Morgunblaðið - 06.05.2010, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2010
Golli
Grín Oddvitar framboða fyrir borgarstjórnarkosningarnar í Reykjavík í vor tókust á á opnum fundi í húsakynnum Háskólans í Reykjavík í gær. Í upphafi fundar lýsti oddviti Besta flokksins, Jón
Gnarr, því yfir að hann myndi draga framboðið til baka þar sem kosningabaráttan væri svo leiðinleg. Fljótlega bar hann þetta til baka og sagðist hafa verið að grínast.
FYRIRSÖGN á leiðara
Morgunblaðsins 1. maí er
„Sprengjur í héraðsdómi“. Vís-
að er í að einhver sprengdi kín-
verja í dómhúsinu. Meginefnið
er í stuttu máli að „ríkisvaldinu
er rétt og skylt að verja helstu
stofnanir samfélagsins gegn of-
beldismönnum“. Hárrétt. Það
hefði mátt hafa í huga áður en
ræningjar fóru höndum um
bankana, sem leiddi til hruns
þjóðfélagins.
Málið sem olli atburðinum er
með óheppilegum ólíkindum og
slær að mínum dómi flest met í
dómgreindarleysi og víð-
áttuvitleysu. Þar eru níu ung-
menni ákærð fyrir árás á Al-
þingi. Ákæran þýðir að verði
unga fólkið dæmt sekt er lágmarksrefsing
eins árs fangelsi og hámarksrefsing lífstíð-
arfangelsi. Árás á Alþingi er litin alvarlegri
augum en árás á friðhelgi einkalífs og
heimila eða misþyrming á lögreglumönnum
svo eitthvað sé nefnt.
Sjálfsagt voru ungmennin í þinghúsinu.
Jafnvel urðu stympingar við þingverði og
lögreglu sem leiddu til einhverra meiðsla,
sem ekki er ásættanlegt.
En hafa verður í huga að ástandið á
þessum tíma var án fordæma. Gífurleg reiði
skók þjóðfélagið og mikil mildi að ekki fór
verr. Fáir slösuðust og enginn beið bana.
Um eitt og hálft ár er liðið frá þessum
atburðum. Enginn af höfuðpaurum hruns-
ins hefur verið ákærður, enginn bankaræn-
ingjanna, enginn eftirlitsmannanna, enginn
sem þjóðin kaus til að stjórna landinu.
Enginn hefur tekið á sig sök, allir segjast
saklausir. Engu er líkara en hrunið hafi
verið náttúrulögmál. Jú, einn sökudólgur
hefur fundist, ráðuneytisstjóri sem seldi
hlutabréf á óheppilegum tíma. Hann var
ákærður og nú níu ungmenni sem eiga yfir
höfði sér langa fangelsisvist. Er ekki eitt-
hvað bogið við þetta? Mér virðist stjórnvöld
hafa einbeittan vilja til að ofbjóða almenn-
ingi.
Verði eitthvert ungmenn-
anna eða öll dæmd sek, er þá
virkilega ætlun ákæruvaldsins
að þau afpláni heils árs fang-
elsisdóm?
Þessar ákærur eru ekki góð-
ar fréttir fyrir bankaræningja
og embættis- og stjórn-
málamenn sem brugðust
trausti þjóðarinnar. Fróðlegt
verður að sjá ákærur í þeim
málum. Hámarksrefsing í mál-
um sem landsdómur fjallar um
er þó aðeins tveggja ára fang-
elsi. Ljóst er þó að koma verð-
ur upp fleiri fangelsum og
ráða fjölda fangavarða, verði
samræmi í refsikröfu. Skrifari
afsakar ekki ofbeldi, en spyr:
Er þetta réttlætið sem koma
skal?
Meðferðin á fólkinu sem
vildi fylgjast með réttarhöldunum í héraðs-
dómi yfir ungmennunum er óréttlætanleg.
Það fór gott orðspor af lögreglunni í búsá-
haldabyltingunni, þökk sé Geir Jóni Þór-
issyni og hans líkum. Það breytist fljótt
verði framhald á ofbeldisfullri framkomu
við saklausa borgara.
En aftur að Morgunblaðinu. Þarf blaðið
ekki að skoða málið betur? Ritstjórinn er
maður sem flestir hlusta á. Fáir tala skýrar
við þjóðina svo hún skilji. Í frægu Kastljós-
viðtali í hruninu miðju sagði hann efnislega:
Það er enginn að tala við fólkið í landinu og
telja í það kjark. Það var alveg rétt og
þannig er það enn. Hér er talað við fólkið í
frösum, hótunum, bulli og blaðri. Hver hef-
ur talað við þetta unga fólk og spurt hvað
því gekk til? Hvernig væri að Morgunblaðið
gerði það?
