Morgunblaðið - 18.05.2010, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. MAÍ 2010
Úti að aka Rafbílaleiga Háskólans í Reykjavík var opnuð í gær og áður en Katrín Jakobsdóttir menntamálaráðherra fór í fyrstu ferðina sýndi hún viðstöddum hvað hún væri „góð“ undir stýri.
EGGERT
Fyrir síðustu jól
kom út ævisaga Vig-
dísar Finnbogadóttur,
fyrrverandi forseta Ís-
lands, skráð af Páli
Valssyni. Þar er all-
nokkuð fjallað um
verkfall flugfreyja
1985 og lög um gerð-
ardóm í kjaradeilu
þeirra við Flugleiðir,
en ég var á þeim tíma
samgönguráðherra. Umfjöllun um
þetta mál í bókinni er með slíkum
endemum að ég sé mig knúinn til
að leiðrétta ranghermi forsetans
fyrrverandi. Á blaðsíðu 349 í bók-
inni segir að aðfaranótt 24. október
það ár hafi Alþingi samþykkt
„bráðabirgðalög sem bönnuðu ný-
hafið verkfall flugfreyja hjá Flug-
leiðum“. Þess er fyrst að geta að
ég undrast að fyrrverandi forseti
Íslands skuli halda því fram að Al-
þingi setji bráðabirgðalög, en sam-
kvæmt 28. gr. stjórnarskrár getur
forseti gefið út bráðabirgðalög þeg-
ar Alþingi er ekki að störfum. En
umfjöllunin um þetta mál í bókinni
er því miður öll ámóta ónákvæm
og þykir mér því rétt að segja nú
frá aðdraganda þessarar lagasetn-
ingar.
Þegar flugfreyjur ákváðu að fara
í verkfall höfðu árangurslausar til-
raunir verið gerðar til að ná sátt-
um milli deilenda. Miklu máli
skipti að flugsamgöngur stöðvuðust
ekki. Verkfall hefði skert mjög
traust á íslensku áætl-
unarflugi og stefnt í
voða árangri af víð-
tæku kynningarstarfi
erlendis. Til að koma í
veg fyrir það tjón sem
verkfallið myndi valda
var gripið til þess ráðs
að setja sérstök lög
um gerðardóm í kjara-
deilunni. Ég bar málið
upp á ríkisstjórnar-
fundi og voru allir
ráðherrar samþykkir
því að farin yrði þessi
leið til lausnar deilunni.
Eins og venjan er þegar ráð-
herra flytur mál var frumvarpið
sent til forseta, en hann ritaði nafn
sitt á frumvarpið til sann-
indamerkis um að hann féllist á til-
löguna. Því næst flutti ég frum-
varpið í neðri deild og lagði mikla
áherslu á að það yrði afgreitt
þennan sama dag.
Þingmenn flestir tóku vel í frum-
varpið. Allir stuðningsmenn rík-
isstjórnarinnar, sjálfstæðismenn og
framsóknarmenn, voru hlynntir
lagasetningunni og flestir alþýðu-
flokksmenn studdu einnig fram-
göngu málsins. Mér þóttu alþýðu-
flokksmennirnir færa fram mjög
góð rök, sér í lagi þeir sem höfðu
starfað mikið innan verkalýðs-
hreyfingarinnar. Þeirra á meðal
var Karl Steinar Guðnason sem
flutti mál sitt á skipulegan og yf-
irvegaðan hátt.
Einn þingmaður Alþýðuflokksins
studdi þó ekki framgang málsins,
en það var Jóhanna Sigurðardóttir.
Hún hélt mikla málþófsræðu við
umræður í neðri deild og las lengi
kvölds upp úr bók sem gefin var út
í tilefni svokallaðs kvennaáratugar
Sameinuðu þjóðanna. Þingmenn
efri deildar tóku því ekki með
neinni gleði að þurfa að bíða fram
á nótt til að hefja umræðu um mál-
ið, en mér tókst að fá forseta efri
deildar til að taka málið til um-
ræðu þó svo að komið væri fram
yfir miðnætti.
Á ríkisstjórnarfundi næsta
morgun fékk ég fregnir af því að
forseti lýðveldisins vildi ekki stað-
festa lögin, en það var það fyrsta
sem ég heyrði frá því að Alþingi
hafði afgreitt lögin þá um nóttina.
