Skólablaðið - 01.03.1958, Page 9

- 129 -
þótt beztar með íslendingum : drenglyndi,
manndóm og helztu undir stöðuatriði í
siðfræði - áður en tekið er til við latín-
una. Tstuttumáli; að sérhver skóli
leggi á það megináherzlu með hnitmiðuðu
uppeldisstarfi að laða fram al.lt hið bezta
í fari sérhvers nemanda, örva hann og
hvetja til dáða, vekja honum tru hins nýja
tíma á fagurt mannlíf ; gera hann að
manni, sem er hæfur til að lifa lífinuo
Eða eigum við að urskurða þetta allt
saman draumóra og kommúnisma. Sætta
okkur við, að skóli sé su tegund fabrikku,
sem framleiði árlega tiltekna summu van-
þroska, makráðra embættismanna og
peningafursta, sem vita ekki hvað er
manngildi og eiga aðeins eina hugsjón; að
skara eld að sinni kökuo
Þær skyldur, sem menntaskóla ber að
rækja við nemendur sína, eru að mínum
dómi tvíþættar : Það fyrst, að veita okk-
ur almenna hagnýta menntun, sem geri
okkur hlutgeng við helzt hvaða háskóla
sem er og í annan stað að birgja okkur að
því veganesti, sem endist til að sérhver
okkar standi sig eins og
maður í því sem heitirlífs-
barátta. Þetta heitir, að
skólinn gefi okkur sína lex-
íu í andlegum, siðferðileg-
um og félagslegum þroska.
Hvað hið fyrra snertir má
að sumu leyti sæmilega við una, en að
öðru leyti stórilla. Þrátt fyrir það, að
menn séu almennt þolanlega að sér, að
því leyti sem þeim ber að vera það, er
Amma
raular við
drenginn
sinn.
lærdómurinn að miklum hluta ófrjótt
stagl, sem fyrnist og gleymist, en ekki
lifandi sannindi, sem bera arð í hugum
manna. Þetta þarf ekki að koma neinum
spánskt fyrir sjónir, þegar su staðreynd
blasir við, að kennsluhættir skólans eru
mikils til hinir sömu 1958 og þeir voru
um síðustu aldamót. Ekkert hefur verið
fært til samræmis við kröfur breyttra
tíma„ Engu nýju lífslofti veitt inn. Menn
eru stundum að gæla við þá hugmynd, að
hér sé allt svo arfheilagt í elli sinni, að
goðgá sé að fylgjast með tímanum.
Þetta er argasta villutrú. Víst má halda
í gamla siðu og þjóðlega, en það haggar
ekki þeirri staðreynd, að Tslendingar
hafa. ekki efni á að ala æskulýð sinn upp á
fornminjasöfnum.
Hvað hið síðara snertir, uppeldið og
sálctrþroskann, víkur skólinn þeim beizka
kaleik frá sér, enda svo komið, að því
leyti sem íslenzkir unglingar á þroska-
skeiði ganga ekki sjálfala, að uppeldið er
á hendi þvílíkra trosbera sem kráreig-
enda, klám- og glæparitaútgefenda og
allra handa sjoppulýðs.
Amma gamla, sem til skamms tíma
hefur raulað þúsund ára sögu þjóðarinnar
í vísum og þulum yfir glóhærðu barna-
barni í kvöldrökkrinu, hefur nú yfirleitt
safnast til feðra sinna. Meðan skólinn
kynokar sér við að ganga íslenzkri æsku í
ömmu stað, með því að sinna uppeldis-
starfi sínu, verður hann aðeins veill og
hálfur. Og meðan skyldi engan undra,
þótt unglingar, sem sviknir hafa verið
um sitt uppeldi, vilji fremur hlusta á
amríska graðhestastöð en lesa Jónas.
Nýtt
Móselögmál.
Hér þarf hvorki meira né minna en nýtt
korintubréf, nýtt móselögmál. Kennslu-
hættir verða að taka stakkaskiptum. Það
þarf að ganga af deyfðinni,
tregðunni og námsleiðanum
dauðum, þessum leiðu
skuggum vitlausra kennslu-
hátta, með því að blása
lífsanda í kennsluna og námið. Og það er
vissulega fær leið, ef vilji er fyrir hendi.
Ég vil aðeins benda á nokkur dæmi.
Islenzkukennslu í skólum er um margt
áfátt, þar sem hún er þurr, tyrfin og frá-
hrindandi í stað þess að vera það nektar,
er nemendur næri anda sinn á eilíflega.
Kommusetning er ágæt íþrótt og holl að
iðka, en þó er það yfirtaks ofrausn, ef
hún skal vera ær og kýr nemenda svo
vetrum skipti, enda persónuleg reynsla
mín, að hana megi læra skammlaust á
tæpum stundarfjórðungi.
Þá sé fjarri mér, að
varpa nokkurri rýrð á setn-
ingarfræði, forngermönsku
eða saxnesku né saman-
burðar- og upprunamálvís -
indi í neinni mynd. En allt er bezt í hófi
og það þykir mér fulllangt gengið þegar
þessi tröllauknu fræði skyggja gersam-
lega á þá undursamlegu staðreynd, að
bókmenntir voru upphaflega skrifaðar til
að njóta þeirra, en ekki sem hráefni í
úrvinnslukvörn þessara skelfilegu vísinda.
Halda menn virkilega, að þetta sé leiðin
til að kenna íslenzku ? Hvernig væri að
skera staglið niður um helming eða svo
og nota heldur tímann til að glæða mönn-
um ást á fögru máli og kenna þeim að
Eins og
þýzkir
s veitamenn.