Að lokum: Einhver sagði að tveir sam-
fylkingarráðherrar hrunstjórnarinnar hefðu
framið valdarán. Þeir ákváðu að halda sam-
ráðherra sínum, sem bar ábyrgð á banka-
og eftirlitsmálum, utan við vitneskju og
ákvarðanir í hruninu. Ef rétt er: Hvaða
refsing liggur við valdaráni og hvenær
verður ákært?
Eftir Tryggva P. Friðriksson
»Engu er
líkara en
hrunið hafi verið
náttúrulögmál.
Tryggvi P. Friðriksson
Höfundur er listmunasali.
Dómgreindarleysi
og víðáttuvitleysa?
HNEYKSLIN sem hafa tröll-
riðið prófkjörum eru nú að sliga
suma stjórnmálaflokka. Þess
vegna er sannarlega kominn
tími til að íhuga hvernig farsæl-
ast er að haga prófkjöri fyrir
kosningar. Hverju beri að
stefna að, og hvað beri að forð-
ast. Þetta er nauðsynlegt hvað
sem líður uppgjöri við þá sem
einhverjir telja að hafi gengið of
langt í prófkjörum á liðnum ár-
um.
Helsta markmiðið með próf-
kjöri ætti að vera að fá eins
hæfa frambjóðendur og kostur
er á. Til þess þurfa þeir að njóta
jafnréttis í prófkjörinu á allan
hátt.
Fyrsta jafnréttisregla ætti að
vera að veita engum frambjóð-
anda í prófkjöri forgang í krafti
fjármuna, hvort sem það fé er
fengið með styrkjum eða úr eig-
in sjóði.
Annað jafnréttismál er að list-
inn sjái um kynningu þar sem
öllum frambjóðendum er gert
jafn hátt undir höfði, með sam-
eiginlegri útgáfu, fundahöldum,
eða á annan hátt.
Þriðja jafnréttisatriði er að enginn
frambjóðandi misbjóði öðrum með því að
taka fram að hann stefni að því að hljóta
tiltekið sæti á listanum, heldur sé hver og
einn tilbúinn að láta árangur sinn ráðast í
prófkjörinu.
Fjórða jafnréttistryggingin er að út-
rýma ágalla sem hefur verið á því hvernig
árangur hvers frambjóðanda hefur verið
reiknaður. Sá ágalli gefur hverri samtaka
fylkingu innan flokkanna möguleika á að
fá kosna frambjóðendur í öll efstu sæti
listans með því einu að ná naumlega fleiri
atkvæðum en hver um sig af öðrum sam-
taka fylkingum flokksins. Þetta getur hver
maður séð sem leiðir að því hugann. Þann-
ig gætu til dæmis frambjóðendur úr
stærsta sveitarfélagi kjördæmis náð öllum
efstu sætum á listanum þó
að öll önnur sveitarfélög
kjördæmisins væru samtaka
um lista hvert um sig. Þó að
útkoman verði ekki fyllilega
svo ranglát getur hún orðið
verulega brengluð af þessum
sökum, og því er sjálfsagt að
sjá við þessum ágalla. Það
er hægt á þann einfalda hátt
að gefa atkvæðunum vægi
eftir reglum hlutfallskosn-
inga. Atkvæði sem fram-
bjóðandi fær í efsta sæti
fær þá vægið 1, atkvæði í
annað sæti ½ og atkvæði í
þriðja sæti vægið einn
þriðja, og svo framvegis.
Þetta er í samræmi við
hvernig íslensk kosningalög
úthluta hverjum framboðs-
lista fjölda kjörinna fulltrúa
eftir fylgi hans í hverju
kjördæmi.
Fimmtu reglunni og ekki
þeirri þýðingarminnstu, um
jafnrétti karla og kvenna,
má að svo búnu fullnægja
með því að búa til svokall-
aðan fléttulista, þar sem
fyrsta sæti er óbreytt, karl-
ar halda sinni innbyrðisröð
og konurnar sinni, en hvort kyn fær annað
hvert sæti.
Ekki er víst að þörf sé á að setja um
þetta lög, því að ætla má að flokkar vilji
ekki taka á sig þá áhættu að líða fylgistap
fyrir að virða ekki jafnrétti frambjóðenda
sinna. Það sýnir sú umræða sem nú hefur
farið fram um prófkjörin.
Ef hægt er að lagfæra prófkjör á þenn-
an hátt til þess að afstýra hneykslismálum
ætti ekkert að vera því til fyrirstöðu að
aðferðin verði höfð til að ákveða framboðs-
lista til kosninga. Hvort kjósendum verði
gefinn réttur til einhvers konar persónu-
kjörs á kjördaginn sjálfan er svo annað
mál sem er hægt að taka til sérstakrar at-
hugunar.
Eftir Pál Bergþórsson
»Helsta mark-
miðið með
prófkjöri ætti að
vera að fá eins
hæfa frambjóð-
endur og kostur
er á. Til þess
þurfa þeir að
njóta jafnréttis
í prófkjörinu
á allan hátt.
Páll Bergþórsson
Höfundur er veðurfræðingur.
Hvernig á að forðast
prófkjörshneykslin?