Morgunblaðið - 21.03.2011, Side 9

FRÉTTIR 9Innlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. MARS 2011
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Ekki liggur fyrir ákvörðun um hve-
nær næsti fundur í makríldeilunni
verður haldinn en aðilar munu vænt-
anlega verða í sambandi á næstu vik-
um. Innan Evrópusambandsins eru
makrílveiðar árs-
ins komnar í gang
og með hverri vik-
unni minnka líkur
á að samningar
náist um stjórnun
veiða á þessu ári.
„Það er ekki
sérlega líklegt að
samningar náist
fyrir þetta ár úr
því sem komið er,
en það er þó ekkert útilokað,“ segir
Tómas H. Heiðar, aðalsamningamað-
ur Íslands í makrílviðræðunum. „Hins
vegar er mun raunhæfara að í ár náist
samningur fyrir 2012 og til framtíð-
ar,“ segir Tómas.
Nýlega var haldinn í Ósló fundur
strandríkjanna Íslands, ESB, Fær-
eyja og Noregs, auk Rússlands, um
stjórnun makrílveiða í Norðaustur-
Atlantshafi. Á fundinum ítrekuðu Ís-
lendingar að útgangspuntur þeirra í
viðræðunum væri núverandi hlutdeild
þeirra í veiðunum, en kvóti Íslands
bæði í fyrra og í ár nemur 16-17% af
samanlögðum einhliða kvótum aðil-
anna.
Jafnframt var því lýst yfir að Ís-
lendingar væru tilbúnir að lækka þá
hlutdeild gegn aðgangi til veiða í lög-
sögu hinna ríkjanna og sýna aukinn
sveigjanleika í þeim efnum. Eins og
staðan er núna veiða Íslendingar
makríl eingöngu í eigin lögsögu, en
með slíkum aðgangi yrðu áhrifin
minni ef göngumynstur makríls
breyttist aftur eftir einhver ár en bú-
ast má við því í ljósi sögunnar. Ekki
náðist niðurstaða á fundinum í Ósló
þrátt fyrir aukinn sveigjanleika Ís-
lendinga.
Tómas H. Heiðar segir útspili Ís-
lands hafa verið ætlað að koma hreyf-
ingu á málið sem hefði verið í kyrr-
stöðu. Það hefði á vissan hátt tekist,
enda hefðu hinir aðilarnir tekið frum-
kvæðinu vel og mun jákvæðara and-
rúmsloft hefði verið á fundinum í Ósló
en á fyrri fundum.
Aðrir verða að leggja
sitt af mörkum
„Hins vegar er alveg ljóst að við
væntum þess að ESB og Noregur
muni nú í framhaldinu stíga skref til
móts við okkur og koma fram með
raunhæft útspil til að minnka það bil
sem enn er milli aðila,“ segir Tómas.
Hann segir afar brýnt að ná sam-
komulagi um heildarstjórnun makr-
ílveiðanna til að koma í veg fyrir of-
veiði úr stofninum og tryggja sjálf-
bærar veiðar, enda séu það sam-
eiginlegir hagsmunir allra.
„Mikilvægt er þó að ESB og Noregur
geri sér grein fyrir því að þeir eiga
sem stærstu hluthafarnir mestra
hagsmuna að gæta og við væntum
þess að þessir aðilar muni nú leggja
sitt af mörkum til að samkomulag ná-
ist,“ bætir Tómas við.
Hann segir í þessu sambandi rétt
að horfa til nýlegs samkomulags um
stjórnun veiða á úthafskarfa á
Reykjaneshrygg. Þar hafi strandríkin
Ísland og Grænland þurft að færa
miklar fórnir í því skyni að reyna að
bjarga stofninum og Ísland hafi t.d.
þurft að sætta sig við skertan hlut, um
31%. ESB, sem sé ekki strandríki
hvað úthafskarfann varðar, hafi hins
vegar ekki verið reiðubúið til að taka á
sig skerðingu og hafi fengið rúmlega
15% í sinn hlut sem byggt sé á sögu-
legri veiðireynslu.
„Í þessu ljósi er ekki óréttmætt af
okkar hálfu að ætlast til þess að ESB
leggi sérstaklega af mörkum til að
samkomulag náist um stjórnun makr-
ílveiða til að tryggja framtíð stofns-
ins,“ segir Tómas.
Eftir fundinn í Ósló tilkynnti Jacob
Vestergaard, sjávarútvegsráðherra
Færeyja, að makrílkvóti Færeyinga
yrði 150 þúsund tonn í ár, en kvóti
þeirra í fyrra nam 85 þúsundum
tonna. Ekki er líklegt að sú ákvörðun
auki líkur á heildarsamkomulagi.
Fram kom er greint var frá ákvörð-
uninni að Færeyingar teldu sig eiga
réttmæta kröfu til umtalsverðs hluta
af heildarafla á makríl og hefðu beðið
með að ákveða kvóta þar til samn-
ingaleiðin hefði verið reynd til hins
ýtrasta.
Færeyingar hafa jafnframt ákveðið
að Rússar fái að veiða 25 þúsund tonn
af makrílkvóta Færeyja í færeyskri
lögsögu gegn þorskkvóta í Barents-
hafi. Færeyingar hafa enn ekki náð
tvíhliða samningum við Norðmenn og
ESB um veiðar á öðrum fisktegund-
um.
