Morgunblaðið - 11.03.2011, Blaðsíða 21

UMRÆÐAN 21
Bréf til blaðsins
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. MARS 2011
Ísland er eitt kjör-
dæmi, á Íslandi eru
ekki sveitarfélög, á
Íslandi er sami réttur
fyrir alla Íslendinga
óháð búsetu. Þetta
væri væntanlega fyr-
irkomulagið ef menn
kæmu að því verkefni
að búa til stjórn-
skipulag og væru ekki
fastir í fjötrum for-
tíðar.
Þjóð sem telur um 300 þúsund
manns er í raun aðeins þolanleg
stærð sveitarfélags í flestum lönd-
um. Myndi einhverjum detta í hug
að færa fyrir því rök að rétt væri
að brjóta þessa litlu einingu upp í
tæplega 80 einingar, sem hver og
ein myndi reka sína eigin stjórn-
sýslu með tilheyrandi kostnaði? Að
þessar litlu einingar myndu taka
að sér fleiri og fleiri verkefni sem
menn vita að þau ráða ekki við og
því væru sett upp þjónustusvæði,
sem í raun tækju yfir verkefnin?
Þjónustusvæðin lifa svo „sjálf-
stæðu lífi“ og þar er ekki nein/
mjög takmörkuð pólitísk ábyrgð,
ákvarðanir teknar varðandi þjón-
ustu í sveitarfélagi án
þess að jafnvel kjörnir
fulltrúar þess sveitar-
félags eða starfsmenn
sveitarfélagsins hafi
nokkuð um það að
segja.
Þjónustusvæðavæð-
ingin er komin á flug
og mun fá aukinn byr
undir báða vængi þeg-
ar flutningur málefna
aldraðra fer yfir á
herðar sveitarfélag-
anna – sem verður í
raun til þjón-
ustusvæðanna eins og var raunin
með flutning málefna fatlaðra til
sveitarfélaga.
Er þetta sú lýðræðisþróun sem
við viljum, þ.e. að búið sé til
stjórnsýslustig sem hefur mikil
völd og mikla ábyrgð en þarf ekki
að svara neinni pólitískri ábyrgð?
Máttur íbúanna og jafnvel kjör-
inna fulltrúa er mjög takmarkaður
varðandi það að knýja á um breyt-
ingar þegar verkefnin eru komin
til þjónustusvæðanna.
Í dag á að velta upp mögu-
leikum og spyrja spurninga. Hvað
kostar það samfélagið að reka all-
an þennan fjölda sveitarfélaga? Er
betra að sameina sveitarfélög í
stórum stíl á tímum niðurskurðar
og skera þannig niður í yfirstjórn
og halda í stað þess uppi öflugri
þjónustu fyrir íbúana? Er það
ásættanlegt að viðmið þess að
flytja verkefni til sveitarfélaga sé
stærð og vilji Reykjavíkurborgar?
Er öryggisnet og stuðningur til
íbúa þessa lands betur tryggt hjá
einum aðila (ríkinu) eða með því að
verkefnunum sé dreift á yfir 80 að-
ila, þ.e. sveitarfélög og þjón-
ustusvæði?
Ef menn telja að það sé rétt og
hagkvæmt að hafa sveitarfélög á
Íslandi og að sveitarfélögin eigi að
taka að sér aukin verkefni þá á að
byrja á því að tryggja að sveitar-
félögin séu af þeirri stærð að þau
geti tekið þessi verkefni að sér. Sú
leið sem nú er farin fótumtreður
lýðræðið og það í skjóli þess að
verið sé að efla nærþjónustu.
Eitt land – ekkert sveitarfélag
Eftir Guðmund
Ármann Pétursson » Þjóð sem telur um
300 þúsund manns
er í raun aðeins þolanleg
stærð sveitarfélags í
flestum löndum.
Guðmundur Ármann
Pétursson
Höfundur er sveitarstjórnarmaður.
Landráð er þekkt
orð í lögbókum allt
frá Grágás og við-
urlög við þeim, ef
menn sluppu undan
öxinni, voru ævilöng
útlegð.
Í mínum huga eru
menn sem vinna ljóst
og leynt að afsali full-
veldis Íslands land-
ráðamenn. Þó ekki
bætist við hamagangur þeirra við
að skuldsetja börn og barnabörn
okkar marga áratugi til framtíðar,
þá skulu þeir útlægir vera að forn-
um lögum.
