Morgunblaðið - 17.07.2010, Síða 6

6 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 2010
Stökkbreyttir lundar í skrítnum lit-
um eru ekki óþekktir. Talað er um
kolapilt, prins, lundakóng, drottn-
ingu og sótara allt eftir litnum.
Lundakóngur er alhvítur, lunda-
drottning brún á bakið og sótari er
dökkbrúnn og svartur. Arnþór
Garðarsson prófessor sagði ekki
óeðlilegt að afbrigðilegir litir sæj-
ust þar sem lundar eru jafn margir
og í Vestmannaeyjum.
Morgunblaðið/Sigurgeir
Hvítir svartfuglar,
brúnir og flikróttir
Lundi
Íslensku kýrnar eru miklu skraut-
legri en vant er um flest kúakyn í
nálægum löndum. Emma Eyþórs-
dóttir, dósent við Landbúnaðarhá-
skólann, benti á að litafjölbreytni
sem við eigum að venjast í búfé líð-
ist ekki annars staðar. T.d. hafi ver-
ið settir ræktunarstaðlar fyrir ýmis
húsdýr á 19. öld. Þannig eiga Hol-
stein-kýr að vera svartskjöldóttar
og Hereford rauðar og húfóttar.
Morgunblaðið/RAX
Nautgripir í öllum
regnbogans litum
Íslenska kýrin
Meðal furðufiska sem dregnir eru
úr sjó eru hvítingjaafbrigði. Fiska-
safnið í Vestmannaeyjum fékk sum-
arið 2004 hvítan skötusel sem kom í
grásleppunet á Breiðafirði. Skötu-
selurinn var settur í búr í safninu
og lifði í nokkra mánuði. Fleiri hvít-
ingjar sem hafa borist eru grá-
sleppa, steinbítur, rauðspretta, lax
og gulleitar ýsur, að sögn Kristjáns
Egilssonar, fv. forstöðumanns.
Morgunblaðið/Sigurgeir
Fagrir og furðulegir
fiskar úr sjónum
Fiskar
Svartir svanir hafa sést hér á landi.
Sex tegundir svana eru þekktar,
fjórar á norðurhveli og tvær á suð-
urhveli. Ungar allra eru gráir að lit
á fyrsta ári. Norðlægu tegundirnar
verða allar hvítar. Þær suðlægu
taka svartan lit vegna melaníns í
fjöðrunum. Áströlsku svanirnir
verða svartir á haus, háls og bol og
í Suður-Ameríu eru svanir sem
verða svartir um haus og háls.
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Svartir gestir hjá
hvítum ættingjum
Svanir
Fjölbreyttir litir hesta hafa hvergi
varðveist jafn vel og á Íslandi. Fjöl-
breytt litaúrvalið er talið til dýr-
mætra eiginleika íslenska hestsins.
Dr. Stefán heitinn Aðalsteinsson
rannsakaði meðal annars hestaliti
og skrifaði um þá. Svo virðist sem
hér hafi í aldanna rás verið lögð
rækt við fjölbreytta liti hesta og
það þótt eftirsóknarvert að eiga
gæðinga í fágætum litum.
Morgunblaðið/Eggert
Eru litskrúðugastir
allra hestakynja
Íslenski hesturinn
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Kolsvört kría sást í Siglufirði á dögunum. Ekki er
vitað hvort um var að ræða svart litarafbrigði af
kríu eða þá frænka hennar af kyni kolþerna eða
jafnvel tígulþerna.
Dýr sem bera annan lit en algengast er um
tegundina vekja jafnan athygli. Íslendingar
þekkja hvíta svani og því vekur jafnan mikla at-
hygli þegar hingað flækjast svanir af svartri teg-
und, en þrír til fimm slíkir sjást jafnan á hverju
ári hér. Máltækið segir að sjaldséðir séu hvítir
hrafnar. Ragnheiði Jónsdóttur meðhjálpara á
Stokkseyri brá í brún þegar hún var á leið til
kirkju á nýársdag 2003 og sá tvo svarta hrafna
hamast við að hrekja hvítan hrafn frá gamla
frystihúsinu á Stokkseyri. Fuglinn var hvítur
bæði á skrokk og gogg.
Margir sérfræðingar og fuglaáhugamenn hafa
velt vöngum yfir lit kríunnar í Sigulfirði. Á vefn-
um siglfirdingur.is kemur fram að Yann Kol-
beinsson lífeðlisfræðingur hafi skoðað myndir af
svörtu kríunni og telji líklegra að hér sé um að
ræða „melanískan“ kríuunga frá í sumar en að
þetta sé afbrigðileg kolþerna. „Melanismi“ (mel-
anosis) er það kallað þegar svarta litarefnið gerir
einstakling dekkri en eðlilegt er fyrir tegundina.
Arnþór Garðarsson prófessor tók undir þessa
skoðun Yanns eftir að hafa skoðað myndir af
svörtu kríunni. Hann segir að svona svört litaaf-
brigði komi stöku sinnum fyrir hjá spendýrum en
þau séu yfirleitt sjaldgæfari en þar sem vantar lit-
arefnið eins og í hvítingjum.