ESB krafðist þess í desember að
Færeyingar gerðu þríhliða langtíma-
samkomulag við ESB og Noreg um
makrílveiðar áður en samningur ESB
og Færeyja um fiskveiðar á þessu ári
yrði undirritaður. Færeyingar féllust
ekki á það.
Skotar gagnrýna – Íslendingar
vísa ábyrgð á ESB og Noreg
Jón Bjarnason sjávarútvegsráð-
herra hefur ákveðið að makrílkvóti
Íslendinga í ár verði tæp 147 þúsund
tonn. Makrílveiðum Íslendinga hefur
verið mótmælt og hafa mótmælin ver-
ið mest í Skotlandi. Bertie Arm-
strong, framkvæmdastjóri skoska
sjómannasambandsins, sagði nýlega
að harma bæri að síðasti viðræðu-
fundur um makríl í Ósló hefði engu
skilað og ólíklegt væri að frekari við-
ræður yrðu um kvóta þessa árs.
„Framganga fyrst Íslendinga og
nú Færeyinga í þessu máli er rót
mjög alvarlegs vandamáls sem ógnar
makrílstofninum og einnig mikilvæg-
um tvíhliða samningum,“ sagði Arms-
trong.
Við ákvörðun á makrílkvóta ársins
beindi Jón Bjarnason sjávarútvegs-
ráðherra því til hinna strandríkjanna
að taka tillit til hlutdeildar Íslands við
kvótaákvarðanir sínar með það í huga
að heildarveiðar færu ekki fram úr vís-
indalegri ráðgjöf. ESB og Norðmenn
ákváðu hins vegar að makrílkvótar
þeirra á þessu ári yrðu samtals 583.882
tonn eða rúmlega 90% af ráðlögðum
heildarafla ICES. Skiptingin er þann-
ig að 401 þúsund tonn koma í hlut ESB
og 183 þúsund tonn í hlut Norðmanna.
Íslensk stjórnvöld hafa gagnrýnt
þessa ákvörðun og sjávarútvegsráð-
herra benti á að kvótaákvörðun ESB
og Noregs væri í raun ákvörðun um að
heildarveiðar á makríl á næsta ári „fari
fram úr ráðlögðum heildarafla og er
fullri ábyrgð vegna þessa vísað á hend-
ur þeim“.
Rússar munu hafa tilkynnt að þeir
ætli sér um 5% af heildarveiðunum
eða tæp 50 þúsund tonn.
Ljósmynd/Hafsteinn Hinriksson
Aflaskip Aðalsteinn Jónsson SU og Huginn VE sigla spegilsléttan Eskifjörðinn. Bæði hafa þau verið afkastamikil á makrílveiðum og stór hluti afla þeirra
er unninn um borð, en Jón Bjarnason, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, hefur lagt mikla áherslu á að makríll sé unnin til manneldis.
Litlar líkur á makrílsamningi
 Aukinn sveigjanleiki af hálfu Íslendinga gegn aðgangi að veiðum í lögsögu hinna strandríkjanna
 ESB og Noregur eiga sem stærstu hluthafar mesta hagsmuni og þurfa að leggja sitt af mörkum
„Það segir sig sjálft að með þeim
veiðum á makríl, sem eru fyrirhug-
aðar í ár, eru allir aðilar að tefla á
tvær hættur til lengri tíma litið,“
segir Þorsteinn Sigurðsson, fiski-
fræðingur og sviðsstjóri nytja-
stofna hjá Hafrannsóknastofnun.
„Ef heildaraflinn fer langt fram
úr ráðlögðum heildarafla verða
áhrifin á þróun stofnsins á næstu
árum skýr, eins og fram kemur í
skýrslum Alþjóða hafrannsókna-
ráðsins, ICES. Hrygningarstofninn
minnkar og veiðistofninn þar af
leiðandi líka. Þegar hrygning-
arstofninn minnkar eru auknar lík-
ur á að nýliðun verði lakari.
Það eru ekki bara líkur á verri ný-
liðun heldur gæti göngumynstrið
líka riðlast ef stofninn minnkar
mikið. Það er þekkt hjá fiskistofn-
um að því minni
sem fiskistofnar
eru þeim mun
styttra fara þeir
í ætisgöngur til
að ná í þá fæðu
sem þeir þurfa.
Skýrt dæmi
um þetta er
norsk-íslenski
síldarstofninn sem hélt sig í norskri
lögsögu í meira en tvo áratugi eftir
hrun stofnsins fyrir 1960 og fór
ekki að ganga út úr henni fyrr en
stofninn hafði stækkað verulega.
Með þeirri þróun sem hefur verið í
veiðum á makríl er auðvitað ákveð-
in hætta á því að hann dragi úr
göngum inn á okkar hafsvæði líkt
og hann hefur gert á síðustu ár-
um,“ segir Þorsteinn.
Allir aðilar tefla á tvær hættur
GÖNGUMYNSTRIÐ GÆTI RIÐLAST EF STOFNINN MINNKAR Makrílkvótar langt umfram ráðgjöf
Ísland
147 þús.
tonn
ESB
401 þús.
tonn
Noregur
183 þús.
tonn
Færeyjar
150 þús.
tonn
Rússar
49 þús.
tonn
Samtals 930 þúsund tonn
Ráðgjöf ICES hámark 646 þúsund tonn
Tómas H. Heiðar
Makríll Til viðbótar við kvóta þessa árs eiga Norðmenn eftir að veiða fjór-
tán þúsund tonn frá síðasta ári og Íslendingar átta þúsund tonn.
Þorsteinn
Sigurðsson