Saga - 1978, Side 200

194
SÓLRÚN B. JENSDÓTTIR
sem þeir óskuðu. Flestir íslenskir stjórnmálamenn voru
einnig komnir á þá skoðun að fresta bæri lokaaðgerðum
til 1944,5 9 þegar ekki léki lengur vafi á að lýðveldisstofn-
un væri fullkomlega lögleg.
19U
Alþingi tók lýðveldismálið ekki til umræðu aftur fyrr
en í febrúar 1944, og var þá samþykkt samhljóða að slíta
sambandinu við Dani og stofna lýðveldi á árinu. Alþýðu-
flokkurinn greiddi atkvæði með því skilyrði, að þjóðarat-
kvæðagreiðslan um lýðveldisstofnunina yrði ekki haldin
fyrr en 20. maí, þegar þrjú ár væru liðin frá því að dönsku
stjórninni hefðu borist ályktanir Alþingis um sambands-
málið. Þjóðaratkvæðagreiðslan var því ákveðin 20.—23.
maí.60
Þegar Alþingi hafði samþykkt lýðveldisstofnunina,
æskti breski sendiherrann í Reykjavík, G. Shepherd, fyrir-
mæla frá stjórn sinni um, hvernig hann skyldi bregðast
við. Einn af lögfræðiráðunautum utanríkisráðuneytisins,
W. Malkin, var þeirrar skoðunar að Bretum bæri að viður-
kenna stofnun lýðveldis á Islandi, þar sem Islendingar
færu nú að fyrirmælum sambandslagasamningsins að eins
miklu leyti og aðstæður leyfðu. Breska stjómin gerði álit
Malkins að sínu, en hann rökstuddi það á eftirfarandi hátt:
Með sambandslagasamningnum voru Island og Danmörk lýst
frjáls og fullvalda ríki, er lutu sama konungi ... Island er
frjálst og fullvalda ríki og eina stjórnarskrársamband þess við
Danmörku byggðist á því að löndin lytu sama konungi og
Danmörk sæi um meðferð utanríkismála Islands. Síðara atriðið
er þegar úr sögunni, og það höfum við viðurkennt með því að
skiptast á sendimönnum við Islendinga. Viðurkenning á lýðveld-
inu Islandi jafngildir því ekki viðurkenningu nýs sjálfstæðs rík-
59 Björn Þórðarson, bls. 532—3, 537.
60 Sama stað, bls. 602, 618.