Morgunblaðið - 23.11.2009, Side 23

Flott með fyrirvara
Bezt að viðurkenna það strax. Hvorugtverkanna á dagskrá SÍ sl. fimmtu-dagskvöld var í sérlegu uppáhaldiþess er hér fjallar, og viðtökuskil-
yrðin því slök. Með þeim fyrirvara er samt
skylt að taka fram, að kammerleitur Píanó-
konsert meistara Schumanns frá 1841/45 virtist
víða eiga vel inni fyrir góðum undirtektum,
enda var meðferð jafnt finnska sólistans sem
landa hans á stjórnpalli gizka þjál og fáguð
fram í fingurgóma. Þótt vond bíóakústík og að
sögn hálfslappur flygill hafi e.t.v. dregið úr fí-
nessum, var fagmannlega að öllu staðið, og pí-
anistinn opinberaði þvert á ætlað ástand hljóð-
færisins afburðafallegan syngjandi tón, er
ágerðist í íhugulli tjáningu á ónefndu aukalagi
eftir Brahms.
Listræn og persónuleg samskipti Roberts
Schumanns (1810-56), píanistakonu hans Clöru
Wieck (1819-96) og hins unga fjölskylduvinar
þeirra frá Hamborg, Johannesar Brahms (1833-
97) í einu frægasta [en þó líklega aðeins plat-
ónísku] tónlistarþríbýli 19. aldar hafa m.a.s. kom-
ið til kasta Hollywoods. En þó sú kvikmynd frá
millistríðaárum sé nú líklega flestum gleymd og
grafin, þá stendur eftir aðsteðjandi tveggja alda
afmæli Schumanns.
Af því tilefni innti SÍ hér af hendi fyrstu af-
borgun sína til þríeykisins, er birtist eftir hlé í
formi 4. og síðustu Sinfóníu Brahms frá 1885.
Hljómkviðan var sem fyrr að ýjað ekki meðal
eftirlæta þessa umfjallanda, og bætti túlkun Olli-
kainens og SÍ ekki afgerandi úr því. En þó að
herzlumun spennu og dulúðar virtist stundum
vanta, var margt áheyrilegt í agaðri túlkun
kvöldsins, og næsta víst að Eva Ollikainen yrði
öllum aufúsugestur ef kæmi hingað aftur – með
kannski ögn meira spennandi viðfangsefni í far-
teskinu.
Háskólabíó
Sinfóníutónleikar bbbmn
Schumann: Píanókonsert í a Op. 54. Brahms: Sinfónía
nr. 4 í e Op. 98. Antti Siirala píanó; Sinfóníuhljómsveit
Íslands. Stjórnandi: Eva Ollikainen. Fimmtudaginn 19.
nóvember kl. 19:30.
RÍKARÐUR Ö.
PÁLSSON
TÓNLIST
Menning 23FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2009
Á Íslandi hef ég allt-
af mætt skilningi á
málefnum smáþjóða og
þjóðarbrota 26
»
GESTALISTAMENN Sam-
bands íslenskra myndlist-
armanna, SÍM, í nóvember
halda sýningu í SÍM-húsinu,
Hafnarstæti 16, í dag milli kl.
17.00-19.00.
Þeir sem taka þátt í sýning-
unni eru Amy Stephens, Iveta
Laure, Lauren Orchowski og
Maurice Blok.
Blok er hollenskur gjörn-
ingalistamaður búsettur í Hels-
inki, og er mörgum kunnur frá því á Sequences-
listahátíðinni fyrr í mánuðinum. Hann dvelur á Ís-
landi með styrk frá Kulturkontakt Nord og mun
vera með gjörning kl. 18.00.
Boðið verður upp á léttar veitingar.
Myndlist
Gestalistamaður
með gjörning
Maurice Blok
fremur gjörning.
BRYNDÍS Snæbjörnsdóttir
myndlistarmaður heldur há-
degisfyrirlestur í Opna listahá-
skólanum, í húsnæði Listahá-
skóla Íslands, Laugarnesvegi
91, í dag kl. 12.30.
Hún mun fjalla um dokt-
orsverkefni sitt í myndlist,
„Spaces of Encounter: Art and
Revision in Human Animal
Relations“, sem hún varði við
Gautaborgarháskóla í vor.
Verkefnið samanstendur af þremur listverkefnum
sem vinna með ákveðin dýr og dýrahópa til að
rannsaka samband mannsins við náttúruna.
Bryndís er prófessor í myndlist við masters-
námið í Valand School of Art í Gautaborg.
Myndlist
Rannsaka samband
manns við náttúru
Bryndís
Snæbjörnsdóttir
ÞRIÐJU hádegistónleikar Óp-
hópsins í Íslensku óperunni í
vetur verða á morgun, þriðju-
dag, kl. 12.15. Sérstakur gestur
á tónleikunum er Dísella Lár-
usdóttir sópransöngkona.
