Morgunblaðið - 06.07.2009, Blaðsíða 2

2 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. JÚLÍ 2009
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fréttir ritstjorn@mbl.is Fréttastjórar Sunna Ósk Logadóttir, sunna@mbl.is Egill Ólafsson, egol@mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is Björgvin Guðmundsson, fréttastjóri, bjorgvin@mbl.is
Menning menning@mbl.is Fríða Björk Ingvarsdóttir, ritstjórnarfulltrúi, fbi@mbl.is Umræðan | Bréf til blaðsins Guðlaug Sigurðardóttir, ritstjórnarfulltrúi, gudlaug@mbl.is Minningar mbl.is/sendagrein, Stefán Ólafsson, Arnór Ragnarsson
Íþróttir sport@mbl.is Sigurður Elvar Þórólfsson, seth@mbl.is Víðir Sigurðsson, vs@mbl.is Sunnudagur Ragnhildur Sverrisdóttir, ritstjórnarfulltrúi, rsv@mbl.is mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur Sv. Hermannsson fréttastjóri gummi@mbl.is
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
GRUNUR leikur á að fiður af alifuglum, gæs-
um og öndum sé selt sem íslenskur æðardúnn í
Japan. Íslenskur æðardúnn þykir einstök vara
og er mikils metinn í Japan. Í fyrra voru flutt
út héðan 2,6 tonn af æðardúni, mest til Japans,
en á sama ári voru seld um 20 tonn af dún, sem
kynntur var sem íslenskur æðardúnn að mestu
eða öllu leyti. Sendiráð Íslands í Japan hefur
verið beðið að rannsaka hvort þessar grun-
semdir um fölsun á Japansmarkaði eigi við rök
að styðjast.
Guðbjörg Helga Jóhannesdóttir, hlunn-
indaráðgjafi hjá Bændasamtökunum, segir að
hér sé um grafalvarlegt mál að ræða. Hún seg-
ir að nýlega hafi komið hingað japanskur
heildsali, ásamt austurrískum sængurfram-
leiðanda, sem selur vörur á Japansmarkað, til
að leita lausna við þessum vanda. Þeir hafi
greint frá því að þegar sæng sem átti að inni-
halda íslenskan æðardún hafi verið opnuð hafi
hvítt fiður komið í ljós.
„Við óttumst að talsvert sé um þetta og með-
an þessi svikna vara seljist ágætlega vegna
lægra verðs hreyfist dúnsængur með íslensk-
um æðardún vart í hillum verslana í Japan,“
segir Guðbjörg.
„Við teljum okkur eiga yfir 70% af æðardún
á heimsmarkaði og það stenst engan veginn að
meðan við flytjum út um þrjú tonn á ári að
meðaltali, séu á sama tíma seld hátt í 20 tonn
af vöru sem kynnt er sem íslenskur æðardúnn
að mestu eða öllu leyti. Sexföldun á magni æð-
ardúns á leið á markað stenst engan veginn,“
segir Guðbjörg.
Hægt er að beita DNA-greiningu
„Við óskuðum eftir því við utanríkisráðu-
neytið að það léti kanna þetta mál í gegnum
sendiráð Íslands í Japan og er forathugun að
fara í gang. Það er erfitt fyrir okkur að hafa
eftirlit með þessum fjarlæga markaði sem er
langstærsti kaupandi æðardúns frá Íslandi.
Það er hægt að kanna dúninn með DNA-
greiningu og ég vænti þess að opinberar stofn-
anir í Japan kanni þetta mál á næstu vikum og
mánuðum,“ segir Guðbjörg. Nokkrar birgðir
eru af æðardún í landinu og hafa sumir fram-
leiðendur ekki selt allan sinn dún frá 2007.
Enn minna er farið frá síðasta ári, en dúntöku
þessa árs er um það bil að ljúka. Í fyrra voru
flutt út 2,6 tonn fyrir 282 milljónir króna.
Í Æðarræktarfélagi Íslands eru skráðir
rúmlega 400 aðilar, sem hafa mismikla dún-
tekju. Um 10 stærri aðilar flytja út æðardún,
en eitthvað er einnig um að einstaklingar ann-
ist sjálfir útflutning. Dúnninn er seldur inn-
siglaður úr landi og upprunavottorð fylgir.
