Organistablaðið - 01.12.1977, Page 26

Eileen Kay Vandermark:
CHARLES IVES: „VARIATIONSON AMERICA“.
Pað leikur enginn vafi á því, að þýðingarmesta persónan í allri
tónlistarsögu Ameríku er Charles Ives. Hann fæddist 1874 og dó
1954. En það var ekki fyrr en í kringum 1930 sem hann fékk fyrst
opinberlega viðurkenningu, löngu eftir að hann hafði samið tónverk
sem báru með sér nokkrar af róttækustu breytingum sem orðið hafa
á 20. aldar tónlistinni — dissonans, polytonalitet og tilraunir með
form. Tónsmíðar hans, sem flestar eru samdar á árunum milli 1890
og 1922 eru rúmlega 200 sönglög, fimm fiðlusónötur og ýmis önn-
ur kammertónverk, tvær píanósónötur, fimm sinfoníur og ýmis önn-
ur hljómsveitarverk.
Barnæska Charles Ives var nokkuð óvenjuleg. Faðir hans, sem var
kiðrasveitarstjórnandi í Danbury, Connecticut, var leitandi sál með
næma heyrn og eftirtekt. Pegar Charles var 10 ára átti hann t. d.
að syngja „Swanee River“ í Es-dúr en faðir hans lék undirspilið í
C-dúr, til þess, eins og hann sagði „to stretch our ears“. Fimm ára
gamall byrjaði Charles Ives á tónlistarnámi hjá föður sínum, hann
lærði að leika á mörg hljóðfæri, þ. á m. orgel. Hann var ekki nema
13 ára þegar hann varð kirkjuorganisti og lék bæði við guðsþjón-
ustur og hélt tíðum tónleika. Faðir hans kenndi honum hljómfræði,
kontrapunkt og að semja fúgur, og Charles Ives byrjaði snemma að
kompónera. Fyrsta tónverkið, sem hann samdi var sorgartónverk
þegar Chin-Chin, köttur fjölskyldunnar drapst. Petta varð til þess
að margir pöntuðu hjá honum jarðarfararmúsik þegar gæludýr af
ýmsum tegundum drápust, og seinna samdi hann passacagliu, sem
byggðist á „Sorgarmarsinum" úr Sál, það var þegar hundur fjöl-
skyldunnar drapst. Pegar hann var 13 ára lék borgarhljómsveitin
tónverk eftir hann, og tuttugu ára gamall samdi hann tónverk sitt
„Song for harvest season“ fyrir söngrödd, kornett, básúnu og orgel
— allt sitt í hverri tóntegund!
Þannig var, sem sagt, sú tónlistar-ballest, sem Charles Ives kom
með þegar hann varð nemandi við Yale. Um það leyti voru þau
evróputónskáld sem fremst fóru ekki byrjuð á tilraunum sínum með
polytónalitet. Pað er ekki undarlegt þó að Horation Parker, sem
kenndi honum tónsmíðatækni yrði súr á svipinn og ergilegur. „Ives,“
26 ORGANISTABLAÐIÐ