Erla Björg Káradóttir og
Rósalind Gísladóttir syngja tvo
dúetta úr Brúðkaupi Fígarós,
Dísella syngur aríu úr Il Capu-
leti e i Montecchi, Bylgja Dís
Gunnarsdóttir og Rúnar Þór
Guðmundsson syngja senu úr La Bohème, Hörn
Hrafnsdóttir og Jón Svavar Jósefsson syngja dú-
ett úr Cavalleria Rusticana og að lokum syngur
Óp-hópurinn saman einn dúett. Miðaverð er 1000
kr. og taka tónleikarnir um 40 mínútur.
Tónleikar
Dúettar og aríur á
hádegistónleikum
Dísella
Lárusdóttir
Eftir Kolbrúnu Bergþórsdóttur
kolbrun@mbl.is
NÝJASTA unglingabók Ragnheiðar Gestsdóttur
ber titilinn Hjartsláttur. Söguhetjurnar eru tveir
fimmtán ára unglingar sem bera nokkuð kunn-
ugleg nöfn, Tristan og Íris Sól. Nöfnin vísa vit-
anlega til riddarasögunnar frægu um Tristram og
Ísold sem ekki var skapað nema að skilja. „Þetta
er ástarsaga,“ segir Ragnheiður. „Tristan og Íris
Sól verða ástfangin en vita að fullorðnir líta ekki á
ástir unglinga sem varanlegar og því er yfirleitt
ekki tekið mikið mark á þeim. Þótt oft sé talað um
æskuna og bernskuna sem hið frjálsa tímabil þá
er maður aldrei ófrjálsari en einmitt þá og á allt
sitt undir duttlungum fullorðna fólksins. Það er
ákveðin tenging í sögunni við hina gömlu sögu um
Tristram og Ísold og þau Tristan og Íris Sól kom-
ast að því að vegur ástarinnar er ekki alltaf renni-
sléttur. Þegar ýmislegt bendir til að unglingarnir
muni þurfa að skilja grípa þau til sinna ráða, en ég
ætla ekki að láta uppi hvað þau gera. Lesendur
komast að því við lestur sögunnar.“
Búsáhaldabylting í bakgrunni
Þetta er unglingasaga, fer ekki örugglega allt
vel að lokum?
„Mér finnst ekki hægt að skrifa barna- og ung-
lingabækur sem hafa beinlínis sorglegan endi.
Aftur á móti er ég lítið fyrir Hollywood-endi þar
sem allt fellur í ljúfa löð. Það má segja að í sögulok
séu ýmsar leiðir opnar eins og oftast er í lífinu
sjálfu og lesandinn getur reynt að ráða í hvað
muni gerast.“
Það er minnst á búsáhaldabyltinguna í bókinni.
Ertu að koma einhvers konar pólitískum skilaboð
að?
„Búsáhaldabyltingin er ekki aðalatriði í þessari
sögu nema að því marki að þeir atburðir sem settu
þjóðfélagið á annan endann valda erfiðleikum sem
persónurnar þurfa að takast á við. Andrúmsloftið
sem þá ríkti, sá hjartsláttur sem heyrðist í áslætt-
inum á potta og pönnur, er eins konar bakgrunn-
stónlist, en hjartsláttur elskendanna ungu skiptir
mestu máli.“
Með annan fótinn í fortíðinni
Ætlarðu að skrifa framhaldsbók um Tristan og
Íris Sól?
„Ég er ekki mikið fyrir að skrifa framhald.
Bókaútgefendur eru mjög gefnir fyrir framhalds-
bækur en ég hef leyft bókunum mínum að standa
einum og sér. Eftir útkomu bókar minnar 40 vikur
fékk ég yndislegt bréf frá ungri stúlku sem sagði:
„Ég verð að fá að vita hvernig gengur með hana
Sólrúnu litlu.“ Fyrir henni voru persónurnar
orðnar raunverulegar, búnar að öðlast líf utan
bókarinnar. Ég skrifaði henni og sagði að hún yrði
sjálf að ráða því hvernig þeim gengi.“
Ragnheiður hefur oft í verkum sínum sótt í
gamlan og þjóðlegan arf, endursagt og mynd-
skreytt íslensk ævintýri og bækur hennar með
þekktum barnasöngvum hafa notið mikilla vin-
sælda. Af hverju heillast hún svo af hinum gamla
menningararfi? „Ætli það þurfi ekki góðan bók-
menntafræðing til að greina af hverju ég er alltaf
með annan fótinn í fortíðinni? Ég ólst upp við æv-
intýri og fékk þau í æð á fyrstu árunum því amma
mín sagði mér þau. Ævintýri eru fagrar perlur
sem hafa slípast til á ákaflega löngum tíma og eru
óþrjótandi brunnur visku um mannlegt eðli. Ég
hef sótt í þennan arf okkar Íslendinga á ýmsa
vegu, bæði endursagt ævintýri og sótt í ljóðaarf-
inn. Mér finnst að það þurfi að gera þennan fjár-
sjóð aðgengilegan fyrir nútímabörn og svo getur
hann líka tengst nútímanum og orðið uppspretta
að einhverju nýju. Það er þetta hvort tveggja sem
ég er að reyna að gera.“
Hjartsláttur ungra elskenda
 Ragnheiður Gestsdóttir sendir frá sér unglingabókina Hjartslátt  Tenging við
riddarasöguna frægu um Tristram og Ísold  Heillast af gömlum menningararfi
Morgunblaðið/Kristinn
Ragnheiður Gestsdóttir Miðborg Reykjavíkur er hluti af sögusviði bókar hennar.