Hinu er samt nauðsynlegt að
velta fyrir sér, þegar ríkið selur
(gamla) Landsbankann og fær
hann að fullu greiddan, sbr. afsals-
gögn, og nýju eigendurnir breyta
rekstrinum í hlutafélag og auka
starfsemina með
rekstri erlendis. Þá
tölum við ekki lengur
um gamla Landsbank-
ann heldur Lands-
bankann hf. Þetta virð-
ist RÚV ekki skilja, í
fréttum þess er ávallt
talað um gamla LÍ.
Hlutafélagalögin eru
skýr og hin sömu hvort
sem starfsemin er við
iðnað, útgerð, fjár-
málasvið eða eitthvað
annað.
Landsbankinn hf. stóð ekki við
reglugerð ESA, 19/1994, um stofn-
un tryggingarsjóðs innistæðueig-
enda upp á 20887 evrur pr. reikn-
ing.
Hver er þar ábyrgur? Fjármála-
eftirlit þjóða hafa ákveðin umráða-
svæði, auk þess sem EFTA er í
þessu máli stór ábyrgðaraðili.
Ég hef hvergi getað fundið skjöl
frá sölu ríkisins á gamla Lands-
bankanum til Björgólfsfeðga þess
efnis að eftir söluna bæri ríkið
áfram fulla ábyrgð á rekstri hins
nýja hf. banka og væri skaðabóta-
skylt ef eitthvað færi úrskeiðis.
Hafi slíkir samningar fylgt söl-
unni er nauðsynlegt að birta þá og
sækja ábyrðarmennina til saka, því
óhaggað stendur, að með lögum
skal land byggja, en ólögum eyða.
Óreiðu borga þarf oft,
aðgát að sýna er hollt.
Nú aldraðir líða og úrbóta bíða,
Icesave að fleygja er gott.
Til umhugsunar?
Eftir Pálma
Jónsson
Pálmi Jónsson
» Ábyrgð eða ekki
ábyrgð – Landráð
eða ekki landráð?
Ríkið seldi Landsbank-
ann. Landsbankinn hf.
var rekinn samkvæmt
hlutafélagalögum og
ekki með ríkisábyrgð.
Höfundur er íslenskur
fullveldissinnaður lífeyrisþegi.
Í stað þess að Há-
skóli Íslands sé miðstöð
skapandi og gagnrýn-
innar hugsunar virðist
sem hann hafi að ein-
hverju marki lent í því
að vera áróðurshreiður
þar sem blekkingum er
bunað út á færibandi til
þess, að því er virðist,
að verja mjög þrönga
sérhagsmuni.
Prófessorinn Ragnar Árnason hef-
ur um áratugaskeið haldið á lofti
ágæti eigin fiskihagfræðikenninga.
Kjarni kenninganna er að það leiði
sjálfkrafa til þjóðhagslegrar hag-
kvæmni að einkavæða réttinn til fisk-
veiða og gera hann framseljanlegan.
Helsti gallinn við kenningar um
kvótakerfið er að það brýtur í bága
við mannréttindi og skilar stöðugt
færri fiskum á land. Upphaflegt
markmið kerfisins var að losna við
náttúrulegar sveiflur í afla og skila
jafnstöðuafla upp á 500 þúsund tonn.
Útgefinn kvóti fyrir núverandi fisk-
veiðiár er einungis 160 þúsund tonn
og er rétt um þriðjungur þess sem
hann var fyrir daga kvótans.
Þrátt fyrir fram-
angreindar staðreyndir
virðist sem hópur hag-
fræðinga í Háskólanum
neiti að horfast í augu
við raunveruleikann og
haldi áfram að boða ein-
hverja hagkvæmni og
meintan árangur, en
skömmu fyrir hrun
fjármálakerfisins boð-
aði Ragnar ásamt fé-
lögum sínum að hag-
kvæmast væri að hætta
algerlega þorskveiðum
á þeim forsendum að þjóðfélagið
stæði efnahagslega svo afskaplega
vel. Hópurinn hefur nú með mjög
skömmum fyrirvara boðað til tveggja
„málþinga“ þar sem tryggt verður að
engri gagnrýni á kvótakerfið verði
hleypt að. Markmið málþinganna
virðist alls ekki að vera kynna nýjar
rannsóknir eða uppgötvanir heldur
miklu frekar að hafa áhrif á umræðu
um fyrirhugaðar breytingar á kerfi
sem brýtur á jafnræði landsmanna.