Mér blöskraði framganga forseta,
sem engar athugasemdir hafði gert
við frumvarpið í upphafi, en vildi
nú skyndilega ekki skrifa undir
lögin. Hann hafði samþykkt tillögu
um framlagningu frumvarpsins en
ekki gert mér grein fyrir því hvað
hann ætlaðist fyrir. Ég gerði rík-
isstjórninni því ljóst að ég myndi
segja af mér ráðherradómi hefði
forseti ekki samþykkt lögin fyrir
klukkan tvö eftir hádegi. Til þess
kom ekki þar sem forseti skrifaði
undir lögin rétt fyrir klukkan eitt.
Í ævisögu sinni segir forsetinn
fyrrverandi að „bráðabirgðalög“
hafi borið á góma en enginn hefði
talað við sig um að þau væru í bí-
gerð. Komið hafi verið með lögin
til sín fyrirvaralaust og ætlast til
að hann skrifaði undir. Þarna fer
fyrrverandi forseti beinlínis með
rangt mál, enda var honum vel
kunnugt um frumvarpið áður en ég
lagði það fram.
Forseti bað mig að koma til
fundar við sig, sem mig minnir að
hafi verið tveimur dögum eftir að
hann hafði staðfest lögin. Þar tjáði
Vigdís mér að ástæða þess að hún
frestaði undirritun laganna hefði
verið kvennafundur og hefði það
því komið sér illa fyrir hana að
staðfesta lögin á þeim degi. Ég
sagði henni sem var að frumvarpið
hefði vitaskuld ekki verið flutt til
að gera kvennastétt sérstakan
óleik. Þá hefði Alþingi að öllum lík-
indum samþykkt lögin degi fyrr
hefði ekki komið til málþófs Jó-
hönnu Sigurðardóttur.
Við Vigdís ákváðum að gera gott
úr þessu. Ég sagði henni sem var
að ég hefði ekki löngun til að
standa í illdeilum við forseta lýð-
veldisins. Ég hefði hins vegar lagt
fram frumvarp um þetta mál með
sama hætti og önnur og fengið til
þess samþykki forseta líkt og venja
er.
Af bókinni að dæma telur forset-
inn fyrrverandi sig hafa unnið
varnarsigur í þessu máli með því
að fresta undirskrift sinni í þrjár
klukkustundir. Segja má að litlu
verði vöggur feginn. Ég tel að ég
hafi staðið fyllilega við mín orð og
ekki haldið þessum ágreiningi neitt
á lofti. Ég taldi að málið væri úr
sögunni eftir fund okkar Vigdísar.
Hins vegar hefur af og til komið í
ljós að nánustu aðdáendur forset-
ans fyrrverandi og hann sjálfur ýja
að því að þarna hafi verið um mik-
ið deilumál að ræða. Ég tel að bók-
in um ævi og störf forsetans hafi
ekki batnað við það að leika þenn-
an leik.
Í bókinni er þess getið að til-
vísun mín til öryggissjónarmiða og
sambands við umheiminn sé hæpin
og þess látið getið að „bráða-
birgðalög“ á kjaradeilur séu „frum-
stæðir gjörningar sem koma varla
lengur til álita“. Hin sama Jóhanna
og er getið hér að framan hugðist
beita fyrir sig þeim „frumstæða
gjörningi“ nú fyrir skemmstu að
setja lög á verkfall flugvirkja.
Þessi sama Jóhanna fór nýverið
mikinn í gagnrýni sinni á stjórn-
arandstöðuflokkana á þingi og sak-
aði þá um málþóf, en sjálf þekkir
hún þá baráttuaðferð betur en
flestir aðrir. Frumvarp til laga um
gerðardóm í kjaradeilu Flugfreyju-
félagsins og Flugleiða hefði vafalít-
ið orðið að lögum degi fyrr hefði
Jóhanna Sigurðardóttir ekki beitt
málþófi með bókalestri í ræðustól
Alþingis.
Umfjöllun forsetans fyrrverandi
um þetta mál er honum lítt til
sóma. Gera verður kröfu til þess að
þeir sem gegna og gegnt hafa
æðsta embætti íslenska ríkisins
fjalli um mál af meiri nákvæmni og
yfirvegun en raunin er í ævisögu
Vigdísar Finnbogadóttur.
Eftir Matthías
Bjarnason »Umfjöllun forsetansfyrrverandi um
þetta mál er honum lítt
til sóma.
Matthías Bjarnason
Höfundur er fyrrverandi ráðherra.
Flugfreyjuverkfallið 1985
og ranghermi fyrrverandi forseta