SunnudagsMogginn - 09.01.2011, Blaðsíða 45

9. janúar 2011 45
Lesbók
Í október 1933 kom útfimmta bók GuðmundarGíslasonar Hagalín, Krist-rún í Hamravík. Sögukorn
um þá gömlu góðu konu. Bókin
sú er merkileg í höfundarsögu
Hagalíns, eiginlega vendipunktur
því hann tók meðvitað skref frá
því að skrifa bækur á bóklegri ís-
lensku og í þá átt að skrifa á tal-
máli, eins og hann lýsti því: „að
ganga lengra í því að nota daglegt
mál í samtölum og ýmis alþjóðleg
orð og orðatiltæki heldur en mér
eldri íslenzkir rithöfundar, en
fylgja aftur á móti hinni almennu
málhreinsunarstefnu í öllu, sem
ekki væri talað fyrir munn sögu-
persónanna.“
Lesendur kunnu vel að meta
hressilegt málfarið hjá Kristrúnu
gömlu í Hamravík, bókin seldist
mjög vel og gerði Guðmund
Hagalín að einum þekktasta og
vinsælasta rithöfundi þjóð-
arinnar.
Því er þetta rifjað upp hér að
skáldsaga Bergsveins Birgissonar,
Svar við bréfi Helgu, minnti mig
nokkuð á söguna um Kristrúnu í
því hvernig Bergsveinn beitir
óvenjulegu málfari höfundar
bréfsins, Bjarna Gíslasonar á
Kolkustöðum, en best að taka það
fram strax að bækurnar eiga fátt
sameiginlegt annað, nema
kannski vinsældirnar – báðar
bækurnar náðu mikilli almanna-
hylli og seldust afskaplega vel.
Um málfarið á Kristrúnu í
Hamravík spunnust nokkrar um-
Bjarni frá
Hamravík
’
Það orkar
vissulega alltaf
tvímælis þegar
menn taka að deila
um það hvort þessi
eða hin skáldsagan sé
nógu sannferðug.
Orðanna
hljóðan
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
ræður og þá aðallega fyrir það hve
tungutak hennar var óvenjulegt
og margir urðu til að draga í efa að
nokkur hefði slíkan talanda.
Það orkar vissulega alltaf tví-
mælis þegar menn taka að deila
um það hvort þessi eða hin skáld-
sagan sé nógu sannfærandi, en
víst má taka undir það að málfar
Kristrúnar er ólíkindalegt, eins
skemmtilegt og það annars er.
Það sama má segja um bréfið
hans Bjarna til Helgu – málfarið í
því bréfi finnst mér ekki alltaf
ganga upp, ekki alltaf vera í anda
bréfritara, eða í það minnsta þess
bréfritara sem ég sé fyrir mér við
lesturinn. Það ætti þó ekki að
vefjast fyrir nokkrum manni –
þetta er nú einu sinni skáldsaga
og bráðskemmtileg aflestrar.
Fyrir jól kom út á íslensku
Frumskógarbókin eftir Rudyard
Kipling, þar sem segir frá mann-
hvolpinum Mógla sem villist í
frumskóginum þar sem halta
Tígrisdýrið Shere Khan er stöð-
ugt á hælunum á honum en úlfar
skógarins taka hann að sér og ala
upp. Þegar Mógli nær unglings-
aldri þarf hann að kljást við
Shere Khan og þar sem hann
ræður ekki við dýrið beitir hann
útsjónarsemi til að murka úr því
lífið. Hann lokkar Shere Khan
inn í djúpt gil þar sem eru engar
undankomuleiðir og rekur síðan
æsta nautahjörð yfir skepnuna. Í
framhaldi af því nýtur Mógli
mun meiri virðingar í skóginum.
Sagan rifjaði upp fyrir mér
sögu úr safni búddískra texta er
segir frá Búdda áður en hann
uppljómaðist. Hann er á tígr-
isdýraveiðum með bræðrum
sínum þegar þeir koma að tígr-
ynju sem vel gæti verið Shere
Khan. Hún er særð, ófær um að
verja sig, veiða og næra af-
kvæmin. Bræður Búdda vilja
ólmir fella dýrið en hann finnur
til með því og ungunum sem
ekkert bíður nema hungurdauði
og platar bræðurna burt. Þegar
þeir eru farnir þá særir hann
sjálfan sig svo tígurinn geti
nærst á blóði hans. Tígurinn get-
ur nú hreyft sig, Búdda sker sig á
háls og fellur örendur við fætur
dýrsins svo það geti nærst. Við
Lesarinn Bjarni Bjarnason rithöfundur
Fílar og tígrísdýr
Samtímamynd af Rudyard Kipling eftir William Strang sem dregur dám af
hugmynd Kiplings um þá skyldu hvíta mansins að annast um hina litu.
það braggaðist tígrisdýrið og fór
á veiðar.