Hátt í milljón fyrir dúnsæng
Verð á dúnsæng í silki getur verið um eða
yfir hálf milljón króna. Í Japan er ekki óal-
gengt að sængur séu stærri en hér og mun
verðið því geta slagað hátt upp í eina milljón
króna. Það hafa ekki allir efni á ósviknum ís-
lenskum æðardúnsængum í Japan, en það
mun helst vera fjársterkt eldra fólk sem hefur
tapað heilsu sem kaupir sængurnar. Einnig
færist í vöxt að eiginmenn kaupi sængur
handa konum sínum og er m.a. í boði að kaupa
þær á raðgreiðslum í allt að þrjú ár.
Árið 2007 hægði á útflutningnum þegar yen-
ið féll mjög gagnvart evru. Ágætt verð hefur
fengist fyrir þann dún sem hefur selst, en
minni kaupgeta í Japan og meint vörusvik hafa
unnið gegn æðarbændum og útflytjendum.
Telja dún hafa sexfaldast „í hafi“
 Sendiráð Íslands í Japan kannar grunsemdir um að fiður af öðrum fuglum sé selt sem æðardúnn
 Málið er talið grafalvarlegt  Margir bændur liggja með birgðir frá tveimur síðustu árum
Morgunblaðið/Þorkell
Æðarkolla á eggjum Mikil verðmæti eru fólg-
in í dún æðarkollunnar og eftirspurn stöðug.
ÆGISSÍÐA í Reykjavík er vinsæl til útiveru. Þar hefur
lengi verið stígur, sem ætlaður er bæði gangandi fólki
og hjólreiðamönnum. Nú hefur sérstakur hjólreiða-
stígur verið lagður samhliða og hefur það aukið örygg-
ið til muna. Því sú hætta var alltaf fyrir hendi að hjól-
reiðamenn rækjust utan í göngugarpana.
Morgunblaðið/Eggert
HJÓLAÐ OG GENGIÐ Á ÆGISSÍÐU
„ÞETTA er allt í eðlilegum farvegi
og ég er löngu búinn að segja mig frá
þeim málum sem eiga að heyra undir
embætti sérstaks saksóknara,“ segir
Valtýr Sigurðsson ríkissaksóknari.
Eva Joly, ráðgjafi sérstaks sak-
sóknara, skoraði í gær á hann að
segja starfi sínu lausu vegna van-
hæfis í málefnum bankahrunsins.
Hún spurði líka hvaða störfum hann
ætti að sinna þar sem hann væri van-
hæfur í málum sem tækju mestan
kraft ákæruvaldsins á næstu árum.
„Mér sýnist þetta snúast um að
hún hafi áhyggjur af því að ég hafi
ekki nóg að gera, en þetta embætti
hefur verið til í tæp 50 ár og það hef-
ur haft ærin verkefni til þessa dags.
Þetta embætti fer með öll stærstu
sakamál í landinu, nauðganir, mann-
drápsmál og meiriháttar fíkniefna-
mál. Það er ekki hennar hlutverk að
tala niður til starfsfólks þessa emb-
ættis.“ onundur@mbl.is
Valtýr
hefur nóg
að gera
Joly tali ekki niður til
fólks hjá embættinu
Eftir Bjarna Ólafsson
bjarni@mbl.is
VERKTAKAFYRIRTÆKIÐ Ístak mun í haust
segja upp 270 starfsmönnum, en uppsagnirnar
koma til framkvæmda á tímabilinu ágúst til sept-
ember. Af þeim eru yfir 70 manns sem aðeins
voru með tímabundna ráðningu og nokkrir í við-
bót, sem voru á uppsagnarfresti.
Loftur Árnason, framkvæmdastjóri Ístaks,
segir í samtali við Morgunblaðið að við núverandi
aðstæður sé lítið annað fyrir fyrirtæki í mann-
virkjagerð að gera en að troða marvaðann. „Það
er dapurt yfir að líta í geiranum og ekki útlit fyrir
að ástandið batni á næstunni,“ segir hann. „Vega-
gerðin mun skera niður framkvæmdir á þessu ári
og því næsta sem nemur ellefu milljörðum. Ég á
bágt með að sjá að áform um einkaframkvæmdir
með aðkomu lífeyrissjóða komi í staðinn. Slík
verkefni þurfa langan undirbúningstíma.“
Loftur segir að þrátt fyrir erfiðar aðstæður
reyni fyrirtækið að afla sér verkefna eins og unnt
sé, en því miður sé fá slík að finna á Íslandi. „Við
höfum fengið verkefni í Noregi og Grænlandi, en
það er erfitt að flytja út vinnuafl. Það eru að-
allega lykilstarfsmenn og stjórnendur fyrirtæk-
isins sem fylgja þessum verkefnum úr landi.“
Flestir í byggingariðnaði
Gagnrýnir Loftur forgangsröðun stjórnvalda í
því hvernig tekið er á afleiðingum kreppunnar
hér á landi. „Okkur í byggingariðnaði þykir sem
stjórnvöld slái skjaldborg utan um störf opin-
berra starfsmanna á meðan öðrum geirum at-
vinnulífsins blæðir.“ Segir hann að fleiri en bygg-
ingafyrirtæki líði fyrir aðgerðir stjórnvalda og
nefnir sem dæmi verkfræði- og arkítektastofur.