Í grein sem birtist í Morg-
unblaðinu þann 7. mars sl. mátti
skilja á prófessor í Háskóla Íslands
að kvótakerfið í sjávarútvegi sem
hefur bæði leitt til helmingi minni
veiði á botnfiski á síðustu tveimur
áratugum og til algerrar óvissu um
atvinnuréttindi íbúa hefði nákvæm-
lega ekkert með hnignun sjáv-
arbyggðanna að gera. Spyrja má í
framhaldinu hvort það sé almennt
mat fræðimanna í Háskóla Íslands að
ef það sem eftir er af veiðiheimildum
í sjávarbyggðunum væri skert eða
selt í burtu hefði það ekkert að gera
með „þróun“ byggðar.
Umhugsunarefni er hvernig pró-
fessorinn birtir og túlkar gögn í um-
ræddri grein og hleypur algerlega yf-
ir skýrslur Byggðastofnunar og rök
þeirra sem hafa bent á það sem ætti
að liggja í augum uppi, að ef und-
irstöður samfélags manna eru veikt-
ar hefur það bein áhrif á búsetuna. Ef
svara á þeirri spurningu hvort kvóta-
kerfið hafi haft áhrif á búsetu væri
nærtækt að skoða mannfjöldaþróun í
sjávarbyggðum Vestfjarða í sam-
hengi við landaðan afla í viðkomandi
byggðum. Það er ekki gert, heldur er
birtur með greininni samanburður á
hlutdeild Vestfjarða í íbúatölu Ís-
lands frá árinu 1911 sem end-
urspeglar fyrst og fremst vöxt höf-
uðborgarinnar umfram aðra
landshluta. Sömuleiðis birtir prófess-
orinn samanburð á íbúatölu á Vest-
fjörðum og heildarþorskafla lands-
manna. Þessi framsetning er vægast
sagt undarleg þar sem tölurnar end-
urspegla ekki einungis þær breyt-
ingar sem hafa orðið í sjáv-
arbyggðum Vestfjarða heldur einnig
í sveitum. Miklu nær væri að bera
saman íbúaþróun sjávarbyggðanna á
Vestfjörðum og afla sem landað er í
þeim. Ef það er gert sést að veruleg
fjölgun varð á áttunda áratug síðustu
aldar um leið og þorskaflinn jókst og
hélst sú þróun fram á níunda áratug-
inn en fækka tók í byggðunum á þeim
tíunda um leið og skornar voru niður
veiðiheimildir og byggðirnar gerðar
fallvaltari með sölu veiðiheimildanna.
Þessi hnignun hefur haldið áfram
fram á þennan dag. Til að meta stöðu
byggðanna og neikvæð áhrif kvóta-
kerfisins er ekki síður áhugavert að
skoða aldurssamsetningu íbúa og
fækkun þeirra sem eru á barneign-
araldri og eru hvað hreyfanlegastir á
vinnumarkaði. Sláandi er að sjá gríð-
arlega fækkun yngra fólks í sjáv-
arbyggðunum á síðasta áratug en í
dreifbýlinu er það einkum yngra fólk-
ið sem hleypir heimdraganum rétt
eins og gildir annars staðar á Íslandi í
þeim þrengingum sem ganga yfir
landið.
Ég er alfarið þeirrar skoðunar að
áhrif misheppnaðrar fiskveiðistjórn-
unar eigi skilið betri vinnubrögð en
þau sem hópur hagfræðinga stundar
nú innan Háskóla Íslands. Þjóðinni
er þar boðið upp á lítið annað en
ómerkilegan og illa rökstuddan áróð-
ur.
Veruleikafirrtur Háskóli Íslands
Eftir Sigurjón
Þórðarson »Háskóli Íslands
er lentur í því
að vera orðinn að
áróðurshreiðri.
Sigurjón Þórðarson
Höfundur er formaður Frjálslynda
flokksins.
9.000
8.000
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
19
60
19
70
19
80
19
90
20
0
0
20
10
20
20
Þorskafli (x 100 tonn)
Íbúafjöldi
sjávarbyggða Vestfjarða
Hvað er það fyrsta
sem þú hugsar
þegar þú heyrir
talað um gigt?
Gamalt fólk er
líklega það sem
flestum dettur í
hug enda er það
rétt að margir eldri
borgarar þjást af
þessum sjúkdómi.
