Morgunblaðið - 24.09.2010, Qupperneq 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 2010
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Það er ekki sjálfgefið að árangur ná-
ist í hverri einustu tilraun þegar
tækjum og tólum er sökkt niður á
hafsbotn og reynt að ná sýnum af
þúsund metra dýpi. Slíkar rann-
sóknir Íslendinga og Norðmanna á
Drekasvæðinu nýlega gengu hins
vegar eins og best varð á kosið. Þrjá-
tíu sýni náðust og mest var fagnað
þegar upp af botninum kom fimm
metra langur kjarni. Úr þessum
sýnum verður lesið á næstu vikum í
þeirri von að olía og gas finnist á
Drekasvæðinu.
Orkustofnun annast þessar rann-
sóknir á Drekanum og var Hafrann-
sóknaskipið Árni Friðriksson leigt í
30 daga leiðangur, sem lauk fyrir tíu
dögum. Samstarf var haft við Norð-
menn í leiðangrinum og voru níu
sýnanna tekin fyrir þá Noregsmegin
við markalínuna. Auk þess var hafs-
botninn á norska svæðinu kortlagð-
ur og stýrði Guðrún Helgadóttir
þeim hluta verkefnisins. Botninn á
íslenska hlutanum var kortlagður
fyrir tveimur árum, alls um 10 þús-
und ferkílómetrar.
Finnum gas með þessum hætti
„Við vorum fyrst og fremst að
leita eftir ummerkjum um kolvetni á
svæðinu,“ segir Guðni A. Jóhannes-
son, orkumálastjóri. „Ef þarna undir
eru olíu- og gaslindir má reikna með
að eitthvað af gasi komi upp í gegn-
um jarðskorpuna, þó það kunni að
vera lítið þá finnum við það með
þessum hætti.“ Hann segir að sýna-
takan hafi gengið mjög vel og búið
sé að senda sýnin til greiningar í
rannsóknastofu í Noregi. Niðurstöð-
ur fáist væntanlega í lok október.
Guðni segir að eftir fyrstu útboðs-
umferðina meðal olíufyrirtækja hafi
þau sjónarmið komið fram af hálfu
fyrirtækjanna að nánari upplýsingar
skorti um ummerki um kolvetni, þ.e.
gas og olíu, í botnsetinu. Fyrirtækin
færu ekki inn í svona verkefni nema
þau hefðu vissu fyrir því að gasteg-
undir væri að finna í setinu. Því hefði
verið farið í þessar rannsóknir núna.
Um samstarfið við Norðmenn
sagði Guðni að á þessum vettvangi
væri mikið samstarf milli landanna
og með því að rannsaka Drekasvæð-
ið sem eina heild fengjust heillegri
og betri upplýsingar. Norðmenn
hefðu greitt fyrir upplýsingar sem
þeir fengu úr leiðangrinum.
Fimm metra í frjálsu falli
Sýnatakan fer þannig fram að vír
er slakað frá skipinu og á hann er
hlaðið lóðum þannig að þyngdin er
um hálft tonn. Neðst á vírnum er rör
og síðustu fimm metrana fellur farg-
ið í frjálsu falli og sekkur rörið í set-
ið, sem er yfirleitt mjúkt. Á stöku
stað var botninn harður og það skil-
aði sér í bognum rörum og lélegum
kjarna. Minnst var dýpið um 860
metrar og mest var það um 2050
metrar.
Flestir kjarnarnir sem náðust
voru um og yfir tveir metrar og mest
tæplega fimm metrar. „Þú getur
rétt ímyndað þér hvort ekki var
fagnað þegar það sýni náðist,“ segir
Þórarinn Sveinn Arnarson,
verkefnisstjóri olíuleitar hjá Orku-
stofnun og leiðangursstjóri við sýna-
tökuna.
Rannsóknastofa í Noregi hefur nú
fengið sýnin til greiningar, en tækni-
maður frá því fyrirtæki var með í
leiðangrinum til að aðstoða við sýna-
tökuna og til að tryggja sem mest
gæði. Við sýnatökuna er reynt að
finna staði þar sem líkur eru taldar
mestar út frá misgengi í jarðlögum
og ummerkjum á botni.
Ekki ótvíræð merki
Spurður hvort leiðangursmenn
hafi orðið varir við ótvíræð merki
um gas á svæðinu segir Þórarinn að
svo hafi ekki verið. „Hins vegar
sáum við vísbendingar um gas-hý-
dröt, en það er gas bundið í vatns-
kristöllum, svipað og ís, en það segir
ekkert um hvers konar gas þarna
gæti hafa verið um að ræða. Það
gæti hafa komið djúpt að neðan, en
það gæti líka hafa myndast við nið-
urbrot efna ofarlega í setinu á hafs-
botninum,“ segir Þórarinn.
Drekasýni
af hafsbotni
í greiningu
 Kortlagning og 30 kjarnasýni tekin
á 860-2050 metra dýpi á Drekasvæðinu
Útboðsferli
» Eftir fyrstu útboðsumferð-
ina meðal olíufyrirtækja þótti
ljóst að nánari upplýsingar
vantaði um ummerki um kol-
vetni, þ.e. gas og olíu, í botn-
setinu.
» Iðnaðarráðherra hefur
ákveðið að annað útboð sér-
leyfa til rannsókna og vinnslu
kolvetnis á Drekasvæðinu
muni fara fram á tímabilinu 1.
ágúst til 1. des. á næsta ári.
Vísindi Sædís Ólafsdóttir merkir
einn af 30 kjörnum og til hliðar má
sjá stæðu af sýnum í fiskikari.
