Skólablaðið - 01.03.1982, Blaðsíða 18

hugsað sér anarkista, sem ekki er einstak-
lingshyggjumaður.
Max Stirner reisti aftur við einstaklingur-
inn, þegar hinn heimspekilegi leikvöllur
laut yfirráðum Hegelsinnaðra and-einstakl-
lingshyggjumanna. 1 langan tíma var Stirner
einangraður í anarkískum breytingum, sér-
vitringur, sem aðeins lítill hópur ein-
s'taklingshyggj umanna fylgdi. Hann skrifaði
í líflegum stxl, fullum af spakmælum eins og:
„Leitið ekki í sjálfsafneitun að frelsi, sem
afneitar sjálfum ykkur... Það er enginn
dómari annar en ég sjálfur, sem getur ákveð-
ið, hvort ég hef rétt eða rangt fyrir mér...
Þú hefur rétt til að vera hvað sem þú hefur
styrk til að vera... Hvað sem þér hlotnast,
hlotnast þér sem einstaklingi". Stirner
segir, að til þess að frelsa sjálfan sig
verði einstaklingurinn að byrja á því að
einbeita sér að hinum andlega farangri, sem
foreldrar hans og kennarar hafa lagt á hann.
Stirner var mjög argur út í kynferðislega
siðgæðið. Siðferðislegu hleypidómarnir, sem
kirkjan innrætir , hefur mjög sterkt tak á
alþýðu manna. Fólkið hvetur lögregluna af
miklum ofsa gegn öllu því, sem bví finnst
ósiðlegt eða..jafnvel óviðeigandi, og þessi
almenna ástríða fyrir siðgæði varðveitir
lögregluna sem stofnun af meiri röggsemi en
stjórnvöld gætu nokkurn tíma gert. Stirner
heldur áfram: „Frá barnæsku er okkur eytt
með siðferðishleypidómum. Siðgæði er orðið
að innvortis afli, sem þú getur ekki losnað
við. Alræði þess er miklu meira en áður,
vegna þess að nú styrkir það þig innan
þinnar eigin samvisku. Æskan er send í hjörð-
um í skólann til þess að læra gömlu orða-
tiltækin, og þegar hún kann orðagjálfrið
utan að, er hún sögð vera orðin fullorðinV.
Stirner lýsti yfir, að hann væri myndbrjóturinn.
„Guð, samviska, skyldur og lög eru allt
mistök, sem troðið hefur verið í hjörtu
okkar og huga." Hjá Stirner er „egóið" ofar
öllu. Ég mun stjórna sjálfum mér án utan-
aðkomandi hjálpar. I baráttu sinni fyrir
sjálfstjórn þessari stendur Stirner frammi
fyrir sama óvini og anarkistinn í baráttunni
fyrir frelsinu, þ.e. Ríkinu. Ríkið, hvort
sem það er einræðislegt eða lýðræðislegt,
er neitun á einstaklingsviljanum. Það er
reist á dýrkun heildarinnar og enn fremur í
staðfestun, þ.e. stöðnun í athöfn og skoðun,
sem sá, er óskar að beita sjálfum sér sjálf-
stjórn getur ekki þolað. Því er barátta egó-
istans og ríkisins óhjákvæmileg. Yfirtaka
hvers,manns á kröftum sínum, sem sjálfstjórn-
in gefur til kynna, þýðir samt sem áður að
inati Stirners ekki yfirráð allsherjarágirnd-
ar eða stöðug slátrun né þýðir það stjórnun
eigin kratts yfir öðrum. Hver maður verndar
sjálfsstjórn sína með krafti sínum, en
þegar hann hefur gert sér ljósan hinn sanna
egóisma, þarf hann ekki að íþyngja sjálfum
sér með fleiri eignum en hann hefur þörf
fyrir sjálfur, og hann lítur á það að ráða
yfir öðrum yrði til þess að eyðileggja eigið
sjálfstæði.
Egóisminn afneitar ekki félagi einstak-
linga. Jafnvel getur hann vel fóstrað ósvik-
ið og sjálfvakið félag, því að einstaklingur-
inn er einstakur, ekki sem félagi í flokki.
Hann gengur í félagið af fúsum og frjálsum
vilja, og hann gengur úr því á sama hátt.
Þá komum við að hinni meginstefnunni
innan anarkismans, því, sem ég kýs að kalla
sambandsstefnu, í anarkískum skilningi, þ.e.
kollektív-anarkismi eða anarkó-kommúnisti.
Komum við þá að þvx hugtaki, sem nefnt
er kommúna í heimildum mínum. Proudhon
skilgreindi hina sjálfstýrðu kommúnu af
nokkurri nákvæmni. Skilgreining hans er
þannig: „Hún (kommúnan) er nauðsynlega
sjálfstæð vera, og sem slík hefur hún rétt
til að ráða og stjórna sér sjálf, leggja á
skatta, ráðstafa eignum sínum og tekjum,
setja á stofn skóla fyrir æsku sína og skipa
kennara o.s.frv. Þetta er það, sem kommúnan
er... Hún afneitar allri takmörkun, tak-
markar sig sjálf, öll utanaðkomandi þvingun
er óvinur og ógnun við tilveru hennar".
Sýnt hef ur verið fram á, að Proudhon
taldi sjálfsstjórn ósamrýmanlega við hvers
kyns stjórnarfyrirkomulag ríkisvaldsins, á
sama hátt getur kommúnan ekki átt neitt
saman að sælda við yfirvöld, sem eru mið-
stýrð að ofan.
Bakunin útskýrði, að því er talið er,
framtíðarskipulagningu kommúnunnar betur en
Proudhon Verkalýðsfélögunum átti að vera
frjálst að sameinast innbyrðis innan
kommúnunnar, og hvað varðar kommúnurnar, þá
Anarkisti í nútímaþjóðfélagi.
18