri háttsemi í
aðdraganda bankahrunsins er góðra gjalda verð. En ég
væri líka til í að setja 150 milljónir í rannsóknir á frös-
um og tísku í íslensku máli á árunum 2002-2007. Þegar
kjellarnir voru með kaldan á kantinum á K15.
bergur.ebbi.benediktsson@gmail.com
Bergur Ebbi
Pistill
Reykjavík B15 Íssól & Lausnir.is
Ábyrgðin á herðar
stórfyrirtækjanna
FRÉTTASKÝRING
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
F
yrirtæki bregðast yf-
irleitt svona við, firra sig
ábyrgð og varpa henni á
íbúa svæðisins og
stjórnvöld. Þó þeir hafni
henni [skýrslunni] opinberlega er það
okkar von að þeir taki henni alvarlega
og vinni að úrbótum,“ segir Jóhanna
K. Eyjólfsdóttir, framkvæmdastjóri
Íslandsdeildar Amnesty Int-
ernational um viðbrögð stórfyrirtæk-
isins Shell við nýrri skýrslu samtak-
anna Nigeria: Petroleum, Pollution
and Poverty in the Niger Delta.
Í skýrslunni er olíuvinnsla Shell í
Nígeríu meðal þess sem tekið er fyrir
og hún sögð hafa leitt til alvarlegra
mannréttindabrota á íbúum við
óseyra Nígerfljóts. „Fólk sem býr á
óseyrum Níger verður að drekka,
elda með og þvo upp úr menguðu
vatni,“ sagði Audrey Gaughran, einn
höfunda skýrslunnar við fjölmiðla.
„Það borðar fisk sem er mengaður af
olíu og öðrum eiturefnum – sé það svo
heppið að finna fisk,“ sagði Gaug-
hran.
Ekki tekið tillit til lykilatriða
Óseyrarnar eru uppspretta mikils
olíuauðs en alþjóðleg olíufyrirtæki
hafa starfað á svæðinu í áratugi og
Shell hefur verið í aðalhlutverki. Fyr-
irtækið segist ekki vera ábyrgt fyrir
um 85% þess olíuleka sem orðið hafi á
svæðinu og segir hann skemmd-
arverka innfæddra.
Shell segir skýrslu Amnesty óná-
kvæma og ekki komi fram neitt nýtt,
engar niðurstöður sem geti hjálpað til
við að breyta ástandinu til hins betra.
Fyrirtækið neitar fullyrðingum Am-
nesty um að það hafi sýnt hirðuleysi
og segir að samtökin hafi ekki reynt
að skilja þá áskorun sem felist í olíu-
vinnslu á þessum stað. „Ofbeldi,
mannrán, glæpastarfsemi og óöryggi
gera aðgang og aðgerðir erfiðar.
Skýrslan tekur ekki fullt tillit til
þessa lykilatriða,“ segir m.a. í svari
Shell. Skemmdarverk herskárra
hópa á olíuleiðslur hafa aukist á liðn-
um árum og eru þær gerðar undir því
yfirskyni að auðurinn frá olíu-
vinnslunni skuli renna til íbúanna en
ekki í vasa auðmanna og alþjóðafyr-
irtækja eins og nú sé raunin. Margir
skemmdarvarganna eru þó taldir
glæpamenn með ekki svo háleitar
hugsjónir.
„Þetta er ekki nýtt vandamál því
Shell hefur verið að vinna olíu þarna í
um 50 ár. Það er því ljóst að Shell hef-
ur ekki gripið til þeirra aðgerða sem
nauðsynlegar eru til að ræktunar- og
veiðilönd séu ekki eyðilögð,“ segir Jó-
hanna K. Eyjólfsdóttir. Hún segir
ljóst að yfirvöld í Nígeríu hafi alger-
lega brugðist skyldu sinni til að
vernda rétt íbúanna og það sé einnig
tekið fyrir í skýrslunni.
„Stórfyrirtæki verða að axla
ábyrgð þegar kemur að áhrifum
starfsemi þeirra á mannréttindi. Það
er mjög algengt að regluverk sé göt-
ótt í þriðja heiminum. Þó fyrirtæki
fari að lögum og reglu í viðkomandi
landi uppfylla þau lög ekki ýtrustu
kröfur,“ segir Jóhanna.
Hún segir Amnesty munu gefa út
fleiri skýrslur á næstunni þar sem
tekin verði fyrir tengsl mannréttinda-
brota og viðskiptaheimsins. „Shell er
með mjög flotta samfélagsstefnu og
væri henni fylgt eftir hefði ekki þurft
að vinna skýrsluna,“ segir Jóhanna.
Ljósmynd/Amnesty International
Olíuleki Amnesty International segir að mengun og umhverfisspjöll vegna
olíuvinnslu hafi valdið mannréttindabrotum og hneppt fólk í sára fátækt.
Alþjóðlegu mannréttinda-
samtökin Amnesty International
krefjast þess að Shell og önnur
olíufyrirtæki viðurkenni skaðann
sem þau hafa valdið í Nígeríu og
hreinsi upp eftir sig.
„VIÐ sendum skýrsluna á for-
ráðamenn Skeljungs ásamt bréfi
þar sem við skoruðum á þá að beita
sér fyrir því að aðalstöðvar Shell í
Hollandi hreinsi upp olíuna og
tryggi skilvirkt eftirlit með áhrif-
um starfseminnar á mannréttindi
íbúanna,“ segir Bryndís Bjarna-
dóttir herferðastjóri Íslandsdeildar
Amnesty.
Hún segir að mótmælin sem sam-
tökin efndu til fyrir utan Skeljungs-
stöðvar fyrr í vikunni hafi ekki
beinst gegn íslenskum armi fyr-
irtækisins. „Við vorum ekki að
benda fingri á Shell hér á landi. Að-
gerðirnar beindust gegn höf-
uðstöðvum Shell í Hollandi og skor-
um á nýjan forstjóra sem tók við á
miðvikudag að blað verði brotið og
góðir starfshættir teknir upp. Nýr
kafli verði hafinn þar sem ábyrgð
og gegnsæi séu á oddinum og
mannréttindi virt,“ segir Bryndís.
ÁBYRGÐ OG
GAGNSÆI››