Drekasvæðið
Á sjó Ívar Bjarnason, háseti á Árna Friðrikssyni, og Kjartan Thors, sem vann sem ráðgjafi fyrir OS í leiðangrinum,
taka á móti búnaðinum af hafsbotni. Sýnin gefa væntanlega upplýsingar um hvort olíu og gas er að finna á svæðinu.
Ljósmynd/Þórarinn Sveinn Arnarson
Sunna Ósk Logadóttir
sunna@mbl.is
Hvergi í hinu almenna heilbrigðiskerfi eru
spurningar um reynslu af heimilisofbeldi hluti
af upplýsingum um skjólstæðinga. Það er
þannig ekki nema ef fólk segir frá að eigin
frumkvæði eða ef eitthvað vekur grunsemdir,
sem ofbeldi kemur til umræðu. Þegar kemur
að ákveðnum áhættuhópum, fyrst og fremst
fíklum, er hins vegar oft spurt. Víða er þó auk-
in árvekni gagnvart öðrum þekktum áhættu-
hópum s.s. konum af erlendum uppruna.
Þetta er m.a. niðurstaða rannsóknar Ing-
ólfs V. Gíslasonar, sem beindist að skráningu
og skimun heilbrigðisþjónustunnar eftir kyn-
bundnu ofbeldi og kynnt var í gær. Einnig var
kynnt rannsókn Guðrúnar H. Sederholm sem
fjallar um þjónustu félagasamtaka er aðstoða
konur sem beittar hafa verið ofbeldi í nánum
samböndum. Niðurstaða þeirrar rannsóknar
er m.a. sú að um helmingur kvenna sem dvaldi
í Kvennaathvarfinu fór aftur heim í óbreyttar
aðstæður og að fatlaðar, aldraðar og erlendar
konur eru afskiptar hvað þjónustu varðar.
Tilraun með skimun eftir kynbundnu of-
beldi er að hefjast á þremur deildum Land-
spítalans. Í rannsókn Ingólfs er lagt til að
skimunartilraun verði auk þess gerð á nokkr-
um heilsugæslustöðvum og í kjölfarið metið
hvort skynsamlegt sé að taka upp allsherjar
skimun.
Ekki hugað að reykingum fyrr en
spurt var reglulega
Í rannsókn Ingólfs var rætt við 19 heil-
brigðisstarfsmenn af 9 stofnunum. Margir
þeirra sögðu ofbeldi afar sjaldan koma upp í
samskiptum við skjólstæðinga og því hefði
ekki verið talin þörf á að taka upp skimun. En
þeir gátu þess einnig að lítið hefði verið hugað
að reykingum skjólstæðinga fyrr en farið var
að spyrja með reglubundnum hætti.
Flestir viðmælendur töldu að nokkuð
skorti á þekkingu hjá heilbrigðisstarfsfólki á
kynbundnu ofbeldi og er í rannsókn Ingólfs
lagt til að fræðsla um eðli og einkenni ofbeldis
í nánum samböndum verði hluti af grunnnámi
allra starfshópa í heilbrigðiskerfinu. Þá er
einnig lagt til að heilbrigðisstarfsfólki verði
séð fyrir endurmenntunarnámskeiði á þessu
sviði. Þá er ennfremur lagt til að skilgreint
verði hvernig taka eigi á málum kvenna komi
í ljós að þær búi við eða hafi búið við ofbeldi í
sambúð. Vera megi að skynsamlegast sé að
ein miðstöð sinni öllum slíkum málum.
Óléttan áhættuþáttur
Í skýrslu Ingólfs er sérstaklega fjallað
um hvort spyrja eigi allar óléttar konur í
mæðraeftirliti um reynslu af ofbeldi en könn-
un dómsmálaráðuneytisins frá 1996 sýndi að
4,5% þeirra kvenna sem höfðu verið beittar
grófu ofbeldi af maka eða fyrrverandi maka
töldu að meðganga þeirra hefði verið ástæða
ofbeldisins.
Rannsóknir benda til að árlega verði
milli 0,5% til 2% kvenna á Íslandi fyrir ofbeldi
af hendi maka eða fyrrverandi maka. Ef mið-
að er við fjölda íslenskra kvenna 18 ára og
eldri árið 2009 þá þýðir þetta að milli 590 og
2360 konur eru beittar slíku ofbeldi á hverju
ári.
Kvenna sem búa við ofbeldi ekki leitað
 Almennt er ekki spurt um reynslu af ofbeldi í heilbrigðiskerfinu  Aukin árvekni gagnvart konum
af erlendum uppruna  Talið að á hverju ári séu 590 og 2.360 konur beittar ofbeldi af hálfu maka
Ljósmynd/Kristinn
Stopp! Fræða þarf heilbrigðisstarfsfólk um
einkenni kynbundins ofbeldis.
Meginniðurstöður
» Ekki eru neinar fastmótaðar leiðir
varðandi það hvernig tekið er á þeim til-
fellum þar sem kona skýrir frá ofbeldi.
» Almennt var ósk um meiri fræðslu á
sviðinu, hver væru helstu einkenni,
hvernig ætti að spyrja og hvað ætti að
gera ef upp kæmi ofbeldisbeiting. Sú
fræðsla þyrfti bæði að vera þáttur í
grunnnámi heilbrigðisstarfsfólks og
einnig yrði boðin endurmenntun.
» Oft var nefnt að mikilvægt væri að
til staðar væri miðstöð sem gæti komið
málum tengdum ofbeldi í réttan farveg.