Skólablaðið - 01.03.1982, Blaðsíða 48

Marshall-áætluninni varð eitthvað ágengt,
en gat engan veginn leyst þennan vanda, og
fannst mönnum, að til þyrfti að koma
stórvægileg endurlifgun samanburðar á
alþjóðavettvangi. Var eðlilegt, að það
væri gert.
Skjal, sem nefnt var NSC-68 og var
lengi haldið leyndu, en loks gefið út
1975, var snemma megináætlanaskjal
kaldastriðsins, likt og menn, sem þekktu
til, höfðu sagt og nú er unnt aó staó-
festa. Það var ekki svar við Kóreu-
striðinu. Paul Nitze samdi þaó i april
1950 fyrir það strið. Umfjöllunin i
skjalinu er hálf-móðursýkisleg. Megin-
inntak þess er þaó, að kalda striðið sé
raunverulegt strió.
Til stuðnings striðinu var nauósyn-
legt, að til kæmi einhvers konar þjóó-
ernisleg hervæðing innan Xands og geysi-
hækkun á útgjöldum til hermála, sem skv.
NSC-68 voru áætluð 50 milljarðar dollara,
en voru i raun um það bil 13 milljarðar
dollarar. Þetta hefói leitt til fjór-
földunar hernaðarútgjalda. Örslitaatriðið
i NSC-68 var Rollback-áætlunin. Tilraunin
til að samlaga Sovétrikin að stóra
svæðinu var greinilega runnin út i sand-
inn.
Nokkrum mánuóum siðar kom Kóreu-
styrjöldin i fylgd meó sömu móðursýkinni,
að Sovétrikin væru um það bil að ná
heimsyfirráðum - sem menn höfðu orðið
vitni að 1947, og hún hafði sömu afleið-
ingar.
I lok Eisenhower-timabilsins var sama
tilraun gerð. Það kom i ljós eftir kosn-
ingarnarl960, að eldflaugabilið, sem
Kennedy hafði hvað mest hamrað á i
kosningabaráttunni og hjálpaði honum
til að verða forseti, var blekking, en
þeirri vitneskju var haldið leyndri.
Siðan kom McNamaras á geysistækkun á
hernaðargeiranum, sem hleypti af stað
hinum mikla spretti i vígbúnaðarkapp-
hlaupinu (sem stendur enn yfir) og
vexti i andbyltingaráformum.
Árið 1960 hrikti allverulega i stoðum
stórasvæóisáætlunarinnar, að þvi er
varóaði mörg atriði. Kostnaóur við
Vietnamstriðið var mjög mikill og vegna
aóstæðna innan lands gat Lyndon Johnson
ekki lýst yfir raunverulegri hervæðingu.
Striðsreksturinn olli tekjuhalla á
fjárlögum - þáttur, sem leiddi til hnign-
unar Bandarikjanna gagnvart raunverulegum
óvinum þeirra, Evrópu og Japan. (Sovét-
rikin eru gagnleg sem afsökun fyrir her-
48
væðingu, en þau eru ekki efnagagslegur
keppinautur, þar sem efnahagskerfi þeirra
er að kalla óstarfhæft.)
Seint á 7. áratugnum var ástandið
orðið æði-alvarlegt, og var forystu-
hlutverki Bandarikjanna ógnaó. Augljóst
var, að eitthvaó þurfti að gera. 1
fyrsta lagi féllust Bandarikjamenn nú
á það, sem hafði alltaf verið Rússum
nauósynleg stefna, þ.e. detente sem al-
þjóólegt kerfi um sameiginlega stjórn
með Rússa sem annan aðila. 1 öóru lagi
kollvarpaði Nixon þvi alþjóðlega hag-
kerfi, sem stórasvæóiáætlunin hafði
stutt að snemma á 5. áratugnum, með
tollverndar- og andkaupauðgistefnu,
innflutningshöftum og óvissu um stöðugt
gengi dollarans.
Þetta leiddi af sér almenna gremju i
Bandaríkjunum. Þeir.aðilar í bandariskum
kapitalisma, sem áttu hagsmuna að gæta
i alþjóðaverslun og fjárfestingu, þóttust
illa sviknir. Greinar birtust i virtum
dagblöðum, þar sem Nixon var i raun kall-
aóur glæpahundur. Þetta var þó nokkur
skellur fyrir það kerfi, sem hafði endur-
reist alþjóðakapítalisma og leitt til
gifulegrar útbreiðslu alþjóðaauðhringa.
Var þessu nú öllu ógnaó af andkaupauðgis-
áformum Nixons. Gera má ráð fyrir þvi,
að einhvern tima komi i ljós, að það
voru þessir aðilar, sem ráógeróu fyrstu
árásina á Nixon, er sióar varð að Water-
gatehneykslinu.
Tilraunir Nixons urðu ekki langlifar;
var þeim fljótlega ýtt til hliðar fyrir
nýrri stefnu „trilateralisma" (þrihliða-
stefnu). Hina nýju kenningu setti Kissing-
er mjög svo nákvæmlega fram i ræóu, sem
hann hélt 1973. Sagói hann, að önnur
stórveldi, er ættu hagsmuna að gæta á
ýmsum sviúum, ættu að gæta þeirra innan
einhvers konar alþjóóaskipulags sem
Bandarikin myndu stjórna. -En þá hafði
dregió stórlega úr forystu Bandaríkj anna