Hinsvegar
tengja fæst okkar
gigtarsjúkdóma við
börn og unglinga en staðreyndin er sú
að árlega greinast um 10-14 börn með
alvarlegan gigtarsjúkdóm. Það þýðir
að í mörgum tilfellum munu börnin
þurfa að eiga í þessum sjúkdómi til
langframa. Barnagigt er mjög falinn
sjúkdómur, börn bera þess ekki sýni-
leg merki að vera með sjúkdóm. Því
miður er þekking og skilningur al-
mennings á barnagigt mjög lítill og
hafa þau oft á tíðum mætt miklum
fordómum.
Við erum 26 nemendur á 4. ári í
Kvennaskólanum í Reykjavík og á
góðgerðardegi skólans var okkur út-
hlutað Gigtarfélaginu. Við fengum
fulltrúa frá Gigtarfélaginu til að
kynna fyrir okkur sjúkdóminn og
starfsemi félagsins. Barnagigt vakti
athygli okkar þar sem við höfðum
nánast ekkert heyrt um þessa tegund
gigtar áður. Okkur langaði því að
fræðast meira um sjúkdóminn og
vekja í leiðinni athygli á honum og
stuðla þannig að vitundarvakningu al-
mennings og minni fordómum.
Hvernig myndi þér finnast …
 að vakna á hverjum morgni
stirð/ur og með liðverki og vera ekki
komin/n með eðlilega hreyfifærni fyrr
en um hádegi eða jafnvel nokkrum
dögum, vikum eða mánuðum seinna?
 að finna fyrir þreytu og slapp-
leika allan daginn en mæta þá engum
skilningi almennings?
 að vera kallaður letingi af fólki
sem veit í raun ekkert hvað þú ert að
ganga í gegnum?
 að geta ekki tekið þátt í leikjum
eða félagslífi jafnaldranna og missa
þannig tengsl við vini?
Þetta eru einungis nokkur dæmi
um hvað börn með gigt þurfa að
ganga í gegnum. Börnin missa oft
mikið úr skóla og er stuðningi við þau
og fjölskyldur þeirra því miður ábóta-
vant.
Tryggja þarf að allir sem starfa
með barninu séu upplýstir um sjúk-
dóminn, til dæmis þurfa leikfimikenn-
arar að hafa það í huga að börnin geta
ekki tekið þátt í öllu, þar sem þau
geta átt erfitt með ýmsar hreyfingar.
Engu að síður er mikilvægt fyrir þau
að hreyfa sig og því þarf að finna æf-
ingar við þeirra hæfi.
Þar sem sjúkdómurinn er ekki
mjög sýnilegur er fólk oft fljótt að
skilgreina börn með gigt sem löt og
getur það verið virkilega sárt fyrir
viðkomandi einstaklinga. Þessir for-
dómar stafa eingöngu af fáfræði al-
mennings og verðum við öll að passa
okkur að dæma annað fólk ekki of
fljótt, við vitum í raun ekkert hvað
það er að ganga í gegnum.
Með auknum skilningi almennings
á þessum sjúkdómi er hægt að koma í
veg fyrir fordóma og vonumst við til
þess að foreldrar ræði við börnin sín
um þennan sjúkdóm og stuðli þannig
að umburðarlyndi gagnvart öðrum.
Börn geta verið mjög hörð hvert við
annað og er mikilvægt að barni með
gigt líði sem hluta af bekknum þó að
það geti ekki alltaf farið með út að
leika í frímínútum eða tekið þátt fé-
lagslífi skólans.
Gigtarfélagið vinnur gífurlega gott
og fjölbreytt starf með fólki með allar
tegundir gigtar og mælum við með
því að allir kynni sér starfsemi félags-
ins á síðunni www.gigt.is, þar er hægt
að finna upplýsingar um nánast allt
sem viðkemur gigt.
Heimild: Börn fá líka gigt, bæklingur gefinn
út af Gigtarfélagi Íslands.
Fyrir hönd 4. NÞ,
HULDA ÞORSTEINSDÓTTIR
OG JÓHANNA AGNES
MAGNÚSDÓTTIR
nemendur á 4. ári í
Kvennaskólanum í Reykjavík.
Börn fá líka gigt
Frá Huldu Þor-
steinsdóttur og
Jóhönnu Agnesi
Magnúsdóttur
Eftir fyrirlesturinn hittumst við öll í Kringlunni,
dreifðum bæklingum og fræddum almenning um sjúk-
dóminn. Við útbjuggum einnig stóran borða til að
vekja athygli fólks á málstaðnum.