Birtingur - 01.06.1962, Blaðsíða 6

piltum. Um Ingunni þessa segir, að hún „vann
hannyrðir með heilagra manna sögum, kynnandi
mönnum guðs dýrð eigi aðeins með orðum
munnsins heldur og með verkum handanna".
Ekkert mun nú til af slíkum klæðum frá tíma
Ingunnarj þ. e. frá fyrri hluta 12. aldar, en víst
er um það, að mikil hefð hefur skapazt um þetta
leyti í kirkjulegum hannyrðum, að minnsta kosti
norðan lands. Það er athyglisvert, að svo að segja
öll altarisklæðin sem okkur hafa geymzt frá mið-
öldum, eiga heimkynni sín á svæðinu milli Mý-
vatns og Skagafjarðarvatna: eitt er frá Reykjahlíð
við Mývatn, annað frá Grenjaðarstað, þriðja frá
Draflastöðum í Fnjóskadal, fjórða frá Svalbarða
við Eyjafjörð, fimmta frá Hrafnagili og sjötta frá
Hólum í Hjaltadal.
Rómönsku klæðin eiga það öll sammerkt, að
hin einstöku atriði myndsögunnar eru felld í
hringramma, en hringreiturinn verður mikið
eftirlæti rómanska stílsins hér á landi, og má
segja að íslenzkir listamenn nái óvenjulegri
leikni í því að hæfa myndir sínar og skraut við
þetta erfiða form. Skurðreitirnir á Valþjófsstað-
arhurðinni og hringreitir Maríuklæðisins frá
Reykjahlíð og refilsins frá Hvammi í Dölum eru
þar sígild dæmi.
Af máldögum má ennfremur ráða að líkneskju-
smíð hafi verið mjög útbreidd listgrein, enda áttu
margar kirkjurnar milli tíu og tuttugu líkneski
heilagra manna, þótt mörg þeirra hafi að sjálf-
sögðu verið keypt erlendis frá. Um þetta efni er
til mjög merkileg heimild þar sem er bréf eitt í
handritinu númer 194 8vo í Árnasafni, uppruna-
lega frá 12. öld. Skrifar þar munkur nokkur öðr-
um klausturbróður, Magnúsi að nafni, og er bréf-
ið nákvæm leiðbeining um líkneskjugerð, málun
þeirra og gyllingu.
Úr því kemur fram yfir 1200 fer leifð okkar af ís-
lenzkum listaverkum að verða mun fjölskrúðugri,
því nú bætast myndirnar í handritunum við. Ein-
ar hinar elztu og merkustu frá rómönskum tfma
eru myndir hins svonefnda Physiologus (673 Á, 4to
í safni Árna Magnússonar) frá því um 1200 eða
svo. Bók þessi er einskonar siðspekileg náttúru-
fræði, raunar tvö misgömul brot, rituð á íslenzku
og alskreytt myndum til skýringar. Myndirnar í
yngra brotinu eru dregnar af mjög miklum hag-
leik og bera á sér nokkurt klassiskt svipmót, sem
bendir til enskra áhrifa, eins og svo margt annað
í íslenzkri list þessa tíma. Önnur bók er og í
Árnasafni, nokkru yngri, — það er brot af Róm-
verjasögum nr. 595 a—b í fjórðungsbroti, — sem
virðist eiga samband við stíl Winchesterbiblíunn-
ar, en myndskreytingar hennar eru meðal merk-
ustu myndlistarverka Englendinga á 12. öld. Þeg-
ar gætt er að tengslum íslenzku kirkjunnar út á
við um þetta leyti, einkum biskupsstólsins í Skál-
holti og Ágústínusarklaustranna sunnan lands,
verða ensku áhrifin á íslenzka myndlist mjög vel
skiljanleg. Til dæmis sækja báðir þeir Þorlákur
biskup Þórhallsson og Páll Jónsson til náms í
Englandi, og ekki er ósennilegt að dómkirkjan í
Lincoln hafi verið ein höfuðmiðstöð Ágústínus-
arreglunnar á þjóðveldisöld. Sum þessara ensk-
4
BIRTINGUR