Stökkbreyting sem veldur því að einstaklingar
verða hvítingjar (albino) er þekkt hjá öllum
hryggdýrum. Talið er að einn af hverjum 20.000
mönnum sé hvítingi og er hlutfallið óháð kynþætti
og litarafti. Jón Már Halldórsson líffræðingur
segir á Vísindavefnum að tíðni albínisma hjá öðr-
um tegundum en manninum sé ekki þekkt. Hann
telur líklegt að lífslíkur villtra dýra sem eru hvít-
ingjar séu mun minni en þeirra sem ekki hafa
kvillann.
Íslensk húsdýr eru fjölbreyttari að lit en gerist
með húsdýr í mörgum öðrum löndum. Stefán heit-
inn Aðalsteinsson skrifaði t.d. doktorsritgerð um
erfðir á sauðalitum og rannsakaði einnig liti fleiri
tegunda húsdýra.
Emma Eyþórsdóttir, dósent við Landbúnaðar-
háskólann, sagði að íslenskt búfé sé yfirleitt mun
litríkara en þekkist í öðrum löndum. Íslensku
kýrnar eru einstakar að fjölbreytni og til eru sér-
kennilegar kindur, t.d. bröndótt og ein alhvít á
annarri hliðinni og alsvört á hinni. Vitað er um
hvítingja meðal kinda og áhöld um hvort þeir séu
til á meðal hesta. Emma hafði ekki heyrt um
hvítingjakýr.
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Kolsvört Svört kría sást í Siglufirði fyrr í mánuðinum. Talið er líklegt að hér sé um af-
brigðilegan kríuunga að ræða. Aðrar kríur létu þá svörtu ekki í friði svo hún flúði.
Svartir svanir og
hvítir hrafnar
Dýr í afbrigðilegum litum vekja jafnan athygli
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Dæmi eru um að hross séu að fá
smitandi hósta í annað sinn á þessu
ári. Smitið getur þannig orðið við-
varandi ef menn gæta ekki að sér.
Dýralæknir hrossasjúkdóma leggur
áherslu á að hesteigendur haldi
veikum hrossum sér og sleppi þeim
ekki saman við aðra hesta, jafnvel
þótt þeir hafi fengið hóstann fyrr í
sumar.
„Það lítur út fyrir að ekki myndi
öll hross ónæmi gegn þessari bakt-
eríusýkingu,“ segir Sigríður Björns-
dóttir, dýralæknir hrossasjúkdóma.
Hún segir að ekki sé til yfirlit um
það, en sterkar vísbendingar séu
um að einhver hross hafi fengið
sýkinguna í annað sinn. Hún segir
þetta í samræmi við það sem vitað
er um skyldar sýkingar erlendis, að
allt að fjórðungur hrossa myndi
ekki ónæmi. „Ef þau lenda í miklu
smitefni getur það gerst að þau
smitist aftur,“ segir Sigríður.
Hóstinn smitast mest á milli
hrossa við snertingu og er því mest
hætta á smiti þar sem veikir hestar
eru. „Við verðum öll að taka tillit til
þess og reyna sem mest að draga
úr smitálaginu,“ segir Sigríður. Það
segir hún best að gera með því að
halda veikum hrossum sér og leyfa
þeim að jafna sig en setja þau alls
ekki saman við hrossahópa þótt
þeir hafi fengið pestina í vetur eða
vor. Þá segir hún að ef veikin sitji
lengi í einstökum hrossum sé rétt
að fá dýralækni til að meðhöndla
þau.
Víða gengin yfir
Flest hross landsins hafa nú
fengið þessa sýkingu. Hún er geng-
in yfir í þeim hrossum sem voru á
húsi sl. vetur og fengu hana fyrst.
Enn eru þó hross veik sem fengu
sýkinguna í sumar.
Hrossahóstinn hafði alvarleg áhrif
á starfsemi tengda hestum um allt
land, ekki síst tamningastöðvar, út-
flutning og ferðaþjónustu, og hefur
enn. Þannig þurfti að fresta Lands-
móti hestamanna sem átti að vera í
Skagafirði í lok júní og byrjun júlí.
Það verður haldið á næsta ári. Þó er
ýmis starfsemi hafin að nýju, meðal
annars kynbótasýningar og hesta-
ferðir og menn eru aftur farnir að
geta tamið.
Smitálagi haldið í lágmarki
Spurð að því hvort hætta sé á því
að hrossahóstinn verði viðvarandi í
landinu, fyrst dæmi eru um að hross
séu að fá hann í annað sinn á árinu,
segir Sigríður: „Ég segi það ekki, en
til þess að draga hraðar úr skiptir
miklu máli að við höldum smitálag-
inu í lágmarki.“
Dæmi um að hross fái hóstann aftur
 Dýralæknir hrossasjúkdóma ráðleggur hestamönnum að halda veikum hrossum sér til að draga úr
smitálagi  Ekki mynda öll hross ónæmi  Lendi hross í miklu smitefni geta þau smitast aftur
Morgunblaðið/Ómar
Sýning Hrossasóttin er að mestu gengin yfir í reiðhestum.
„Við verðum að
reyna sem mest
að draga úr
smitálaginu“
Sigríður Björnsdóttir