Í Frumskógarbók Kiplings
segir líka frá því þegar ungur
fílahirðir drýgir þá hetjudáð að
fara á fílsbaki inn í frumskóginn
á nótt fílanna og verður vitni að
dansi þeirra. Í framhaldi af því
nýtur hann aukinnar virðingar
meðal fílahirða. Í ritgerðasafni
George Orwell, Bókmenntir og
stjórnmál sem líka kom út fyrir
jólin, segir frá fíl sem dansaði
stríðsdans um þorpið og þurfti
Orwell að lokum, vegna þrýst-
ings frá fjöldanum sem elti hann
um göturnar, að fella hann til að
halda andlitinu sem fulltrúi ný-
lenduveldisins. Hann blygðaðist
sín og fann til með fílnum, sem
leiddi hugann að guðinum Ga-
nesha í búddísku textunum sem
var hálfur fíll og talinn verndari
rithöfunda ... síðan ég fór til
Indlands á síðasta ári hefur hug-
urinn oft leitað aftur inn í skóg-
ana þar í gegnum laufskrúðugar
bókmenntir.
Franski sjón-
varpsmað-
urinn og rit-
höfundurinn
Patrick Poivre
d’Arvor er
frægur fyrir
það í heima-
landi sínu að
hafa flutt frétt-
ir í sjónvarpi í
þrjátíu ár og alræmdur fyrir að
hafa falsað viðtal við Fidel
Castro fyrir þremur áratugum
(hann skeytti spurningum frá
sjálfum sér inn í upptöku af
blaðamannafundi).
Eftir rúma viku hugðist bóka-
forlagið Flammarion gefa út
ævisögu Ernest Hemingways
eftir Poivre d’Arvor og var víst
búið að prenta 20.000 eintök.
Ekki er þó ljóst hvort þeim ein-
tökum verður dreift í verslanir á
tilsettum tíma því tímaritið
L’Express heldur því fram á vef-
setri sínu að að minnsta kosti
þriðjungur bókarinnar sé stol-
inn upp úr annarri ævisögu
Hemingways eftir Peter Griffin
sem kom út 1985, en ekkert er
getið um þá bók í heimildaskrá.
Forlagið og höfundur neita öllu
saman, en L’Express stendur við
fréttina og hefur birt dæmi á
vefsetri sínu.
Stolinn
Hemingway
Patrick Poivre
d’Arvor.
LISTASAFN ÍSLANDS
Söfn • Setur • Sýningar
KARL KVARAN
17.11. 2010 - 13.2. 2011
SUNNUDAGSLEIÐSÖGN, 9. jan. kl. 14
í fylgd Sigríðar Melrósar Ólafsdóttur
ÁFANGAR, verk úr safneign
16.5. 2010 - 31.12. 2012
LAGERSALA í Safnbúð til 31. janúar
Listaverkabækur og veggspjöld á allt að 70% afslætti.
Fríkirkjuvegi 7, 101 Reykjavík, sími 515 9600
OPIÐ daglega kl. 11-17, lokað mánudaga
Allir velkomnir! www.listasafn.is
ÞJÓÐMENNINGARHÚSIÐ
Handritin – Saga þeirra og hlutverk um aldir.
ÍSLAND::KVIKMYNDIR 1904-2009.
Þróun kvikmyndagerðar á Íslandi.
Um 100 íslenskar kvikmyndir, sem hægt er að skoða í fullri lengd.
„Íslendingar“. Ljósmyndasýning Sigurgeirs Sigurjónssonar
og Unnar Jökulsdóttur. Þjóðarsálin fönguð í myndum og texta.
Í ljósi næsta dags.
Sýning um þýðingarstörf, skáldverk og baráttumál
Sigurðar A. Magnússonar, rithöfundar.
ÞJÓÐMENNINGARHÚSIÐ, Hverfisgötu 15, Reykjavík
Opið daglega kl. 11.00-17.00. www.thjodmenning.is
„SIGGA HEIMIS“
11.9.2010 - 30.1. 2011
Sýnishorn úr safneign
Opið alla daga nema mánudaga
kl. 12-17.
Verslunin Kraum í anddyri
og kaffiveitingar.
Garðatorgi 1, Garðabær
www.honnunarsafn.is
ÞJÓÐMINJASAFN ÍSLANDS
Fjölbreyttar sýningar
fyrir alla fjölskylduna
Þjóðminjasafn Íslands, Suðurgötu 41, s. 530 2200,
www.thjodminjasafn.is, thjodminjasafn@thjodminjasafn.is
Opið alla daga nema mánudaga 11-17
8. janúar – 6. febrúar 2011
Eiríkur Smith – Brot úr náttúrunni
1957–1963
Stefán Jónsson – Kjarvalar
Listamannsspjall 9. janúar kl. 15
– Stefán Jónsson
Opið 12-17, fimmtudaga 12-21,
lokað þriðjudaga
www.hafnarborg.is
sími 585 5790
Aðgangur ókeypis