Skólablaðið - 01.03.1982, Blaðsíða 58

þar sem háir skattar tíftkast, þannig aö það
rétt skrimta. Svo græöa þau systur-
fyrirtæki, sem eru í löndum meö Xága skatta,
enda voru það þau, sem sem seldu hrá-
efni viö okurverði þeim fyrirtækjum ,"
sem rétt skrimtu og greiða því engan
skatt. Þetta fyrirkomulag er auðvitað
stórhættulegt samkeppninni, þar sem aðeins
stærstu fyrirtækin lifa samkeppnina af.
f velferðarríkjunum hefur reynst mikil
tilhneiging til ríkisrekturs fyrirtækja,
svo sem sjúkrahúsa og fleiri stofnana.
Þar er nú, eins og fróður maður sagði
eitt sinn, að hafa tvær söngkonur í
söngkeppni, hlusta á aðra þeirra og
dæma hinni sigurinn. Það vill oft vera
svo, að menn vita, að einkarekstur fyrir-
tækja fullnægir ekki öllum skilyrðum,
og þess vegna dæma þeir ríkisrekstrinum
sigurinn. Augljóst dæmi um þetta er
rekstur sjúkrahúsa. Þrátt fyrir það að
þau verði sífellt þyngri byrði á ríkunum,
halda menn enn í þá kreddu að nauðsynlegt
sé að ríkisreka þau. f Bandaríkjunum hefur
þessi kostur ekki verið hafður á. Þar
sjá tryggingafélög oftast um að greiða
sjúkrahússkostnað, og sjúkrahúsin eru
einkarekin. Rökin fyrir þessu kerfi eru
ótvfræð. í Bandaríkjunum jókst kostnaður
við heilbrigðisþjónustuna (ríkisrekna)
úr 1% af þjóðartekjum í 4,5% á árunum
1960-1977 , og er þá ekki innifalinn
kostnaður gersins og kostnaður vegna
stríðsskaða. Útgjöld ríkisins til heil-
brigðismála jukust úr 25% 1960 í 42%
1977 af heildarúthjöldum ríkisins. Samfara
þessari útgjaldaaukningu hafa umsvif
óháðu tryggingafélaganna aukist mjög.
Heilbrigðisþjónusta ríkisins hefur einnig
aukist, en ekki að sama skapi.
í Bretlandi hefur ríkisrekið heil-
brigðiskerfi verið starfrækt í rúmlega
þrjá áratugi, og árangurinn er ömurlegur.
Skv. skýrslu breska sérfræðingsins
dr. Max Gammons, sem út kom 1976,
fjölgaði starfsfóki spítalanna um 28% þar
af umsjónar- og skrifstofufólki um 51%,
1965-1973.Á meðan fækkaði rúmum um 11%,
en á biðlista fyrir sjúkrapláss voru
600.ooo oanns.
Hér á íslandi er kostnaður við
spitalakerfið um 10.000 kr. á ári
á mann, og er þá ekki með talinn
kostnaður elli- og dvalarheimila.
Það gefur hugmynd um heildar-
útgjöld heilbrigöiskerfisins i
Bandaríkjunum, bæði rikisútgjöld og
einkaútgjöld, að þau eru aðeins 3/4
af eyslu i bila, sem er, öllu mun
minni i Bandarikjunum en hér á landi.
Ef mióað er við 1 bil á fjölskyldu
hér á landi og verðlagi i Bandarikunum,
þar sem álögur eru ekkert i líkingu
vió tollálögur hér, sést, aó heildar-
kostnaður við heilbrigðiskerfió i
Bandarikunum er ekkert í námunda við
þann kostnað hér.
Ein helsta röksemd jafnaðarmanna
gegn einkareknum tryggingarfélögum
er sú, aó ekki muni allir hafa efni
á að greiða tryggingakostnaðinn, og
benda gjarnan á Bandaríkin sem dæmi.
Flestar fjölskyldur i Bandarikjunum
hafa efni á að veri i einkareknum
tryggingafélöum. Um það bil 90% allra
sjúkrahússreikninga eru greiddir um
tryggingafélög. Nokkur alvarleg til-
felli fara fram úr þeirri upphæð, sem
tryggingin nær yfir, en það réttlætir
engan veginn það, að öllu kerfinu sé
breytt.
Jafnaðarmenn hafa jafnan haldið
þvi fram, að nauðsynlegt sé fyrir
rikið að hafa eftirlit með einokunar-
fyrirtækum, sem óhjákvæmilega myndist
i óheftu markaðskerfi. Þeir segja að
upp komi stórfyrirtæki, sem einoki
markaðinn vegna þess, hve öflug þau
eru og hve mikla möguleika þau hafa
til að undirbjóóa markaðinn. Þessi
skoðun er eitt dæmi þess, hvernig
58