Í júní bárust Vinnumálastofnun tilkynningar
um fjórar hópuppsagnir þar sem sagt var upp
360 manns. Eru um 80% hópuppsagnanna í bygg-
ingariðnaði, en 32 missa vinnuna í iðnaði og 41 í
flutningageiranum. Stærstur hluti uppsagnanna
er á höfuðborgarsvæðinu og aðliggjandi svæðum.
Á árinu 2009 hafa alls borist 30 tilkynningar
um hópuppsagnir, þar sem sagt hefur verið upp
1.210 manns úr flestum atvinnugreinum. Flestir
eru þó í byggingariðnaði, eða 42%, og fjármála-
starfsemi, eða 26%.
Mjög margar hópuppsagnir komu til fram-
kvæmda í byrjun þessa árs, en tilkynningar þar
að lútandi höfðu þá borist fyrir áramót. Misstu
yfir 1.000 manns vinnuna í slíkum uppsögnum í
janúar og 1.100 í febrúar. Á næstu mánuðum
fjölgar þeim á ný sem missa vinnuna við slíkar
aðstæður.
Ístak segir upp 270 manns
 Framkvæmdastjóri Ístaks gagnrýnir forgangsröðun stjórnvalda í kreppunni
 Alls munu um 400 manns missa vinnuna vegna hópuppsagna í ágúst
» Bitnar á byggingariðnaði
» Flestir á höfuðborgarsvæði
» Fjölgun uppsagna í ágúst
ÚTIBÚ Hafrann-
sóknastofnunar á
Ísafirði vinnur að
verkefni sem
nefnist „Aðlöðun
og gildrun
þorks“. Að sögn
Herdísar Vals-
dóttur líffræð-
ings er mark-
miðið að leita hagkvæmra leiða til
að fanga þorsk í gildrur. „Við not-
um engin skaðleg efni til að tæla
þorskinn heldur sjóðum við saman
síldarsúpu sem er látin leka smám
saman út í sjóinn. Notkun á beitu
byggist á sömu hugmynd nema
hvað líftími beitu í sjó er stuttur.
Þess vegna er hugmyndin að láta
síldarsúpuna leka í smáskömmtum í
sjóinn við gildruna.“
Gæti leitt til ofveiði
Í Velvakanda birti Einar Vil-
hjálmsson, fyrrverandi sjómaður,
grein þar sem hann varar við þess-
um hugmyndum því að líklegt sé að
aðferðin virki helst til vel. Á sínum
tíma hafði hann leyfi til veiða við
Hraunhafnarvatn. Þá prófaði hann
að leggja síld í romm og fara með
að veiðistað við vatnið. Skemmst sé
frá því að segja að eftir skamman
tíma var stór hluti fisks í vatninu
mættur að bakkanum. Herdís segir
af og frá að það vaki fyrir þeim að
narra allan þorsk hafsins í gildr-
una. Það sem liggi að baki sé að út-
búa gildrur þar sem hægt sé að
geyma fiskinn til að halda honum
spriklandi ferskum. „Romm tímum
við alveg örugglega ekki að nota
núna í kreppunni!“ segir hún.
svanbjorg@mbl.is
Ætla ekki að nota
romm til að tæla
fiskana í gildrur
LÖGREGLAN á
höfuðborgar-
svæðinu leitar
enn að Karen
Lind, 13 ára
stúlku sem lýst
var eftir á laug-
ardaginn. Karen
Lind, sem sást
síðast um kl. 20 á
föstudagskvöld,
er 160 cm há, grönn með dökkt lið-
að hár. Hún er með lokk í tungunni
og samtals sjö göt í eyrunum. Þeir
sem vita um ferðir hennar eru
beðnir að láta lögreglu vita.
Enn er leitað að 13
ára gamalli stúlku
Karen Lind