Skólablaðið - 01.02.1956, Blaðsíða 16

95 -
reyndar ekki búnir að velja þaer allar.
Við bjuggumst ekki við yður svona
snemma.
- Hver hirðir nu um mat gamals manns
á gömlum bokum? spyr öldungurinn.
Þa verður formaðurinn undrandi :
- Eruð þér ekki fornboksali?
Öldungurinn setur upp hattinn og svarar:
- Aldrei grunaði mig, að hin ævagamla
menningarþjóð, sem ég unni svo heitt,
ætti eftir að kalla mig fornboksala. Ég
heiti Willard Fiske.
Síðan gufaði hann upp, en formaðurinn
og nefndarmennirnir stéðu hreyfingarlaus -
ir og göptu út í loftið.
G.
CQGITO - ERGO SUM, frh.af bls. 93.
stundir. Því fer þ6 fjarri, að ég sé sama
sinnis og Jon Hannibalsson, að sósíalismi
sé einhvers konar patentlausn á öllu böli
mannkyns. Stjórnmálastefna eða trúarkenn-
ing getur aldrei skapað sæluríki á jörðu,
hvort sem hún nefnist sósíalismi, kristin-
dómur eða eitthvað enn annað. Að halda
slíku fram ber vott um furðulegt skilnings-
leysi á mannlegu eðli, svo og gjörvallri
sögu mannsins á jörðunni. - Og meðan kúg-
un og ófrelsi fylgja alls staðar í kjölfar
kommúnisma, virðist hann stefna ólíkleg-
astur til að stuðla að nokkrum raunveruleg-
um framförum.
Þegar jón víkur máli sínu að listum
vandast enn málið fyrir honum. Frómt frá
sagt virðist mér sem við tölum þar hvor á
sinni bylgjulengd og skiljum vart mál hvor
annars, a. m. k. misskilur hann mig ræki-
lega, þar sem ég ræði um listir í marg-
nefndri jólahugleiðingu. Auk þess villir
kommúnisminn um fyrir honum þar eins og
víðar.
Þegar ég ræði um þá listamenn, er bezt
túlka líf aldar vorrar, á ég við hina mestu
listamenn allra þjóða - Halldór Kiljan Lax-
ness og aðra slíka, hvaða skoðun sem þeir
hafa á stjórnmálum - en ekki fáein minni
háttar skáldmenni uppi á íslandi. Þegar
Jón hefur skilið þetta, skal ég ræða við
hann um nútímalist, en ekki fyrr.
Á öðrum stað í sama kapítula segir
jón: "Blómaskeið listarinnar hefst því
ekki fyrr en hún er orðin sameign fólks-
ins í hinu stéttlausa samfélagi sósíalis-
mans. " - NÚ skyldi maður ætla samkvæmt
þessari kenningu jóns, að listir stæðu í
ærnum blóma í Sovétríkjunum, þar sem
"hið stéttlausa samfélag" hefur staðið
með makt og miklu veldi í tæpa fjóra ára-
tugi. Ekki er ófróðlegt að kynna sér það
nokkru nánar.
Ráðandi stefna í sovétbókmenntum er
sósíalrealisminn svonefndi. Kommúnistar
víða um lönd hafa þessa stefnu mjög í
hámælum, og RÚssar sjálfir segja bók-
menntir sínar hinar mestu í heimi. Samt
er þar skemmst frá að segja, að fátækari,
blóðlausari og gagnómerkari bókmenntum
hef ég aldregi kynnzt. Varla sézt neitt, er
rís yfir gráa flatneskjuna, - sjáist eitthvað
slíkt yfirhöfuð, er það frá árunum 1920-
30, en þá voru sovézkir listamenn ekki
útaf eins þrælkúgaðir og nú er. Sömu
sögu er að segja af málaralist, o^ tónfróð-
ir menn herma mér, að sovézk tonlist sé
ámóta fátækleg.
Hver sem um hirðir og læs er t. d. á
ensku eða þýzku, getur kynnt sér þetta af
eigin raun, því að völ er hér á nógum
kosti sóvétbókmennta og bóka um listir í
Sovétríkjunum.
Túlkandi list stendur á háu stigi í
Sovétríkjunum. En skapandi list er þar í
hinni mestu niðurlægingu, og slíkt er eng-
in furða. List nær aldrei lífi og þroska án
frelsis ; í ófrelsi og áþján veslast hún
upp og deyr. í Sovétríkjunum eru lista-
menn múlbundnir og lagðir undir klafa
hins almáttuga ríkisvalds. Ergo: þar
þrífst aldrei háleit list.
Þessi niðurlæging sovézkra lista er
dálítið dæmi um þá paradís, sem komm-
únisminn býður okkur.
Cogito ergo sum, sagði einhver maður
einhvern tíma. Ég hugsa, þess vegna er
ég til.
Þetta einkenni homo sapiens - að hann
hugsar - er að vísu dálítið misjafnlega
áberandi; sumum virðist kærast að
hugsa sem fæst. En aðalsmerki hvers
Frh. á bls. 97.