Meðal ævisagna tónlist-armanna sem koma útum þessar mundir ersaga Þórunnar Jó-
hannsdóttur, undrabarns í píanó-
leik sem síðar giftist píanóleik-
aranum fræga, Vladimir
Ashkenazy, en þau hjónin flúðu frá
Sovétríkjunum á sjöunda áratugn-
um. Þórunn var ekki nema þriggja
ára þegar hún lék fyrst op-
inberlega á píanó. Faðir hennar
var mikill tónlistarmaður og líf
undrabarnsins einkenndist af
krefjandi
tónlistarnámi og
stífu tónleika-
haldi. Hæfi-
leikar Þórunnar
voru tekjulind
fjölskyldunnar
og bernska
hennar snerist
um að æfa og
spila. Tónlistar-
ástríðan leiddi Þórunni til Moskvu
í nám þar sem hún kynntist „Valdi-
mar Davíðssyni“ (111), rúss-
neskum píanósnillingi sem síðar
var oft kallaður tengdasonur Ís-
lands. Þá lagði Þórunn píanóleik á
hilluna, sneri sér alfarið að frama
manns síns og varð heimsfræg eig-
inkona.
Í bókinni er það rödd Elínar Al-
bertsdóttur skrásetjara sem
hljómar hæst en víða er haft orð-
rétt eftir Þórunni og fleirum. Erf-
iðum fjölskylduaðstæðum vegna
alkóhólisma föður hennar er lýst af
heiðarleika og skilningi. Frásögnin
er í réttri tímaröð og á vönduðu
máli, í bókinni eru birt brot úr
bréfum, fréttum, viðtölum og tón-
leikagagnrýni auk ljósmynda. Það
hefði verið gott að fá enn víðara
sjónarhorn, t.d. einhvers barnanna
fimm eða Ashkenazys sjálfs þar
sem hann er fyrirferðarmikill í
bókinni. Eftir að Þórunn giftist
snýst ævisagan um flótta þeirra
hjóna frá Sovétríkjunum sem voru
heimsfréttir, um fjölskylduhagi og
ferðalög og loks um glæsta frama-
braut Ashkenazys en þau hjónin
starfa náið saman að tónlistarferli
hans. Líf Þórunnar hefur vægast
sagt verið viðburðaríkt og hlutur
þeirra hjóna í íslensku menningar-
og tónlistarlífi er óneitanlega stór.
Þetta er skemmtileg ævisaga um
óvenjulegt lífshlaup sem er sam-
ofið brennandi tónlistarástríðu.
Þórunn þráði sem barn að eignast
sérherbergi (183) og það hvarflar
að manni hvort það hafi orðið hlut-
skipti hennar eins og svo margra
kvenna að fórna frama sínum fyrir
eiginmanninn. En Þórunn iðrast
einskis, kannski fékk hún bara nóg
af pressu og píanóleik sem barn.
Hún og maður hennar hafa átt gott
líf saman og Þórunn segir í bókar-
lok: „Músíkin er mitt líf og yndi og
ég gæti ekki lifað án hennar. Ég er
og hef alltaf verið fullkomlega sátt
við að vera í því hlutverki sem ég
er, að vera aðstoðarmaður hans í
einu og öllu“ (162).
Aðstoðar-
maður
hans í einu
og öllu
Ævisaga
Íslenska undrabarnið
bbbnn
Saga Þórunnar Ashkenazy.
Elín Albertsdóttir skrásetti.
STEINUNN
INGA ÓTTARSDÓTTIR
BÆKUR
Ragnheiður Gestsdóttir er fædd 1953. Árið
2000 hreppti hún Íslensku barnabókaverð-
launin fyrir skáldsöguna Leikur á borði.
Hún hlaut Barnabókaverðlaun fræðsluráðs
fyrir unglingasöguna 40 vikur árið 2001 og
sömu verðlaun þremur árum síðar fyrir
sögu sína Sverðberann. Ragnheiður hlaut
síðan Norrænu barnabókaverðlaunin árið
2004 fyrir Sverðberann.
Verðlaunahöfundur