SunnudagsMogginn - 09.01.2011, Blaðsíða 18

18 9. janúar 2011
Í lítilli hliðargötu rétt hjá Eschen-heimer Tor, í miðbæ Frankfurt-borgar, leynist í kjallara virðulegsíbúðarhúss veitingastaðurinn Scar-
let Pimpernel, sem í meira en fjörutíu ár
hefur verið eitt best varðveitta leynd-
armál matargerðarlistar á þessum slóð-
um – enda þótt borðhald taki iðulega
meira en fimm klukkutíma, kokkurinn
hafi ekki lært að elda og staðurinn hafi
aldrei prentað matseðil. Áður en kjall-
arinn var gerður upp fyrir nokkrum ár-
um, í kjölfar bruna, stóð stórgerð eldavél
á miðju gólfinu og þar var brasað sam-
kvæmt pólsk-rússneskri matreiðsluhefð;
gjarnan boðið upp á rauðlaukssúpu á
milli þungra, stórra rétta, og mátti
ósjaldan sjá villisvínalæri og hjartarhrygg
á skurðarborðinu sem gestirnir röðuðu
sér stillilega upp við líkt og í mötuneyti –
enda urðu þeir að lúta forsjá húsráðanda
um mat og drykk, og voru þá hvergi
sparaðir vodkasnafsar til að rúnna af
dýrafituna. En þetta létu menn sér vel
líka, hvort sem þeir hétu Cat Stevens eða
Michael Jackson, Mick Jagger eða Ray
Charles; á áttunda áratugnum fóru
margir helstu tónlistarmenn heims niður
þröngar baktröpp-
urnar til að taka þátt í
þessum matarorgíum
sem stundum stóðu
fram á rauðan morg-
un. Og vissulega var
maturinn góður og
andrúmsloftið
heillandi – en þó var
það húsráðandinn
sem réð úrslitum.
Lágvaxin og snaggaraleg
Það hefur verið haustið 1986, í annarri
ferð minni á bókasýninguna í Frankfurt,
sem ég sá hana fyrst. Hún var lágvaxin og
snaggaraleg, klædd í víðar glitflíkur, með
vefjarhött sem rammaði inn sérkennilega
heillandi andlitið. Ég man hvað mér
þóttu hendur hennar langar þegar hún
snaraði stórum fötum með spiki og rúg-
brauði á borðið, og fann um leið að það
þýddi ekki að vera með neitt múður þeg-
ar hún tilkynnti gestum, sem hún kallaði
undantekningalaust börn, að hér yrði
snætt það sem hún bæri fram. Hún gat
skotið nýjum gesti skelk í bringu en um
leið verkaði hún á mann eins og dulbúinn
sendimaður úr öðrum heimi, líkt og hetj-
an í sögunni um Rauðu akurliljuna sem
staðurinn er nefndur eftir. Mig langaði
strax að kynnast leyndarmálum hennar
betur.
Eftir árlegar heimsóknir fram eftir ní-
unda áratugnum fann ég að henni var
hlýtt til mín, þótt hún talaði jafnan til
mín með nokkrum þjósti, og sú tilfinning
styrktist enn frekar þegar hún bauðst til
að ganga mér í ömmu stað, eftir að hafa
fullvissað sig um að ömmur mínar væru
báðar látnar. Þannig atvikaðist það að ég
eignaðist í Þýskalandi pólska ömmu sem
var ekkert skyld mér og hafði reyndar
aldrei búið þar sem nú heitir Pólland.
Með okkur þróaðist samband sem ég
freistast til að kalla vináttu, og einstaka
sinnum blikkar hún mig ennþá og segir
að ég hefði þurft að vara mig ef hún væri
bara þrjátíu árum yngri, og kýs að
gleyma því að þá stæði hún samt á sjö-
tugu því í lok janúar verður Marianne
Kowalew, sem allir kalla Mamúsku, níu-
tíuogátta ára.
Svo var það fyrir nokkrum árum, þeg-
ar ég hafði vent kvæði mínu í kross og
fékkst að mestu við bókaskrif, að það
hvarflaði að mér að skrifa bók um þessa
konu. Ég hafði frétt að hún væri fædd þar
sem nú er Litháen og hefði hrakist til
Frankfurt í stríðinu, mikið meira vissi ég
ekki um hennar bakgrunn. En ég var bú-
inn að skrifa nokkrar bækur um látna
herramenn sem voru rithöfundar og
hugsaði með mér að það væri gaman að
rekja núna ævi konu sem þar að auki væri
enn á lífi – og baksviðið væri hið sama,
20. öldin, öld öfganna með sínum ótæm-
andi sagnabrunni. Höfundarnir sem ég
Hvað býr í
einni mynd
Svolítið um ungfrú Sovétríkin, matselju úr
horfnum heimi og vanda ævisagnaritarans.
Halldór Guðmundsson
Mamúska eldar enn, næstum hundrað ára og hálfblind.
Halldór
Guðmundsson
Ljósmynd/Gaby Sponholz